کتاب تاریخ خزران

کتاب تاریخ خزران (از پیدایش تا انقراض) نوشتهٔ د. م. دانلپ و ترجمهٔ محسن خادم است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب در حوزهٔ تاریخ یهود را منتشر کرده است.

درباره کتاب تاریخ خزران

کتاب تاریخ خزران (The History of the Jewish Khazars) در نه فصل به همراه یادداشت مترجم و مقدمهٔ نویسنده است. فصل اول کتاب به تاریخ خزران یهودی‌کیش می‌پردازد و در فصل‌های دیگر یهودی‌شدن خزرها را طبق منابع عربی و سپس روایت منابع عبری پی می‌گیرد. در زبان عربی دربارهٔ یهودی شدن خزرها کلام مرجعی وجود ندارد، اما شاید «مطلب مسعودی» در «مروج الذهب» بیش از همه مورد بحث و مناقشه قرار گرفته باشد. این که مسعودی به کدام یک از نوشته‌های خود اشاره دارد کار حدس و گمان است و روایت هم هنوز مشخص نشده است. موضوعاتی که در این کتاب از آن‌ها بحث می‌شود عبارت‌اند از آغاز کار خزرها، روابط احتمالی آنان با ایرانیان قبل از اسلام، تماس خزرها با روم (شرقی) در زمان‌های مختلف، جنگ خزرها با اعراب، گرویدن خزرها به دین یهود، روابط خزرها با روس‌ها، و سرانجام از میان رفتن دولت خزر. آنچه در این اثر به خواننده عرضه می‌شود تاریخ مردم خزر و درخور عنوانی از این دست است چه در آن موضوع رواج یهودیت میان خزرها (آن هم در مقطع کوتاهی از زمان) به صورت واقعه‌ای در کل تاریخ این قوم بحث و بررسی می‌شود. می‌بینیم که روزگاری ملوک این قوم ظاهرا به یهودیت گرویدند و رعیت نیز به قاعده آن ایام به دین ملوک درآمد. با این همه روشن نیست مؤلف به کدام انگیزه و محمل بر کتابی با خصوصیات فوق تاریخ خزرهای یهودی کیش نام نهاده است؛ زیرا این عنوان تنها ناظر بر بخشی محدود از کتاب است و بسا که عامل گمراهی خوانندگان نیز باشد.

خواندن کتاب تاریخ خزران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تاریخ جهان، به‌ویژه تاریخ قوم یهود پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب تاریخ خزران

«در بحث از یهودی‌شدن خزرها به حوادث قرن دهم کشیده شدیم. اینک باید به شرح سلسله وقایع تاریخی از سال ۱۱۹/۷۳۷ ه. به بعد بازگردیم، سالی که لشکرکشی مروان به خزریه صورت گرفت و ما در آخر فصل چهارم به آن پرداختیم - حتی اندکی نیز عقب‌تر قدم نهادیم.

همان‌گونه که دیدیم، در زمان امپراتوری هراکلیوس - حوالی سال ۶۲۷ م - میان خزرها و رومیان ارتباط برقرار شد. به نظر می‌رسد از آن به بعد تا ایام یوستی‌نیانوس دوم - پسر کنستانتین چهارم - نویسندگان بیزانسی در باره خزرها سکوت کرده‌اند. در سال ۶۹۵، یوستی‌نیانوس دوم بعد از ده سال حکومتی که تحمل آن برای مردم بسیار مشکل بود، از سلطنت خلع شد، بینی‌اش را بریدند و به کریمه تبعیدش کردند. از قرار معلوم چند سالی را در خرسون به آرامی گذراند، سپس با علنی‌کردن نیت خود مبنی بر بازپس گرفتنامپراتوری از دست‌رفته، وحشت بسیار برانگیخت. بعد از ترک خرسون به قصد دوروس (داراس) - پایتخت گوت‌های کریمه - خواستار دیدار خاقان خزر شد. خاقان امپراتورپیشین را با احترام بسیار پذیرفت، به آنچه می‌گفت گوش فرا داد و خواهر خودش را به همسری وی درآورد. گویا این خاقان بوسیر نام داشته است و نام خواهرش راتئودورا ذکر کرده‌اند. از این نام نباید چنین استنباط کرد که وی قبل از ازدواج مسیحی بودهاست. بلکه تئودورا نام تعمیدی اوست که در زمان ازدواج یا بعد از احیای امپراتوری همسرش بر او نهادند. در واقع، این نام را یوستی‌نیانوس برای او برگزید، چون ملکه امپراتور معروف همنامش چنین خوانده می‌شد.  یوستی‌نیانوس با اجازه خاقان به فاناگوریاینک تامان، واقع در ساحل شرقی تنگه کرچ - نقل‌مکان کرد.»