کتاب بحران دموکراسی در ایران

کتاب الکترونیکی بحران دموکراسی در ایران نوشتۀ فخرالدین عظیمی با ترجمهٔ عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری در انتشارات قطره چاپ شده است. این کتاب به بررسی بحران‌های سیاسی ایران بین سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ پرداخته است. نویسندگان در این اثر به تحلیل عواملی می‌پردازند که در این دوره مانع از پیدایش و تکامل حکومت پارلمانی پایدار در ایران شدند و موجب به‌وجود آمدن بن‌بست‌های سیاسی و عدم تحقق دموکراسی شدند.

درباره کتاب بحران دموکراسی در ایران

کتاب بحران دموکراسی در ایران با تحلیل دقیق عوامل سیاسی، اجتماعی و ساختاری ایران در سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ به‌ویژه در مقایسه با تحولات جهانی، به بررسی چرایی عدم شکل‌گیری حکومت پارلمانی در این کشور پرداخته است. یکی از مهم‌ترین موضوعات کتاب، بررسی نقش سلطنت در ایجاد بی‌ثباتی و بحران در کابینه‌ها و نهادهای پارلمانی است. نویسندگان همچنین به ناکامی تلاش‌های نخست‌وزیران این دوران، یعنی قوام‌السلطنه و محمد مصدق، برای ایجاد تغییرات اساسی در سیستم سیاسی ایران اشاره می‌کنند. این کتاب همچنین به بررسی روابط ایران با قدرت‌های خارجی، به‌ویژه بریتانیا، پرداخته است و چگونگی تأثیر این روابط بر تحولات داخلی ایران را مورد بررسی قرار می‌دهد.

این کتاب در اصل از رساله دکتری نویسندگان در دانشگاه آکسفورد شکل گرفته و در آن از منابع مختلف داخلی و خارجی برای تجزیه و تحلیل این دوران استفاده شده است. نویسندگان به دلیل محدودیت‌های موجود در ایران در زمان نگارش، بیشتر به منابع خارجی، به‌ویژه اسناد وزارت خارجه بریتانیا، متکی بوده‌اند. این منابع به‌ویژه در تحلیل‌های آن‌ها از چگونگی تأثیر روابط ایران با بریتانیا و دخالت‌های سیاسی این کشور در تحولات ایران در این دوره، بسیار حائز اهمیت است.

کتاب بحران دموکراسی در ایران به‌طور خاص به کسانی که به تاریخ معاصر ایران و تحولات سیاسی آن علاقه دارند پیشنهاد می‌شود. همچنین این کتاب برای پژوهشگران و دانشجویان علوم سیاسی و تاریخ معاصر که درصدد درک بهتر وضعیت سیاسی و بحران‌های ایران در این دوران هستند، مفید است.

بخشی از کتاب بحران دموکراسی در ایران

«نخستین اقدام فروغی اعلام آن بود که ارتش ایران در برابر متفقین ایستادگی نخواهد کرد، اما مسئله فوری وی، چشم‌انداز اشغال تهران به‌وسیله نیروهای انگلیس و روس به شمار می‌رفت که وحشت و اضطراب فلج‌کننده‌ای به‌وجود آورده بود. بمباران پراکنده شهر، فروپاشی سریع ارتش به شکل سرازیرشدن ۰۰۰, ۵۰ سرباز وظیفه ژنده‌پوش و گرسنه به خیابان‌ها، کمبود شدید بنزین، و عرضه ناکافی گندم، جملگی این احساس را تشدید می‌کرد که فاجعه‌ای در راه است. خاندان سلطنت همراه با بسیاری از خانواده‌های برجسته، تهران را به قصد اصفهان ترک گفته بودند و وادارکردن رضاشاه و ولیعهد، محمدرضا، به باقی‌ماندن در تهران هر روز مشکل‌تر می‌شد. فروغی به‌رغم بیماری سعی داشت مذاکره تفاهم‌آمیز با متفقین ادامه یابد و خواست آنان در مورد اخراج اتباع دولت‌های محور، جامه عمل بپوشد. این نمودارِ خط‌مشی شتاب‌آلودی بود که شاه، وحشت‌زده در جهت جلب رضایت متفقین در پیش گرفته بود. چنین برمی‌آمد که رضاشاه آماده بود دست به هر کاری بزند تا متفقین از اشغال تهران منصرف شوند و در صورت امکان، روس‌ها نیز املاک سلطنتی را در شمال ایران در منطقه اشغالی خویش نگنجانند.»