کتاب از قهوه خانه تا کافه

کتاب از قهوه خانه تا کافه نوشتهٔ هاله میرمیری است. انتشارات علمی و فرهنگی این ناداستان را روانهٔ بازار کرده است. این کتاب از مجموعهٔ‌ «مردم‌نگاری‌های زندگی روزمره» و حاوی جستاری دربارهٔ کافه و کافه‌نشینی در کلان‌شهر تهران است.

درباره کتاب از قهوه خانه تا کافه

کتاب از قهوه خانه تا کافه حاوی ناداستان است. این کتاب جستاری دربارهٔ کافه و کافه‌نشینی در کلان‌شهر تهران است. به عقیدهٔ نویسنده  نمی‌توان از تجربۀ کافه‌نشینی حرف زد بی‌آنکه از سابقۀ تاریخی همزاد آن، یعنی قهوه‌خانه، غافل بود. به عبارت دیگر، قهوه‌خانه و کافه در ایران دو روی سکه‌ای هستند که به‌اشتباه از یکدیگر متمایز شناخته می‌شوند. اگر قهوه‌خانه‌ها در اوایل حیات اجتماعی خود، حوزه‌های عمومی در ایران زمان مشروطه بودند که روشن‌فکران را در دل خود جای می‌دادند و در آن شاعران، نویسندگان، نقاشان و روشن‌فکران گرد هم آمده، به نقد ساختار سیاسی و اجتماعی زمانۀ خود می‌نشستند، کافه‌ها در اوایل شکل‌گیری خود در ایران نیز چنین مسئولیتی را به عهده داشتند؛ منتها با رنگ و لعابی تازه و به‌روزشده. همچنین، همان‌طور که قهوه‌خانه‌ها پس از گذر عمری جایگاه تمامی اقشار جامعه و نه تنها روشن‌فکران شدند، کافه‌ها نیز از همین اصول پیروی کردند. شباهت‌ها و تفاوت‌های میان قهوه‌خانه‌ها و کافه‌ها انگیزۀ اصلی و اولین این نوشتار را تغییر داد. هاله میرمیری در این اثر تلاش کرده تا پاسخی برای این مسئله پیدا کند که چرا افراد به کافه می‌روند.

در یک تقسیم‌بندی می‌توان ادبیات را به دو گونهٔ داستانی و غیرداستانی تقسیم کرد. ناداستان (nonfiction) معمولاً به مجموعه نوشته‌هایی که باید جزو ادبیات غیرداستانی قرار بگیرد، اطلاق می‌شود. در این گونه، نویسنده با نیت خیر، برای توسعهٔ حقیقت، تشریح وقایع، معرفی اشخاص یا ارائهٔ اطلاعات و به‌دلایلی دیگر شروع به نوشتن می‌کند. در مقابل، در نوشته‌های غیرواقعیت‌محور (داستان)، خالق اثر صریحاً یا تلویحاً از واقعیت سر باز می‌زند و این گونه به‌عنوان ادبیات داستانی (غیرواقعیت‌محور) طبقه‌بندی می‌شود. هدف ادبیات غیرداستانی تعلیم هم‌نوعان است (البته نه به‌معنای آموزش کلاسیک و کاملاً علمی و تخصصی که عاری از ملاحظات زیباشناختی است)؛ همچنین تغییر و اصلاح نگرش، رشد افکار، ترغیب یا بیان تجارب و واقعیات از طریق مکاشفهٔ مبتنی بر واقعیت، از هدف‌های دیگر ناداستان‌نویسی است. ژانر ادبیات غیرداستانی به مضمون‌های بی‌شماری می‌پردازد و فرم‌های گوناگونی دارد. انواع ادبی غیرداستانی می‌تواند شامل این‌ها باشند: جستارها، زندگی‌نامه‌ها، کتاب‌های تاریخی، کتاب‌های علمی - آموزشی، گزارش‌های ویژه، یادداشت‌ها، گفت‌وگوها، یادداشت‌های روزانه، سفرنامه‌ها، نامه‌ها، سندها، خاطره‌ها و نقدهای ادبی.

خواندن کتاب از قهوه خانه تا کافه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ناداستان و جستار و علاقه‌مندان به مطالعه در باب کافه و کافه‌نشینی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب از قهوه خانه تا کافه

«کافه؛ تعامل و ارتباط انسانی

«کافه آپارتمان»، کافه نادری زمان ما: کافه آپارتمان واقع در تهران، خیابان ایرانشهر، خیابان کلانتری، شمارۀ ۴۸ است؛ کافه‌ای محبوب در نزد اهالی هنر، خاصه سینما و تئاتر، که محبوبیتش به مؤسسان آن، یعنی سجاد افشاریان و پگاه آهنگرانی، بازیگران معروف سینما، تئاتر و تلویزیون بازمی‌گردد. کافه‌ای با سرسرای بزرگ، معماری داخلی زیبا، فضای تفکیک‌شده‌ازهم، در دو بخش سالن بالا و پایین، گلدان‌های شمعدانی، پیچک، حسن یوسف، حیاطی مجزا با باغچه‌های مملو از گیاهان متفاوت. کشیدن سیگار در تمام بخش‌های کافه آزاد است و شاید از همین‌رو، علی‌رغم آنکه هوای آلوده را به افراد غیرسیگاری تحمیل می‌کند، برای افراد سیگاری، آنانی که آزادبودن سیگار در کافه برایشان مهم است، نوعی حسن تلقی شده و افراد بسیاری را به طرف خود جذب می‌کند. با نیم‌نگاهی به پاکت‌های سیگار پراکنده بر سطح میزها درخواهیم یافت که فراوانی بیشتر سیگارها از آن برند «وینستون»، «کمل -آبی»، «کِنت» و «بهمن آبی» است؛ با همین نشانه می‌توان فهمید که این کافه، کافۀ افراد طبقۀ متوسط است. آن‌هایی که می‌توانند روزانه پنج هزار تومان صرف خرید سیگارشان کنند. با اندکی اغماض و چشم روی هم گذاشتن، می‌توان سنت سیگارکشیدن در این کافه‌ها را چیزی شبیه همان قلیان‌کشی در قهوه‌خانه‌ها دانست؛ منتها با اندکی رنگ و لعاب مدرن‌تر و روشنفکرانه. اگر در گذشته یک قلیان وجود داشت که آتش‌بیار آتشی بر سر آن می‌گذاشت و به اصطلاح قلیان را چاق می‌کرد، در کافه به‌کرات می‌بینیم که افراد از یکدیگر آتش می‌خواهند و اگر فندکی نیابند از سالن‌کاران می‌خواهند کبریت برای آنان بیاورند. این یعنی شغلی چون آتش‌بیار قلیان جای خود را به تک‌تک افراد فردشده‌ای داده است که خودشان باید نیازهایشان را برطرف کنند.»