کتاب طلای راین

کتاب طلای راین نوشتهٔ سورنا صباح است. نشر گیلگمش این کتاب را منتشر کرده است. این کتاب دربارهٔ ریشارد واگنر و حلقهٔ نیبلونگ است.

درباره کتاب طلای راین

ریشارد واگنر از مهم‌ترین آهنگ‌سازان پایان دوران رمانتیک و پیشامدرن و از تأثیرگذارترین هنرمندان تاریخ اروپا به شمار می‌رود که ایده‌هایش سراسر بر هنر مدرن و فلسفهٔ مدرن تأثیر گذاشته است و حتی رد ایده‌هایش را می‌توان در موسیقی فیلم‌ها و نمایش‌های امروز هم دید. سورنا صباح در کتاب طلای راین (Des rheingold) بیان کرده است که اگر قرار است هنر و اندیشهٔ مدرن و پست‌مدرن را بفهمیم، بی‌شک شناخت ریشارد واگنر از ضروریات است و هر موسیقی‌دان و اندیشمندی باید با افکار و آثار این هنرمند آشنا باشد. با این وصف، متأسفانه در ایران به این آهنگساز و آثارش، چندان که باید، پرداخته نشده است، چرا که برای شناخت او ابتدا باید ملزومات زیادی را به شکل پیش‌فرض گرفت و سپس با راهنمایی‌های درست می‌توان به تحلیل آثارش پرداخت و مهم‌تر این‌که از موسیقی‌اش لذت برد. این ملزومات عبارت‌اند از شناخت کافی دربارهٔ اپرا، دغدغه‌ها و ایدئولوژی‌های واگنر، نقاط عطف در دوران رمانتیک، شناخت آهنگ‌سازان پیش از واگنر مانند بتهوون و اشراف کافی بر رپرتوآر و تکنیک‌های به‌کاررفته در دوران رمانتیک، آشنا بودن با دستگاه فکری و ایده‌های فیلسوفانی مانند شوپنهاور و نیچه و موضوعاتی دیگر.

مجموعهٔ حلقهٔ نیبلونگ (متشکل از چهار اپرا به‌ترتیب: طلای راین، والکوره، زیگفرید، غروب خدایان) به‌نوعی شاهکار واگنر و مانیفست او چه از منظر زیبایی‌شناسانه و ایدئولوژیک و چه از حیث تکنیک به حساب می‌آید، اما لازمهٔ ورود به دنیای شگرف این مجموعه نخست در دست داشتن متن یا لیبرِتو اپراهای مذکور است و دوم داشتن اشراف بر لایت‌موتیف‌هایی است که واگنر در این مجموعهٔ حدوداً چهارده‌ساعته به کار برده است.

خواندن کتاب طلای راین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران به مطالعه در باب هنر کلاسیک اروپا، به‌ویژه هنر موسیقی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب طلای راین

«واگنر سال ۱۸۳۱ وارد دانشگاه لایپزیگ شد و آن‌جا نزد کریستیان تئودور واینلیگ آهنگسازی را فراگرفت. استادش به حدی از توانایی‌های واگنر در موسیقی متعجب شد که تصمیم گرفت از او هزینه‌ای دریافت نکند. این کار باعث شد در آینده واگنر سونات پیانو در سی بمل ماژور را به استادش تقدیم کند. سال دوم دانشگاه تنها سمفونی‌اش را در گام دو ماژور نوشت و همان سال در پراگ به اجرایش گذاشت. در این سمفونی تأثیر از بتهوون به‌وضوح دیده می‌شود. سپس به نوشتن اپرایی به نام ازدواج روی آورد که هرگز به سرانجام نرسید.

سال ۱۸۳۳ برادر بزرگ‌ترش، آلبرت، که خوانندهٔ اپرا بود توانست برایش در کسوت رئیس گروه کر در اپراخانهٔ وورتسبورگ کاری دست‌وپا کند. در همین سال، که واگنر جوان تنها بیست سال داشت، اولین اپرای کاملش یعنی پریان دریایی را نوشت، هر چند اجرای آن حدود نیم‌قرن بعد در مونیخ، چند سال بعد از مرگش، رخ داد.

با گذشت زمان واگنر جایگاه مهمی در اپراخانهٔ ماگدِبورگ یافت و با عنوان کارگردان موسیقی شناخته شد. سال ۱۸۳۴ اپرای ترک عشق را براساس نمایش‌نامهٔ حکم در برابر حکم شکسپیر نوشت. این اپرا مجال آن را یافت که یک‌بار بر صحنهٔ ماگدِبورگ اجرا برود، اما بسته شدن اپراخانه و لغو اجرای دوم آن منجر به ورشکستگی آهنگساز شد. در همین حین، علاقه‌اش به یکی از زنانِ نقش اصلی این اپرا، یعنی کریستین ویلهلمینه مینا پلنر، به اولین ازدواجش انجامید. سال ۱۸۳۷ همسر واگنر (که بیش‌تر با نام مینا شناخته می‌شود) او را رها کرد و واگنر به شهری در امپراتوری روسیه با نام ریگا رفت و آن‌جا مشغول کارگردانی موسیقی در اپراخانه شد. در همین حال، با خواهر مینا که او نیز خواننده بود ازدواج کرد و زندگی برای هر دوی‌شان چنان سخت شد که برای فرار از بدهی‌های فراوان راهی لندن شدند؛ جایی که برای واگنر منبع الهام نوشتن اپرای جدیدش، هلندی سرگردان، شد. مضمون این اپرا، طبق گفتهٔ خود واگنر در زندگی‌نامه‌اش، برگرفته از طرحی اولیه از شعر هاینریش هاینه است. سپس واگنر به همراه همسرش راهی پاریس می‌شود و تا سال ۱۸۴۲ آن‌جا می‌ماند. در این بازهٔ زمانی واگنر مشغول نوشتن مقالات گوناگونی از جمله «زیارت بتهوون» شد که همین کار او را برای رسیدن به ذهنیتی جامع در مورد مفهوم موسیقی دراماتیک یاری داد. از جمله منابعی که شاید اشاره به آن راهگشای پژوهشگران موسیقی در شناخت یا شناساندن بهتر ایدئولوژی‌های واگنر باشد مقاله‌ای است به نام «پایانی در پاریس» که در آن به سختی‌هایی اشاره می‌شود که در مقام آهنگسازی آلمانی در پاریس متحمل شده است.»