کتاب هفت غار

کتاب هفت غار نوشتهٔ کارلتن کوون و ترجمهٔ فخرالسادات بصام پور است. نشر نو این کتاب در حوزهٔ باستان‌شناسی را منتشر کرده است. این اثر دربردارندهٔ شرحی بر کاوش‌های باستان‌شناسی در خاورمیانه است.

درباره کتاب هفت غار

کتاب هفت غار (The seven caves) شرح تجربه‌ای در نگارش باستان‌شناسانه است. به عقیدهٔ کارلتن کوون، نویسندهٔ کتاب حاضر، باستان‌شناسان برای یکدیگر می‌نویسند. چون آنان بهطور غیررسمی از کارهای یکدیگر باخبرند و تأخیر در انتشار چندان برایشان مهم نیست. در حقیقت، ممکن است بین حفاری یک محل و انتشاراتی دربارهٔ آن، ده یا حتی ۲۰ سال فاصله بیفتد؛ چراکه متخصصان باید مطالعات جداگانهٔ زیادی در همهٔ زمینه‌های ممکن انجام دهند و گزارش‌هایشان را گردآوری و هماهنگ کنند. این گزارش‌ها که معمولاً با اصطلاحات تخصصی بیان می‌شود، فقط برای کارشناسان قابل‌فهم است و دیگران به آن‌ها علاقه‌ای ندارند. کتاب «هفت غار» بر خلاف آثار دیگر در حوزهٔ باستان‌شناسی، به نثری ساده و سرراست نوشته شده است و پنج سال بعد از حفاری محوطه‌های توصیف‌شده منتشر می‌شود. چون نویسنده خود حفاری‌ها را انجام داده، از کتاب‌های پرطرفدار باستان‌شناسی خبرنگاران و نویسندگان علمی حرفه‌ای متمایز می‌شود. کارلتن کوون کتاب حاضر را در نه فصل نگاشته که عنوان آن‌ها عبارت است از «چرا کسانی غارها را کاوش می‌کنند»، «طنجه: غار مرتفع»، «شکارچیان (گوزن) بیستون»، «غار کمربند و ساحل دریای خزر»، «هوتو»، «قره‌کمر: کمرسیاه»، «گردنهٔ سفید در بیابان»، «جرف آجلا: یخ آبرفت هیفر (ماده‌گوساله)» و «انسان در غارهای ما».

از حفاری هفت غاری که در این کتاب به آن‌ها پرداخته شده است، بیش از ۱۵۰هزار قطعه ابزار سنگی و تعداد بسیاری استخوان جانوران و پرندگان یافت شده است. دورافتادگی طبیعی یا سیاسی همهٔ این غارها، به‌جز اولین غار، بر اهمیت آن‌ها افزوده است، چون تعداد کمی از محوطه‌های پیشاتاریخی، در نزدیکی هرکدام از این غارها حفاری شده بود. از نظر باستان‌شناسی، همهٔ این غارها در زمین‌های ناشناخته قرار داشتند.

خواندن کتاب هفت غار را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران باستان‌شناسی، به‌ویژه کاوش‌هایی که در خاورمیانه انجام شده، پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب هفت غار

«تنها در یک محوطه ـ غار شانیدار در شمال عراق ــ تاریخ‌گذاری کربن ۱۴ انجام شده بود. این تاریخ‌ها کل توالی فرهنگ‌های پارینه‌سنگی میانی تا جدید را فراتر از محدودهٔ ابزار آزمایش‌شده یا قدیمی‌تر از ۳۴۰۰۰ سال نشان دادند. این مسأله صرفاً اثبات کرد که انتقال از فرهنگ پارینه‌سنگی میانی به فرهنگ پارینه‌سنگی جدید در خاورمیانه می‌توانسته به اندازهٔ اروپا قدیمی و کهن بوده باشد. اما واقعاً نمی‌دانستیم این انتقال، چه زمانی اتفاق افتاده است، چه برسد به اینکه بدانیم کجا. تعیین تاریخ محوطه‌ها در فلسطین و لبنان به تثبیت توالی دوره‌های مرطوب و خشک وابسته بود که بیشتر با مطالعهٔ تناوب استخوان‌های گوزن در مقابل آهو در سطوح متوالی ـ بر اساس این نظریه که وقتی استخوان‌های گوزن زیادتر است، یعنی در آنجا جنگل بیشتری وجود داشته است، و هنگامی که استخوان‌های آهو بیشتر است مشخص می‌شود که پوشش علفزار و بیابان غالب بوده است ــ انجام شد. با این حال، هردوی این حیوانات در همهٔ دوره‌ها وجود داشته‌اند و شواهد بعدی از این توالی حمایت نکردند. تلاش‌های بیشتر برای تعیین تاریخ محوطه‌های نزدیک ساحل بر پایهٔ سطوح سابق دریای مدیترانه، مانند تلاش هیأت اعزامی ما در سال ۱۹۴۷ در طنجه در آن سوی دریای مدیترانه، با موفقیت کامل روبه‌رو نشده بود.

در زمستان ۱۹۵۴ دو گزینه پیش رو داشتم: نخست اینکه برای کاوش غارهای بیشتر به افغانستان برگردم و در جستجوی چیزهایی باشم تا بتوانم توالی غیرعادی غار قره‌کمر را توضیح دهم. دوم اینکه در جای دیگری در سرزمین‌های عربی کار کنم، جایی که به نظر می‌رسید انتقال یا گذار ناپیوسته از فرهنگ‌های پارینه‌سنگی میانی تا جدید کشف شده و مسائل زیادی باقی مانده بود. به نظرم رسید، اگرچه باستان‌شناسان همهٔ اطراف حاشیهٔ حاصلخیز این بیابان را حفاری کرده بودند، هیچ‌کدام از آنها روی محوطهٔ لایه‌نگاری‌شده در این بیابان که ممکن بود تاریخچه‌ای مجزا و تکمیلی داشته باشد کار نکرده بودند.

اگرچه حالا که کوه‌های خاورمیانه اکثراً برون‌زده‌های لم‌یزرع سنگ آهک است، تصورش مشکل است، ولی این بیابان و حاشیه‌اش زمانی مکان‌های خیلی متفاوتی بوده‌اند. قبل از اینکه انسان‌ها جنگل‌های این کوه‌ها را قطع کنند، کوه‌ها پوشیده از درختانی مانند سدر مشهور لبنانی بودند و حاشیهٔ درونی جنگل به علفزاری می‌رسید که داخلش بیابان قرار داشت. قبل از ورود شترها و بزهای اهلی، خود این بیابان شامل پوشش گیاهی بوته‌زار بود و آب در چشمه‌ها و گودال‌ها جریان داشت. این بیشتر شبیه صحرای امریکای خودمان بود که مشابه آسیایی‌شان درمنه است؛ نوعی کاج و گیاه خار رونده.»