کتاب نوروز در ورارودان

کتاب نوروز در ورارودان نوشتهٔ روزی احمدی است. نادر کریمیان سردشتی گردآوری مطالب این کتاب را بر عهده داشته است. نشر ارس این کتاب در حوزهٔ آداب و رسوم مردمان تاجیکستان را منتشر کرده است.

درباره کتاب نوروز در ورارودان

روزی احمدی در کتاب نوروز در وارودان بیان کرده است که ادبیات شفاهی هر قومی بیانگر خرد جهان‌بینی و فراز و نشیب‌های تاریخ آن قوم بوده، وسیله‌ای جهت ابراز دردها و اندوه‌ها، نشاط به مقصود رسیدن‌ها تلخی ناکامی و بی‌قراری‌ها است. گردآوری مطالب این کتاب در سال‌های آخر ۱۹۵۰ میلادی انجام شده است. نویسنده در این اثر بیان کرده است که راجع به آیین‌ها و رسم‌های موسمی و گاه‌شماری مردمی اگرچه در تاجیکستان و دیگر کشورهای فارسی‌زبان به طور انفرادی در برخی موضوعات پژوهش‌هایی انجام شده، ولی تاکنون در این موضوع به طور باید و شاید بررسی و تحقیق انجام نگرفته است. روزی احمدی در این کتاب حاضر تلاش کرده تا مراسم و آیین‌های وابسته به نوروز را مورد بررسی و تحقیق قرار دهد. مبنای کار نگارنده بر اساس روش نوین جمع‌آوری و نگهداری آرشیو مواد فولکلوری در بایگانی شعبهٔ فولکلور انستیتوی زبان و ادبیات رودکی آکادمی علوم تاجیکستان در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ گردآوری و تدوین شده است.

خواندن کتاب نوروز در ورارودان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران آشنایی با فرهنگ و رسوم تاجیکستان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب نوروز در ورارودان

«عید جا یا محل جشن‌های اهالی سمرقند تل افراسیاب، در مرکز شهر بود. در این محل به مناسبت برگزاری جشن نوروز دکان‌های موقتی مختلف تجاری، چای‌خانه و آش‌خانه (به اصطلاح امروز، رستوران) و ده‌ها مراکز خدمت برپا کرده می‌شدند. داربازان مشهور آسیای میانه دار می‌بستند. بازی و تفریحات گوناگونی از قبیل نمایش «اسپک» و «چرخ‌فلک» خرس و میمون‌های رام‌شده به راه انداخته می‌شد. نوازنده و خواننده‌های آوازه‌دار و شهرتیار گوشهٔ چای‌خانه و تفریح‌گاه‌ها را به خود اختصاص می‌دادند. بزم‌های سرود و موسیفی به اوج اعلای خود می‌رسید و هنرمندان مردمی سرود و ترانه‌های کسبی «شش مقام»، از جمله صوت «شهناز»، «نوروز عجم»، «عشاق»، «زمزمه» و «راک‌های» مختلف را می‌سرودند. سیر و گشت‌های مردمی در سمرقند طول یک هفته ادامه می‌یافت. ساکنان شهر خنجد و گردو نهائی آن نوروز را قبل از پایان ماه حوت (اسفند) یعنی نسبت به دیگر منطق‌ها زودتر تجلیل می‌نمودند. سیر مردمی در ساحل‌های رودخانه سیر بر پا می‌گردید، کشاورزان همزمان با جشن نوروز، مراسم «جفت براران» را نیز انجام می‌دادند. مردم شاخ برز گاوها را چرب می‌کردند و دستگاه خیش را با ریسمان‌های رنگی و کاغذهای زینتی تزیین می‌نمودند. دهقان اولین خیش - شیار رمزی را انجام می‌داد و بزرگاوان را به منزل برمی‌گرداند. جشن مردمی روز نوروز را در شهر کولاب و نواحی مؤمن آباد و خاولنگ «سیل سر سال» می‌نامند. محل جشن مردم کولاب، «تماشاتپه» است. روز سیر مردمی با امر حاکم کولاب قبلاً ابلاغ می‌گردید. نمایش و تفریحات در کولاب طول پانزده روز متصل ادامه می‌یافت. حاکم کولاب به همهٔ تابعان خود در ناحیه‌ها رسماً با مکتوب مراجعت می‌کرد جارچی‌های سوار بر اسب، روز جشن مردمی را ابلاغ می‌نمودند. مثلاً جارچی به مردم روی آورده، می‌گفت: «ها برادر، فلان روز، سیل پاشایی در کولاب می‌شه! هر کس که غژ کچی باشه، تمبورچی باشه، به سیل پاشایی بیا یه!» به سیر تماشا تپهٔ کولاب مهمانان زیادی از وادی‌های قراتگین، درواز و نواحی مجاور می‌آمده‌اند. مهمانان به اضافهٔ تماشا و تفریح، همچنین در مسابقات مختلف سهم می‌گفته‌اند. اما در ناحیهٔ سرخاسار همین ولایت، جشن مردمی فقط یک روز صورت می‌گرفت که وقت و زمان آن را ریش‌سفیدان ده تعیین می‌نمودند.

در ایام نوروز زنان نیز گردشگاه‌های خود را داشتند. آن‌ها مجزا از مردان روزی را در تفریح و شادمانی سپری می‌کردند. مثلاً زنان در بخارار به سیر «چشمه ایوب» می‌رفتند. اما زن‌های شهر سمرقند به کنار رود آب رحمت، همان تپهٔ افراسیاب جمع آمدند زنان ده غزغان ناحیهٔ نوراتای (میانکالات قدیم) ولایت نوایی جشن نوروزی خود را در کوه «چهل دختران» برگزار می‌سازند. در مراسم جشن کوه چهل دختران اضافه بر زنان و دختران پسران به بلاغت رسیده [بالغ شده] نیز می‌توانستند شرکت کنند. اغلب مادرانی که برای پسرشان موفق به انتخاب نامزد شده بودند، جشن کوه چهل دختران برای نامزد پسر ارمغان «سرکوهی» می‌فرستادند، یا به هنگام رقص و بزم در محل تفرج مادران و یا اقوام داماد هدایا را به سر و یا دوش عروس آیندهٔ خویش می‌فکندند. در جشن سرکوه زنان و دختران بازی و رقص و ترانه و انواع شوخی و تقلید و صحنه‌های هجوی ظریفانه برگذار می‌ساختند. دوشیزه‌ها مسابقهٔ تاب پری و حلقه بازی، دویدن به مصافه یا پایگه انجام می‌دادند.»