کتاب مشکه و مالار

کتاب مشکه و مالار نوشتهٔ محمود اکبری و علیرضا فرزین است. نشر ارس این کتاب را منتشر کرده است. این اثر در باب یک آیین عشایریِ ایرانی است.

درباره کتاب مشکه و مالار

کتاب مشکه و مالار عبارت از گزارشی در باب زندگی جامعهٔ روستایی و عشایری در استان لرستان در ایران است. این کتاب ابتدا در باب لطیف‌ترین آیین عشایری، یعنی «عروسی‌گرفتن برای مشک» و آماده‌کردن آن سخن گفته و سپس پله‌پله و در خلال فصول مختلف، جنبه‌های متفاوتی از زندگی جالب و حیرت‌انگیز این اقوام را برای ما به تصویر کشیده است. فصل اول این کتاب به شرح مختصری از جغرافیای لرستان پرداخته تا تصویری واضح و قابل‌تصور در اختیار ما قرار دهد؛ در ادامه نویسندگان به‌سراغ توضیح دربارهٔ مَشک رفته‌اند؛ کیسه‌ای عموماً چرمی که از آن برای نگه‌داری مایعات مختلف از جمله شیر و آب و دوغ استفاده می‌شود. آخرین فصل کتاب حاضر دربارهٔ مالار است؛ سه‌‌پایهٔ چوبی بلندی که برای آویختن مشک و تکان‌دادن آن برای ساخت دوغ استفاده می‌شود. نویسندگان با استفاده از این نماد، جلوه‌ای دیگر از فنون و آداب و رسوم و سبک زندگی جامعهٔ روستایی و عشایری در لرستان را برای ما به تصویر کشیده‌اند.

خواندن کتاب مشکه و مالار را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه در باب یک آیین عشایریِ ایرانی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب مشکه و مالار

«مراحل تهیه پوست (مشکه بِژَن)

برای تهیه مشک، معمولاً از پوست بز استفاده می‌کنند؛ زیرا هم به لحاظ استحکام و هم به لحاظ انعطاف پذیری نسبت به سایر پوست‌ها مطلوب‌تر است. مراحل آماده‌سازی پوست برای مشک به این قرار است:

پوست کندن

مردان ابتدا دام را ذبح می‌کنند سپس بنا به انتخاب زنان، پوست آن را برای تهیهٔ مشک و دیگر اشیای مورد نیاز با احتیاط و دقت از لاشه جدا می‌کنند. کندن پوست به دو شیوه انجام می‌پذیرد. اگر برای فروش در بازار در نظر گرفته شود، بعد از ذبح دام، با چاقو شکافی به طور مستقیم از زیر گلو تا انتهای شکم حیوان و از شکم به طرف هر چهارپای آن ایجاد کرده تا پوست کاملاً باز شود، سپس با نوک تیغه چاقو کم‌کم پوست را از لاشه جدا می‌کنند. به این شیوه پوست کندن در گویش لکی "گادر۹ (gader)" می‌گویند. اما اگر پوست به منظور تهیه مشک باشد شیوهٔ آن متفاوت است و آن را "مَشکه کن (maskakan)" گویند. از آن جا که این شیوه، مشکل‌تر و حساس‌تر از شیوه قبلی است معمولاً توسط مردانی که مهارت بیشتری دارند انجام می‌گیرد؛ زیرا هر گونه زدگی یا سوراخ شدن پوست به منزله بدون استفاده بودن آن برای تهیه مشک است.

کندن پوست به شیوه مشکه کن به شرح زیر است:

پس از ذبح دام، مردان با حوصله و دقت تمام و با نظارت زنان اقدام به کندن پوست می‌نمایند، ابتدا با کارد شکاف کوچکی در نزدیکی نشیمنگاه حیوان ایجاد می‌کنند، به طوری که پوست از گوشت جدا شود، سپس با استفاده از یک نی قلیان یا نی و یا اخیراً مقداری شیلنگ و دمیدن در آن زیر پوست را باد کرده و آن قدر در آن می‌دمند تا کلیه قسمت‌های بدن حیوان متورم شود، این عمل موجب جدا شدن پوست از گوشت می‌شود، سپس دست خود را وارد آن شکاف کرده و قسمت‌هایی از پوست را که هنوز از گوشت جدا نگردیده، جدا می‌کنند همچنین چهارپای حیوان را که قبلاً از مفصل جدا شده با دست از پوست جدا کرده و در داخل پوست رها می‌کنند. برای جدا کردن کامل پوست، آن را با طنابی به شاخه درخت و یا چنگک و یا مالار (سه پایه) آویزان می‌کنند، سپس پوست را به سمت پایین کشیده و آن؛ از گردن حیوان بیرون می‌کشند تا این مرحله کلیه فعالیت‌ها به عهده مردان است زنان فقط بر حسن انجام کار نظارت دارند و همواره مردان را به رعایت دقت و احتیاط تشویق می‌کنند. از این مرحله به بعد زنان برای تهیه مشک و سایر وسایل متناسب با نوع پوست وارد عمل می‌شوند.

نمک زدن پوست

پس از آن که پوست را کندند بلافاصله به قسمت داخلی و خارجی آن نمک می‌پاشند و یک یا دو روز بعد، آن را در "تِله" می‌گذارند.»