کتاب جستاری در تراژدی یونان

کتاب جستاری در تراژدی یونان نوشتهٔ کیوان میرمحمدی است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی در باب تراژدی یونان.

درباره کتاب جستاری در تراژدی یونان

گفته شده است که تراژدی نخستین فرم ادبیات نمایشی جهان است و از این منظر، درخور تأمل. تراژدی طی زمان به مبحثی چالش‌برانگیز بدل شده است، به گونه‌ای که بسیاری از نویسندگان و متفکران را بر آن داشته که دربارهٔ آن بیندیشند و قلم‌فرسایی کنند. ارسطو، چوسر، سیدنی، شکسپیر، چپمن، ژان راسین، گوته، نیچه، کی‌یر کگارد و ژان آنوی معدودی از این نویسندگان‌اند. تراژدی از آن جا که تجربه‌ای ناب، ژرف و تراژیک به دست می‌دهد، موجب درک حیطه‌ای از وجود می‌شود. هستی‌ای که تراژدی پیش رو می‌گستراند، شاید نزدیک‌ترین منظر به زندگی است. اگر نتوانیم بگوییم که تراژدی عین زندگی است، دست‌کم می‌توان ادعا نمود که به اندازهٔ زندگی پیچیده، تلخ و سرشار از امید و معناست. در نتیجه این دریافت عظیم انسانی، لمس عمیق‌ترین لحظات زندگی را برای ما ممکن می‌سازد. لحظاتی هراسناک که انسان را در پیشگاه انسان قرار می‌دهد. تراژدی انسان را با رنج رویاروی می‌کند، رنجی که به روشنگری و بصیرت ختم می‌شود. بسیاری بر این عقیه هستند که خلق تراژدی یکی از اکتشافات بزرگ جهان انسانی است.

کیوان میرمحمدی کتاب جستاری در تراژدی یونان از این ژانر ادبی در ادبیات یونان سخن گفته است. این اثر در هشت بخش نگاشته شده که عنوان آن‌ها عبارت است از «تراژدی ضرورت، تراژدی امکان»، «تراژدی ضرورت، تراژدی امکان»، «اویکوس در تراژدی»، «تراژدی و جنگ»، «پای لنگ سرنوشت»، «ادیپ، اژدهای اژدهاکش»، «اورستیا، گذر از مادرسالاری به پدرسالاری» و «ادیپ، ادیپ بلاگردان (خوانش آیینی یک درام)».

خواندن کتاب جستاری در تراژدی یونان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات نمایشی و علاقه‌مندان به تراژدی‌های یونان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب جستاری در تراژدی یونان

«اژدها در داستان‌های اژدهاکشی، نیرویی اهریمن‌صفت و موجودی خشکسالی‌آور است. در اکثر فرهنگ‌ها و اساطیر، اژدها نیرویی شرور و ویرانگر محسوب می‌شود. تنها در چین است که اژدها، مقدّس، پرستیدنی، موجودی مسالمت‌جو و برکت‌دهنده است. بنابراین، به جز چین، در بیشتر پنداشت‌ها، اژدها همیشه در اندیشهٔ براندازی جهان بوده است. تباه کردن آفرینش و بردن هستی به سوی نیستی، یکی از اهداف اصلی اوست. با توجه به خاستگاه روایات، این موجود اساطیری چهره عوض می‌کند: گاهی شکلی مارگون به خود می‌گیرد و گاه به شکل پرنده‌ای غول‌پیکر ظهور می‌کند. داشتن پا، پر، بال و فلس، همگی به ویژگی‌های فرهنگی و خاستگاهی بازمی‌گردد. ویژگی مشترک تمام اژدهایان، آتشین‌دم بودن آن‌هاست. از دیگر ویژگی‌های مشترک آنان، می‌توان به پیکر عظیم و هیئتی ترکیب‌یافته از چندین حیوان اشاره داشت، از این‌رو، ابوالهول و دیو نیز، گاه با اژدها یکی انگاشته می‌شوند و کارکردی همسان می‌یابند. مسکن تمام اژدهایان در مکان‌هایی دوردست جای دارد. این موجودات، بیشتر در نوک قلّه‌ها، دل غارها، قعر دریاها و فضاهای رازآلودِ هراسناکی مسکن می‌گزینند. آن‌ها به آبادی‌ها حمله می‌برند و دوباره به مسکن خود بازمی‌گردند. گاه در داستان‌ها به مواردی برمی‌خوریم که در آن‌ها، اژدها همیشه در جایی ساکن است و این مردم‌اند که برایش قربانی و خوراک می‌برند.

اژدها معانی متعددی را در بر می‌گیرد، به طوری که در هر زمینه‌ای، دلالت بر رموزی دارد. به تعبیر فریزر: «صورت اژدها نمونه‌ای است از این واقعیت که اندیشه‌ای هرچند خیال‌آمیز، می‌تواند به سهولت تمام برای همهٔ کسانی که ذهنشان بدان مشغول است، صورتی مرئی بیابد». روانشناسی به گونهٔ دیگری اژدها را معنا می‌کند. این حوزه، اژدها را به حیطهٔ ناخودآگاه می‌کشاند و از آن، به عنوان موانع امور جنسی یاد می‌کند. در مرتبهٔ رازآموزی، اژدها نماد موانعی است که به‌خاطر پیوندهای تنگاتنگ با خودآگاهی، راه بر کشف شگفتی‌های ناخودآگاهی می‌بندد. به یک تعبیر اژدهایان، نه‌تنها موجودات افسانه‌ای و اساطیری نیستند، بلکه به گونه‌ای، بازتاب واقعیات پیش از تاریخ‌اند. اندام‌ها و بسیاری از خصیصه‌های دیگر آنان، به دایناسورها و سوسماران عظیم‌الجثه شباهت دارد. رستگار فسایی، پژوهشگر و اسطوره‌شناس فرهیخته، در این زمینه چنین می‌نویسد: «به گمان من، افسانه‌های اژدهایان بازتاب تیره‌وتار دیدارهای پیش از تاریخ آدمیان است با جانوران فوق طبیعی و شریر روزگار کهن که در مرداب‌ها و گل‌آبه‌ها زندگی می‌کردند و تخم می‌گذاشتند».

در الگوی اژدهاکشی و آفرینش، کشتن اژدها به این دلیل است که او، نماینده و پاسدار آشوبی ازلی است؛ از به وجود آمدن هستی و آفرینش جلوگیری می‌کند و خواهان ظلمت و بی‌نظمی پیش از خلقت است، اما در الگوی اژدهاکشی و برکت‌بخشی، کشتن اژدها به سبب آن است که او به نظم و سامان حمله می‌برد؛ به آسایش و زایشِ حاکم می‌تازد؛ باعث خشکسالی و سترونی می‌شود و زایندگی را می‌بلعد.»