کتاب طنزآوران جهان نمایش ۶

کتاب طنزآوران جهان نمایش ۶ نوشتهٔ کاتب یاسین و ترجمهٔ داریوش مودبیان است. نشر گویا این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی نمایشنامه‌ٔ «گرد نبوغ» و نقد آن‌.

درباره کتاب طنزآوران جهان نمایش ۶

مجموعهٔ طنزآوران جهانِ نمایش، حاصل کوشش‌ها و پژوهش‌های علمی و عملی ــ پنج دههٔ اخیرِ ــ یکی از پژوهندگان و دست‌اندرکاران راستین هنر نمایش در عرصهٔ کمدی در ایران است.

هنرِ نمایش، از روزگار دیرین، بخشی از فرهنگِ جهانی‌ست که دور از هر رنگ و هر تعلقی می‌تواند ناشر اندیشه‌های بالا و والای انسان در میان انسان‌ها و سرزمین‌های گوناگون باشد. هنر نمایش، این رسانهٔ قدرتمند گروهی و جمعی، زبانِ جهانی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها است. در این هنر طنز و کمدی جایگاه ویژه‌ای دارد.

در تعریفی کلی، کمدی به معنای تقلید از کردار، رفتار و حتی باورهای محیط پیرامون نوع بشر برای اصلاح امور اجتماعی است، آریستوفانس ــ پدر کمدی‌نویسی در یونان باستان ــ به طرح موضوع‌های عصر خود با زبانی هجوگونه، استهزاآمیز و گاه خشن می‌پرداخت و پس از او کمدی‌نویسان دوران میانه ــ رم باستان ــ (پلوتوس، ترنس و مناندر) در کمدی‌های خود بیشتر زبان فراواقعیت را به کار می‌گیرند و به نقدِ جامعه خویش و مناسبات اجتماعی آن دوران می‌پرداختند. اما با دگرگونی‌های فکری در دوران پس از آن و تغییر و تحول در نظام اجتماعی و سیاسی اروپا و پیشرفت علوم به ویژه جامعه‌شناسی و روانشناسی اجتماعی، عناصر واقع‌گرا چه در مضامین و چه در زبان و حتی ساختار کمدی رونق گرفت.

بسیاری بر این عقیده هستند که سهم طنزنویسان نمایش در ادبیات کهن بیشتر بوده است؛ چراکه آن‌ها در متون ادب رسمی‌ کهن به جست‌وجو می‌پردازند و در ادب عامیانه، گفته‌ها و نقل‌ها حتی‌بازی‌ها و آداب و رسوم مردمان عام نیز به پژوهش پرداخته و مایه‌های داستانی‌ و شگردهای‌ اجرایی این گونه از ادبیات را دست‌مایهٔ کار ادبی‌خویش قرار می‌دهند. در کتاب طنزآوران جهان نمایش ۶ نمایشنامه‌ای از کاتب یاسین، نویسندهٔ مشهور ادبیات امروز عرب و به‌ویژه الجزایر، قرار داده شده است. گرد نبوغ، نمایشنامه‌ای است که از مجموعه حکایت‌های عامیانهٔ مشترک میان اقوام ایرانی، هندی، ترک و عرب ساکن در خاورمیانه و شمال آفریقا الهام گرفته‌ است. کاتب یاسین در این نمایشنامه سعی بر آن دارشته تا با فنون برتر نمایشِ روایی واقعیت‌های زندگی سیاسی و اجتماعی جهان‌سوم را نشان دهد.

خواندن کتاب طنزآوران جهان نمایش ۶ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان و فعالان عرصهٔ هنرهای نمایشی به خصوص دوست‌داران آثار طنز و کمدی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره کاتب یاسین

کاتب یاسین (Kateb Yacine) نویسندهٔ قرن بیستم میلادی اهل الجزایر بود. نویسنده‌ای که با رمان‌ها و نمایشنامه‌هایش که به زبان‌های عربی الجزایری و فرانسوی نوشته شده بود، به شهرت رسید. او در ششم آگوست ۱۹۲۹ در کنستانتین، متولد شد و در سال ۱۹۳۷ به مدرسه قرآن صدرات رفت، سپس در سال ۱۹۳۸ به مدرسهٔ فرانسوی «در لافایت» (بوگا) در کابیلی کوچک، جایی که خانواده نقل مکان کرده بودند، رفت. در سال ۱۹۴۱ در کالج استعماری (مدرسهٔ متوسطه) «ستیف» به‌عنوان دانشجوی مقیم ، ثبت‌نام کرد. او در سال سوم کالج بود که تظاهرات ۸ مه ۱۹۴۵ رخ داد، در این تظاهرات شرکت کرد که با قتل عام بین شش تا هشت (به گفته ملی گرایان چهل و پنج) هزار الجزایری توسط ارتش و پلیس فرانسه در کشتار ستیف و گوئلما به پایان رسید. سه روز بعد او را بازداشت و به مدت دو ماه زندانی کردند. 

کاتب یاسین اولین مجموعه شعر خود را در سال ۱۹۴۶ منتشر کرد. در ماه می ۱۹۴۷ به حزب کمونیست الجزایر پیوست. او بین سال‌های ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۱ روزنامه‌نگار روزنامهٔ «الجر جمهوری» بود. بین سال‌های ۱۹۷۲ و ۱۹۷۵ کاتب با اجرای نمایشهای «محمد پرندس تا والیس» و «لا گِر دو میل انس» به فرانسه و جمهوری دموکراتیک آلمان سفر کرد. یاسین که از حضور در تلویزیون منع شده بود، نمایشنامه‌های خود را در مدارس یا مشاغل به روی صحنه برد. او اغلب به دلیل تأکیدش بر سنت بربر و زبان «تامازیت» و همچنین به دلیل مواضع لیبرال خود در مورد مسائل برابری جنسیتی مانند موضعش در برابر حجاب اجباری زنان مورد انتقاد قرار گرفت.

بخشی از کتاب طنزآوران جهان نمایش ۶

«ابردود: خر پیرم مرا کفایت می‌کند. اما در مورد تو، اگر نفرینی سبب شده تا تو به هیئت خری در آیی، امیدوار باش که روزی بالاخره بتوانی شکل اصلیت را که بی‌شک صورت گرگ بوده پیدا کنی. همان جا که هستی بمان. همان جا که هستی بمان. من هم، آری، من هم به شکل اول خود درمی‌آیم. اعتراف می‌کنم که تاکنون مثل یک خر رفتار می‌کردم. طلاهای سلطان مرا فریب داد. سبب بیماری برایم شد. سَمِ واقعی بود. آری، آرام آرام همه چیز را درمی‌یابم. درمی‌یابم که سکه‌های طلاهای سلطان می‌بایست بر ضد خود من به کار می‌رفت. این قانون تناقض میان سود و سرمایه‌است. هیس... می‌دانید من کیمیاگری را برگزیده‌ام، و بعد از این، دیگر اسطرلاب را از خود دور نخواهم ساخت. بدخواهان و بدگویان مرا ابردود یا ابری از دود خطاب می‌کنند، نمی‌دانم چه معنایی از این تعبیر تفسیر می‌کنند، اما به خوبی می‌دانم که دیوانه کسی است که دیگران را دیوانه می‌داند. حقیقت را بگویم، من آدمی نیرنگ‌باز بیشتر نیستم. دانش من بر سه‌اصل استوار است. اصل یکم: طلای سلطان، و این کاری‌ست که با آن خواهم کرد.

[ابردود در جیبش به جست‌وجو می‌پردازد، آخرین سکه‌هایی را که برایش باقی مانده بیرون می‌آورد و یک به یک به ماتحت خرش فرو می‌کند.]

اصل دوم: خواهیم دید، هر آنچه را که خواهیم دید. اصل سوم: ...

[سلطان، که موجی از ابزار احساسات او را همراهٔ می‌کند، وارد صحنه می‌شود.]

آفرین و مرحبا! اینک و بلافاصله، کشف خود را به محک تجربه خواهم آزمود، زیرا سلطان در پیش روی من است. هیس! آری، به‌این مردم نابخرد نشان خواهم داد که چگونه در فکر خزانهٔ شخصی خویش است نه چیزی دیگر.

[سلطان بار دیگر از میان صحنه می‌گذرد. ابردود به‌او نزدیک می‌شود و درست در پیش روی او می‌ایستد.]

ابردود: ای سلطان، می‌بینم که غمگینی و نیک می‌دانم که چرا و چه کم داری. تو از سه چیز که خوشبختی هر انسانی ــ چه کوچک و چه بزرگ ــ را می‌سازد، به دور مانده‌ای نبوغ، طلا و عشق. در مورد عشق و نبوغ پس از این سخن خواهیم گفت. در واقع این هر دو چاشنی زندگانی هستند. آنچه‌اساسی است کسب طلاست، آن هم به‌اندارهٔ کوهی تا بتوان هر چه را می‌خواهیم و اراده می‌کنیم به دست آوریم... و اما، بنگر که من چگونه به سبب مطالعهٔ بسیار در فِرَق و نحلِ مختلفه، عاقبت به رسالهٔ دست‌نویس کهن، دست یافتم که خُبر از خری جادویی می‌داد. آری، خر، این متواضع‌ترین حیوانات، اما خاصیت این خر این است که به جای تاپاله، طلا دفع می‌کند... طلا، و تو نیک می‌دانی حیوانی که نیک تغذیه شده، چقدر می‌تواند دافعِ فضولات باشد و...

[سلطان سر تکان می‌دهد.]»