کتاب سرگذشت شعر در ایران

کتاب سرگذشت شعر در ایران نوشتهٔ علی اصغر سیدآبادی است. نشر افق این کتاب را منتشر کرده است؛ جلد اول از مجموعهٔ‌ «فرهنگ و تمدن ایرانی».

درباره کتاب سرگذشت شعر در ایران

کتاب سرگذشت شعر در ایران جلد نخست از مجموعهٔ «فرهنگ و تمدن ایرانی» و نوشتهٔ علی اصغر سیدآبادی است. این اثر در ۱۵ فصل نگاشته شده که عنوان آن‌ها عبارت است از «اولین شعر»، «افسانه‌های اولین شعر»، «از شعر عربی تا شعر فارسی»، «سامانیان پدر شعر فارسی»، «نامهٔ باستان»، «شعر درباری»، «تولد شعر بیرون از دربار»، «داستان‌سرایان»، «شعر در اوج»، «بازگشت به خراسان»، «شعر مردمی»، «بازگشت به گذشته»، «شعر در آستانهٔ تغییر»، «تولد شعر نو، تولد شعر سپید» و «شعر در خیابان».

می‌دانیم که شعر فارسی عرصه‌های گوناگونی را درنوردیده است. در طول قرن‌ها هر کسی از ظن خود یار شعر شده است و بر گمان خود تعریفی از شعر به‌دست داده است. حضور شعر در همهٔ عرصه‌ها از رزم و بزم گرفته تا مدرسه و مسجد و خانقاه و دیر و مجلس وعظ، همه و همه گویای این مطلب است که شعر، بی‌محابا، زمان، مکان و جغرافیا را درنوردیده و در هفت‌اقلیم جان و جهان به دلبری پرداخته است. آمیختگی شعر با فرهنگ مردم و اندیشه‌های اجتماعی، این هنر را زبان گویای جوامع بشری ساخته است؛ بدان‌گونه که هیچ جامعه‌ای از این زبان بارز، برای انتقال اندیشه‌هایش بی‌نیاز نبوده است. گاهی شعری انقلابی به پا کرده است و گاه انقلابی، شعری پویا را سامان داده است.

شعر نو فارسی با وانهادن قالب‌های شعر کلاسیک در قرن ۱۴ هجری به‌وجود آمده است. این گونه از شعر فارسی آزادی بسیاری را در فرم و محتوا به شاعر می‌دهد. شعر نو به لحاظ محتوا و جریان‌های اصلی ادبی حاکم بر آن کاملاً با شعر کلاسیک فارسی متفاوت است و به‌لحاظ فرم و تکنیک ممکن است همانند شعر کلاسیک موزون باشد یا نباشد یا وزن آن عروضی کامل باشد یا ناقص. استفاده از قافیه نیز در شعر نو آزاد است. معمولاً شعر نو فارسی را به ۳ دستهٔ اصلی شعر نیمایی، شعر سپید و موج نو تقسیم می‌کنند و پدر شعر نوی ایران را نیما یوشیج (علی اسفندیاری) می‌دانند. احمد شاملو، فروغ فرخزاد، سهراب سپهری، هوشنگ ابتهاج (سایه)، نادر نادرپور، فریدون مشیری و محمدرضا شفیعی کدکنی بعضی از شاعران مشهور ایرانی هستند که در قالب شعر نو می‌سروده‌اند.

خواندن کتاب سرگذشت شعر در ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعهٔ تاریخ شعر در ایران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب سرگذشت شعر در ایران

«مغول‌ها پیش از حمله به ایران، سرزمین‌های همسایهٔ خود را گرفته بودند و با ایران همسایه شده بودند. مغول‌ها و خوارزمشاهیان که در ایران قدرت را از سلجوقیان گرفته بودند، در آغاز می‌خواستند با یکدیگر رابطهٔ تجاری داشته باشند و حتی سفیری از خوارزمشاهیان به پکن، که چنگیزخان مغول در آن مستقر بود، رفته بود و چنگیز خود را پادشاه شرق و شاه ایران را پادشاه غرب خوانده بود؛ اما حادثه‌ای باعث شد که به‌جای این رابطه، مغول‌ها به ایران حمله کنند.

یکی از کاروان‌های تجاری مغولان توسط عوامل یکی از امیران محلی ایران غارت شد و بازرگانان مغول به قتل رسیدند. خبر به چنگیز مغول رسید. چنگیز سفیرانی را به حضور خوارزمشاهیان فرستاد، اما سفیران مغول در ایران به قتل رسیدند و این بهانه‌ای برای مغول‌ها شد تا به ایران یورش ببرند.

برخی از تاریخ‌نویسان این ماجرا را علت یورش مغول‌ها به ایران می‌دانند؛ اما برخی دیگر و از جمله یک تاریخ‌نویس اروپایی به نام "ادوارد براون" از رابطهٔ مغول‌ها و روحانیون مسیحی یاد کرده‌اند و معتقدند که روحانیون مسیحی در تحریک مغول‌ها برای حمله به ایران نقش داشته‌اند و اسنادی از نامه‌نگاری آنان نیز در دست است.

با این‌همه، خوارزمشاهیان که در فکر کشورگشایی بودند، بدون این‌که آمادگی مقابله با سپاه خونریز مغول را داشته باشند، ناگهان آنان را پشت مرزهای خود دیدند.

خوارزمشاهیان که قومی ایرانی از اهالی خوارزم بودند و گمان می‌رفت با به دست گرفتن قدرت خاطرهٔ سامانیان را زنده کنند، راه ستم به مردم را در پیش گرفتند و در زمینهٔ فرهنگ ایرانی نیز کاری از پیش نبردند. ظلم و ستم آنان به حدی بود که مردم رغبتی به حمایت و پشتیبانی از آنان نداشتند.»