کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ اورلیوس و اپیکتتوس

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ اورلیوس و اپیکتتوس نوشتهٔ راچانا کامتکار و مارگارت گریور و ترجمهٔ عفت جهانی است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است؛ جلد ۹۴ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد».

درباره کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ اورلیوس و اپیکتتوس

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ اورلیوس و اپیکتتوس (The Stanford Encyclopedia of Philosophy) جلد ۹۴ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد» است. این کتاب شما را با آرای «مارکوس اورلیوس»، امپراتور روم در قرن دوم میلادی و فیلسوف رواقی و نیز «اپیکتتوس»، فیلسوف یونانی قرن اول و اوایل قرن دوم میلادی و یکی از مفسران و نمایندگان اخلاق رواقی آشنا می‌کند.

دانشگاه استنفورد انتشار این دانشنامه را در سال ۱۹۹۵ میلادی آغاز کرد. پس از مدتی متن کامل مقالات را در اینترنت در دسترس علاقه‌مندان قرار داد. کسانی که در تدوین این دانشنامهٔ بزرگ نقش دارند، از استادان و مؤلفان به‌نام در حوزهٔ فلسفه هستند. این دانشنامه به سرپرستی دکتر «ادوارد ن. زالتا» صدها مدخل دارد و یکی از بهترین راه‌ها برای آشنایی مقدماتی با مباحث فلسفی است. «مسعود علیا» در سال ۱۳۹۲ با همکاری انتشارات ققنوس، تصمیم به ترجمهٔ بعضی از مدخل‌های این دانشنامه گرفت. او به‌همراه مترجمانی نام‌آشنا آخرین ویراست مقالات دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد را با حفظ سبک و زبان به پارسی برگرداند. انتشارات ققنوس این مجموعه را با کسب اجازه از گردانندگان این دانشنامه (به‌ویژه دکتر زالتا) منتشر کرده است. عناوین بعضی از این جلدها عبارت است از «مفهوم شر»، «فلسفهٔ دین»، «عقل به روایت کانت»، «زیبایی‌شناسی فمینیستی»، «ژاک لکان»، «اخلاق ارسطو»، «باروخ اسپینوزا»، «فیشته» و «پدیدارشناسی».

خواندن کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ اورلیوس و اپیکتتوس را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران فلسفه (آرای فلسفی «مارکوس اورلیوس» و «اپیکتتوس») پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ اورلیوس و اپیکتتوس

«اپیکتتوس تمایزی قاطع برقرار می‌کند میان فراگیری از کتاب، یعنی تسلط بر محتوای رساله‌های خاص، و آنچه می‌توان تعلیم و تربیت برای زندگی نامید، که در آن شخص نگرش‌ها و عاداتی را کسب می‌کند که او را قادر به رفتار درست می‌سازند. شیوه دوم دارای بیشترین درجه اهمیت است؛ شیوه نخست چه‌بسا دارای ارزش ابزاری باشد اما اگر بیش از حد مورد تأکید قرار گیرد، ممکن است مانعی برای رشد اخلاقی از آب درآید.

برنامه درسی مدرسه رواقیون در نیکوپولیس شامل مطالعه رساله‌های فلسفی نویسندگان رواقی در دوره یونانی‌مآبی، مانند در باب انگیزه اثر خروسیپوس (۱.۴.۱۴) و نوشته‌های منطقی آرخدموس (۱.۱۰.۸) بود. ارجاعات مکرر به شاکله‌های منطق صوری نشان می‌دهد که این مباحث نیز آموزش داده می‌شد، همچنان که در برنامه درسی موسونیوس روفوس، آموزگار خود اپیکتتوس در رم، نیز قرار داشت (۱.۷.۳۲؛ مقایسه کنید با ۱۲-۱.۷.۵). این نوع فراگیری چه‌بسا در رشد ذکاوت فرد مفید باشد، درست همان‌طور که وزنه‌های سربی‌ای که ورزشکاران در تمرین‌های خود به کار می‌برند به تقویت عضلات کمک می‌کنند (۱.۴.۱۳; ۱.۱۷). سرانجام شواهدی از تعلیم آنچه قدما طبیعیات (فلسفه طبیعت) می‌نامیدند وجود دارد؛ بارنز (Barnes ۱۹۹۷) از این موضوع بحث کرده است.

تعلیم و تربیت برای زندگی اساساً تعلیم و تربیت خود است، تابعی از آن قابلیت اصلاح خود که در بطن طبیعتِ عقلانی ما نهاده شده است. اپیکتتوس شیوه تفکری را که بر مبنای آن اصلاح اخلاقی فقط به یاری خداوند دست‌یافتنی است نمی‌پذیرد.

ابله، مگر دست نداری؟ مگر خداوند به تو دست نداده است؟ بنشین و دعا کن تا بینی‌ات آبریزش نکند! به جای آن‌که خداوند را ملامت کنی، آن را پاکیزه کن (۲.۱۶.۱۱).

او از مثال سقراط بهره می‌برد تا به شنونده خاطرنشان کند که استقلال فکری هدف اصلی است. زیرا هرچند سقراط به دیگران تعلیم می‌داد، خود از کسی نمی‌آموخت یا، به بیان دقیق‌تر، خودش خویشتن را تعلیم می‌داد؛ درک بی‌تزلزلش از مسائل اخلاقی از طریق به کار بستن دقیق شیوه‌هایی که هر کس می‌تواند آن‌ها را به‌کار گیرد به دست آمده بود. به‌یقین سقراط فوق‌العاده بااستعداد بود، و در عین حال دستاوردش همان چیزی است که همه برای آن متولد می‌شوند و دست‌کم می‌توانند امیدوار باشند به آن برسند (۳۷-۱.۲.۳۳).»