کتاب چالش های ایران و آمریکا

کتاب چالش های ایران و آمریکا به‌قلم جواد منصوری را انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر کرده است. این کتاب به تحلیل و تبیین چالش‌های روابط سیاسی ایران و آمریکا می‌پردازد.

درباره کتاب چالش های ایران و آمریکا

در تاریخ تحولات معاصر ایران نقش چند دولت خارجی - از‌جمله دولت‌های ایالات متحدهٔ آمریکا و انگلیس - بیش از دیگران تأثیرگذار و مسئله‌ساز بوده است. لذا بررسی تحولات و چگونگی روابط ایران و دولت‌های مزبور یکی از موضوعات مهم و مورد توجه می‌باشد. زیرا تأثیر این روابط در بسیاری از امور داخلی و حتی در روابط خارجی گسترده و تعیین‌کننده بوده است. در سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی امکان تحقیق و تألیف در این زمینه نبود زیرا مخالف منافع و مصالح رژیم وابستهٔ حاکم و دولت خارجی مسلط بر ایران بود. ازاین‌رو پس از پیروزی انقلاب، محققین و نویسندگان توانستند با استفاده از اسناد و مدارک به‌جای‌مانده از رژیم گذشته و همچنین مدارک موجود و مرتبط با موضوع در خارج از کشور تحقیقات و تألیفات گسترده و ارزنده‌ای در این زمینه انجام دهند. در میان دولت‌های خارجی ذی‌نفوذ و تقریباً مسلط بر کشور، بیش از همه انگلیس و آمریکا ایفای نقش کرده‌اند. در سال‌های پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به مدت ۲۵ سال آمریکا به‌تدریج سلطهٔ بیشتری یافت و دولت انگلیس از دههٔ ٤۰ نقش دوم در سلطهٔ خارجی بر ایران داشت. کتاب پیش رو تحلیلی است از وضع روابط سیاسی ایران و آمریکا و چالش‌های آن که می‌تواند باب مطالعات بیشتر را برای محققان و علاقه‌مندان باز کند.

خواندن کتاب چالش‌ های ایران و آمریکا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

دانشجویان و محققان تاریخ معاصر ایران و نیز علاقه‌مندان به مباحث علوم سیاسی از خواندن این کتاب سود خواهند برد.

بخشی از کتاب چالش‌ های ایران و آمریکا

«خسارات سنگین واردآمده بر اروپا در جریان جنگ جهانی دوم و تضعیف استعمارگران این قاره و همچنین شکست آلمان امکان تاریخی استثنایی برای ایالات متحده فراهم کرد تا علاوه بر فرصت طلایی بازسازی کشورهای آسیب‌دیده، سلطهٔ استعماری خود را بر مستعمرات قارهٔ کهن، زمینه‌سازی نماید. ایالات متحده برای خارج کردن رقبا و جذب تدریجی کشورهای مستعمره، شعار آزادی، استقلال، توسعهٔ اقتصادی و مقابله با کمونیسم را انتخاب کرد. موقعیت حساس جغرافیایی (استراتژیک و امکانات سرزمینی (ژئواستراتژیک) ایران انگیزه‌ای برای حضور بیشتر و درنهایت سلطهٔ کامل بر این سرزمین بود. در فاصلهٔ سال‌های اشغال ایران در جنگ جهانی دوم ۱۳۲۴-۱۳۲۰ تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بارها مسئولان آمریکایی در اظهارات خود به این موضوع اشاره کرده‌اند. بعضی از اقدامات مانند تصریح به ترک ایران و پرداخت غرامت پس از پایان جنگ حمایت علنی در مقابله با شوروی در جریان تجزیهٔ آذربایجان حمایت تلویحی از ملی شدن صنعت نفت و خلع ید از انگلیس پرداخت کمک‌های نقدی و غیر‌نقدی و اعزام مستشاران فنی زمینه‌ساز تحقق این هدف بوده است. دخالت‌های مستقیم و غیرمستقیم ظالمانهٔ انگلستان و شوروی یکی از انگیزه‌های پذیرش نفوذ و حضور بیشتر آمریکا به‌وسیلهٔ تعدادی از زمامداران ایران بود. در سال ۱۳۲۱ علاوه بر نیروهای نظامی تعداد مستشاران نظامی و دیپلمات‌های آن دولت افزایش یافت. اگرچه ورود آمریکا به صحنهٔ سیاسی، اقتصادی، امنیتی ابتدا با استقبال و امیدواری به آینده‌ای مثبت و سازنده همراه بود ولی به‌علت اقدامات خلاف مصلحت واقعی ملت ایران توسط آن دولت در خلال سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷ ایالات متحدهٔ آمریکا به منفورترین دولت خارجی در تاریخ معاصر ایران تبدیل شد.

کودتای ۲۸ مرداد آغاز چالش با مردم

موفقیت کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ زمینهٔ نفوذ و سلطه بر تمامی سازمان‌ها و دستگاه‌های حاکمیت در ایران را برای آمریکا فراهم ساخت. هر یک از این دستگاه‌ها، برنامه‌ها و اقدامات خود را با دستگاه مشابه آمریکایی هماهنگ می‌کردند و به تأیید آن‌ها می‌رسانند. سازمان برنامه و بودجه مسئولیت هماهنگی کلیهٔ دستگاه‌ها و برنامه‌های آن‌ها را با مراکز ذیربط در آمریکا بر عهده داشت. در فاصلهٔ سال‌های ۱۹۵۲ (۱۳۳۱ ش) تا ۱۹۵۶ (۱۳۳۵ ش) به‌گونه‌ای بی‌سابقه بر تعداد مشاوران فنی آمریکا در ایران افزوده شد. بر اساس لیستی که توسط وزارت خارجه آمریکا به چاپ رسیده است در ژانویه ۱۹۵۲ حدود ده نفر مشاور فنی وابسته به سفارت آمریکا در ایران مشغول به کار بوده‌اند. در اکتبر ۱۹۵۳ (مهر (۳۲) تعداد این مشاوران به ۱۳۳ نفر رسیده است و در لیست CIA که در آن نام تمام مشاوران فنی مأمور در ایران نوشته شده تعداد آنها در ژانویهٔ ۱۹٥٦، ۲۰۷ نفر ذکر شده است. ولی در آغاز سال ١٩٥٦ تعداد مشاوران فنی و دستیاران آنها ۳۰۸ نفر بود. که صدها نفر از آن‌ها را مردم محلی تشکیل می‌دادند. جدای از آن عده، ۳۸۰۰ نفر کارمند ایرانی نیز در برنامهٔ مأموریت‌های آمریکا در ایران به خدمت مشغول بودند.»