کتاب معلم انقلابی

کتاب الکترونیکی معلم انقلابی (خاطرات محمدامین سازگارنژاد) اثری از «محمدامین سازگارنژاد» است که با گردآوری «سمیرا عظیمی گلوجه» توسط انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است. این کتاب در قالب خاطرات، به روایت زندگی و مبارزات یکی از فعالان فرهنگی و سیاسی پیش از انقلاب اسلامی می‌پردازد و تصویری از تحولات اجتماعی، سیاسی و مذهبی ایران در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ ارائه می‌دهد. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب معلم انقلابی اثر محمدامین سازگارنژاد

کتاب «معلم انقلابی» در دسته‌بندی خاطرات و تاریخ شفاهی قرار می‌گیرد و به‌عنوان ناداستانی مستند، روایتگر زندگی شخصی و اجتماعی «محمدامین سازگارنژاد» است. این کتاب با تمرکز بر سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به بازخوانی نقش معلمان، دانش‌آموزان، روحانیون و فعالان اجتماعی در شکل‌گیری و پیشبرد جریان‌های مبارزاتی می‌پردازد. ساختار کتاب بر پایهٔ روایت‌های شخصی و مشاهدات عینی نویسنده استوار است و در قالب نُه فصل، از دوران کودکی و تحصیل تا سال‌های مبارزه، زندان و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی را پوشش می‌دهد.

اثر حاضر نه‌تنها به زندگی فردی راوی می‌پردازد، بلکه با ترسیم فضای اجتماعی و سیاسی شهر شیراز و دیگر مناطق ایران، تصویری از بسترهای مقاومت و تحولات فرهنگی آن دوران ارائه می‌دهد. حضور چهره‌های مذهبی، نقش مساجد، مدارس و دانشگاه‌ها و همچنین تأثیر رویدادهای ملی و منطقه‌ای بر شکل‌گیری هویت مبارزاتی نسل جوان از محورهای اصلی این کتاب به‌شمار می‌آید.

خلاصه کتاب معلم انقلابی

کتاب «معلم انقلابی» با روایت زندگی «محمدامین سازگارنژاد» آغاز می‌شود؛ کودکی او در خانواده‌ای فرهنگی و مذهبی در شیراز، تأثیر والدین باسواد و محیط مذهبی شهر بر شکل‌گیری شخصیتش و نخستین جرقه‌های علاقه به فعالیت اجتماعی و دینی. «سازگارنژاد» از همان سال‌های ابتدایی تحصیل، با فضای مساجد، هیئت‌ها و محافل مذهبی آشنا می‌شود و حضور در این محیط‌ها زمینه‌ساز ورودش به عرصهٔ مبارزه و مقاومت اجتماعی می‌گردد. در ادامه، کتاب به وقایع مهمی چون قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و تأثیر آن بر فضای شهر شیراز و ذهنیت نوجوانان می‌پردازد. راوی از نخستین تجربه‌های حضور در تجمعات اعتراضی، حکومت‌نظامی و شکل‌گیری مقاومت اجتماعی در مدارس و محافل مذهبی سخن می‌گوید. نقش معلمان، مدیران مدارس و نشریات دانش‌آموزی در تقویت روحیهٔ اعتراض و خودباوری نسل جوان از دیگر موضوعات برجستهٔ این بخش است.

کتاب «معلم انقلابی» سپس به تحولات سیاسی و اجتماعی دههٔ ۱۳۵۰ می‌پردازد؛ از ورود به دانشسرا و استخدام در آموزش‌وپرورش تا تجربهٔ سربازی و تلاش برای تأثیرگذاری بر محیط‌های نظامی و روستایی. سفرهای متعدد به شهرهای مختلف ایران برای بررسی جریان‌های مبارزاتی و در نهایت دستگیری توسط ساواک و سال‌های زندان بخش مهمی از خاطرات راوی را تشکیل می‌دهد. او با جزئیات به فضای زندان، بازجویی‌ها، شکنجه‌ها و گفت‌وگوهای میان زندانیان سیاسی و عادی می‌پردازد و تصویری ملموس از حال‌وهوای زندان‌های رژیم پهلوی ارائه می‌دهد. پس از آزادی، «سازگارنژاد» دوباره به فعالیت‌های آموزشی و مبارزاتی بازمی‌گردد و در سال‌های اوج انقلاب اسلامی، شاهد و مشارکت‌کننده در رویدادهای مهمی چون تظاهرات، اعتصابات و شکل‌گیری پایگاه‌های مقاومت مردمی است. کتاب با روایت وقایع منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی و نقش‌آفرینی معلمان و فعالان فرهنگی در این تحولات به پایان می‌رسد.

چرا باید کتاب معلم انقلابی را بخوانیم؟

این کتاب با روایت دست‌اول از زندگی یک معلم و فعال سیاسی، امکان آشنایی با لایه‌های کمتردیده‌شدهٔ تاریخ معاصر ایران را فراهم می‌کند. کتاب «معلم انقلابی» نه‌تنها به بیان خاطرات فردی می‌پردازد، بلکه با جزئیات بسترهای اجتماعی، فرهنگی و مذهبی شهر شیراز و دیگر مناطق ایران در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ را شرح می‌دهد. خواننده با مطالعهٔ این اثر، با نقش معلمان، دانش‌آموزان، روحانیان و فعالان اجتماعی در شکل‌گیری جریان‌های مقاومت و مبارزه علیه رژیم پهلوی آشنا می‌شود و می‌تواند تحولات سیاسی و اجتماعی آن دوران را از زاویهٔ نگاه یک شاهد عینی دنبال کند. همچنین کتاب به‌واسطهٔ روایت‌های صمیمی و جزئی‌نگر، تصویری ملموس از فضای زندان، مدارس، مساجد و محافل مبارزاتی ارائه می‌دهد که در منابع رسمی کمتر به آن پرداخته شده است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران، پژوهشگران حوزهٔ انقلاب اسلامی، دانشجویان رشته‌های تاریخ، علوم اجتماعی و علوم سیاسی و همچنین معلمان و فعالان فرهنگی که دغدغهٔ شناخت نقش آموزش‌وپرورش در تحولات اجتماعی را دارند، مفید است. همچنین کسانی‌ که به‌دنبال روایت‌های دست‌اول از مبارزات مردمی و فضای اجتماعی دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ هستند می‌توانند از این اثر بهره ببرند.

بخشی از کتاب معلم انقلابی

«بافت شیراز قدیم محیطی بین شاهچراغ و سید علاءالدین حسین که برادر شاهچراغ است، سید میرمحمد و بازار وکیل بود. این محیط، محدوده‌ای بود که ما در آن زندگی می‌کردیم، به تحصیل می‌پرداختیم و پدرم هم تجارت می‌کرد. درواقع زندگی اقتصادی ـ اجتماعی ـ دینی و به نوعی همه‌چیز ما در ارتباط با آن بود و بر همین اساس این محیط به‌عنوان بستر زندگی اجتماعی ما نقش مهمی را ایفا می‌کرد. از خانهٔ ما تا سید علاءالدین حسین چند صد متر بیشتر فاصله نبود. این زیارتگاه پایگاه مهمی بود و من در رفت‌وآمدم از جلوی این زیارتگاه می‌گذشتم و به‌نوعی ارتباط دائمی‌ام از اینجا شکل گرفت. عمویم جزء ریش‌سفیدهای محل بود که به این مسجد رفت‌وآمد داشت. نماز جماعت صبح، ظهر، مغرب و عشاء به‌صورت دائم در اینجا برگزار می‌شد. چند صد متر آن‌طرف‌تر از سید علاءالدین، مسجد جامع شیراز قرار داشت که شهید دستغیب آنجا اقامهٔ نماز می‌کردند و به منبر می‌رفتند. گاهی اوقات به‌اتفاق خانواده به آنجا می‌رفتیم و یا اگر در شاهچراغ روضه و سخنرانی بود به آنجا می‌رفتیم. پدربزرگم وقتی خیلی کوچک بودم در سنین حدود سه سالگی مرا به زیارت می‌بردند.

این فضا، محیطی بود که در آن پرورش یافتم. زندگی در چنین محیطی اولین جرقه‌هایی بود که مرا تشویق می‌کرد تا در یک سازمان اجتماعی به نام مسجد یا زیارتگاه نقش و سهمی به عهده بگیرم و بالنسبه مرا در این اماکن پذیرفته بودند. در بعضی محیط‌ها بچه‌ها را راه نمی‌دادند ولی زیارتگاه سید علاءالدین حسین محیط خوبی بود. در مقطع ابتدایی در ماه رمضان یک معنویت عجیبی در این مکان وجود داشت و از همان کودکی آستانهٔ سید علاءالدین حسین پایگاه ارتباطات عاطفی هم‌مدرسه‌ایی‌ها و هم‌بازی‌هایم بود و شخصیت اجتماعی ما در اینجا هویتی پیدا کرده بود. خانواده هم ما را حمایت و هدایت می‌کردند و به این مکان می‌بردند. لذا از همان کودکی این زیارتگاه کانونی بود که نقش محوری در شکل‌گیری هویت دینی ما برعهده داشت.»