کتاب تلماسه (جلد اول؛ تلماسه)

کتاب تلماسه با عنوان اصلی Dune، نخستین جلد از مجموعه‌ی تلماسه رمانی علمی‌تخیلی است که در سال ۱۹۶۵ توسط فرانک هربرت نوشته و منتشر و به‌سرعت به یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین آثار ژانر علمی‌تخیلی ادبیات جهان تبدیل شد. جلد اول این مجموعه را سید مهیار فروتن‌فر ترجمه و انتشارات کتابسرای تندیس آن را منتشر کرده است. در طاقچه‌ می‌توانید علاوه بر مطالعه‌ی نسخه‌ی الکترونیکی، نسخه‌ی صوتی این کتاب (بخش اول) را نیز بشنوید.

درباره کتاب تلماسه

پل آتریدیس، شاهزاده‌ی جوان خاندان آتریدیس، قدم به سیاره‌ی بیابانی و خطرناکی به نام آراکیس (تلماسه) می‌نهد و پشت سرش گردبادی از آشوب و توطئه به پا می‌خیزد و زندگی ساکنان سیاره را تحت تأثیر قرار می‌دهد. داستان با ورود خاندان آتریدیس به این سیاره‌ی خطرناک، اما ارزشمند آغاز می‌شود؛ جایی که تنها منبع ماده‌ای گران‌بها به نام ملانژ (ادویه) به شمار می‌آید. خانواده‌ی آتریدیس به فرمان امپراتور کهکشان به‌جای هارکونن‌ها کنترل آراکیس را به دست می‌گیرند، غافل از این‌که توطئه‌ای برایشان به کمین نشسته است.

حمله‌ی ناگهانی هارکونن‌ها به آراکیس معادلات را تغییر می‌دهد و شاهزاده‌ی جوان، پل آتریدیس، برای حفظ جانش به قبایل بومی سیاره پناه می‌برد. قبایل فرمن در سخت‌ترین قسمت‌های خاک سوزان این سیاره زندگی می‌کنند و دیدگاهشان به ملانژ منفعت‌جویانه نیست، بلکه به این ماده‌ی ارزشمند با نگاهی معنوی می‌نگرند. ورود پل به این قبایل پیوند فرمن‌ها را با معنویت قوی‌تر می‌کند تا جایی که به پل به چشم منجی نگاه می‌کنند. عطش پل برای پس‌گرفتن کنترل آراکیس و حمایت فرمن‌ها از او نقشه‌هایی را در سرش ترسیم می‌کنند. پل زره‌ی نبرد به تن می‌کند و قدم به خاک سوزان آراکیس می‌نهد تا جهان آشوب‌زده‌ی اطرافش را سامان دهد.

سلاح‌های پیشرفته، سفرهای فضایی با ناوبران گیلد و لباس‌های ویژه مثل لباس‌های حفظ‌ و ذخیره‌ساز آب در شرایط بیابانی، فرهنگ و آداب مذهبی فرمن‌ها، نقش کرم‌های شن در تولید ملانژ و سیستم‌های دفاعی و جنگی نو و منحصربه‌فرد همگی نشان از جهان‌سازی پیچیده، اما دقیق تلماسه دارند. به‌علاوه، تلماسه فقط داستانی علمی‌تخیلی و راوی نبردها و بیابان‌های سوزان نیست، بلکه پشت دیالوگ‌ها و ماجراهای گوناگون ردی از معنویت و کشمکش‌های عمیق فلسفی احساس می‌شود. حضور پل به‌عنوان منجی میان فرمن‌ها و نزاع‌های سیاسی و نقشه‌های هارکونن‌ها، امپراتور کهکشان و آتریدیس این داستان علمی‌تخیلی را به جهان واقعی نزدیک می‌کند. نمادسازی و استفاده از اسطوره‌های فلسفی به عمق داستان می‌افزایند و آن را از یک داستان علمی‌تخیلی ساده به شاهکاری قابل‌تأمل تبدیل می‌کنند.

از جمله نقدهای واردشده بر تلماسه می‌توان به جزئیات زیاد و پیچیدگی بیش از حد در برخی قسمت‌ها اشاره کرد که باعث کُندی روند داستان می‌شوند. به‌علاوه، تلماسه از نظر سیاسی و مذهبی بحث‌برانگیز به شمار می‌رود و به‌دلیل حضور منجی سفیدپوست (پل آتریدیس) مورد انتقاد قرار می‌گیرد، زیرا پل به‌عنوان فردی غیربومی رهبری فرمن‌ها را به دست می‌گیرد و این از نظر برخی در راستای فانتزی‌های استعمارگرایانه است. اگرچه نظر عده‌ای دیگر خلاف این امر است و معتقدند هربرت عمداً از منجی سفیدپوست برای نشان‌دادن نتایج چنین انتخابی استفاده کرده است.

با وجود انتقادات، این مجموعه‌ همچنان ارزشمند و شاهکاری در ژانر علمی‌تخیلی به شمار می‌رود و نویسنده با استفاده از جزئیات نوآورانه و خط داستانی جذاب و قابل‌تأمل خواننده را در دل داستان غرق می‌کند.

چرا باید کتاب تلماسه را بخوانیم؟

تلماسه ذهنتان را به چالش می‌کشد و جهان پُرجزئیات و شخصیت‌های تأثیرگذار آن در خاطرتان می‌مانند. نزاع‌ها بر سر قدرت، شخصیت‌های زنده و ملموس و شورشی که به نبردی حماسی‌معنوی منتهی می‌شود، رهاکردن این کتاب را دشوار می‌کنند. البته تلماسه صرفاً یک حماسه‌ی قهرمانانه نیست، بلکه عواقب قدرت، نقش منجی و هزینه‌های پیروی‌کردن را می‌توان در آن دید و تحلیل کرد. به‌علاوه، هربرت پیوند اکولوژی و محیط‌زیست با قدرت و سیاست را در این داستان به‌خوبی به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد چگونه منابع طبیعی می‌توانند سرنوشت یک سیاره و سیاست‌های کهکشانی را شکل دهند. همچنین، تحول قهرمان داستان، پل آتریدیس، ملموس و واقعی است و با چالش‌های اخلاقی و معنوی بسیاری همراه است که عمق شخصیت را بیشتر می‌کند و باعث می‌شود خواننده فعالانه با او همدلی کند.

خواندن و دانلود کتاب تلماسه فرانک هربرت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

تلماسه برای طرف‌داران رمان‌های ۱۹۸۴ اثر جورج اورول، بنیاد اثر آیزاک آسیموف و نیورومنسر نوشته‌ی ویلیام گیبسون به‌دلیل فضای تاریک و درآمیختگی سیاست، اخلاق و فلسفه در یک رمان علمی تخیلی انتخاب بسیار مناسبی است. همچنین، مطالعه‌ی این کتاب به‌دلیل داشتن ساختار پیچیده و دنیایی با سازوکار خاص برای طرف‌داران کتاب‌های بازی تاج‌وتخت اثر جرج آر.آر. مارتین و کتاب ارباب حلقه‌ها نوشته‌ی ج. آر.آر. تالکین تجربه‌ی جذابی خواهد بود. به‌علاوه، این کتاب را به‌دلیل روایت شخصیت‌محور و تحول قهرمان اصلی از شاهزاده‌ای نجیب به منجی و رهبر یک شورش به طرف‌داران این سبک پیشنهاد می‌کنیم.

درباره فرانک هربرت

فرانکلین پاتریک هربرت جونیور نویسنده و روزنامه‌نگار آمریکایی متولد هشتم اکتبر ۱۹۲۰ است. اولین داستان کوتاه هربرت در سال ۱۹۵۲ منتشر شد. او سال‌ها داستان‌های علمی‌تخیلی کوتاه برای مجلات می‌نوشت، اما تصمیم گرفت گامی بزرگ‌تر در این عرصه بردارد. ایده‌ی اولیه‌ی تلماسه از گزارش تحقیقی او درباره‌ی پروژه‌ی تثبیت شن‌های روان شکل گرفت. به‌علاوه، او یک باغ بزرگ با سیستم آبیاری و خاک‌ورزی طراحی و اجرا کرده بود تا ایده‌هایش را درباره‌ی بوم‌شناسی و پایداری زمین آزمایش کند.

بالاخره هربرت پس از شش سال تحقیق و نگارش، تلماسه را در ۱۹۶۵ منتشر کرد. آثار او الهام‌بخش فیلم‌ها، سریال‌ها، کمیک‌ها و بازی‌های ویدیویی متعدد شده‌اند. هربرت در یازدهم فوریه ۱۹۸۶ فوت کرد و پسرش برایان هربرت به‌همراه کوین جی. اندرسون پس از مرگ او مجموعه‌ی تلماسه را ادامه دادند.

تلماسه چند جلد است؟

مجموعه تلماسه شامل شش جلد اصلی است که نوشته‌ی خود فرانک هربرت هستند و خط اصلی داستان پل آتریدیس، خانواده‌اش، تحول امپراتوری و تغییرات سیاسی و بوم‌شناختی آراکیس (تلماسه) را دنبال می‌کنند. بعد از مرگ فرانک هربرت، پسرش برایان هربرت و کوین جی. اندرسون با استفاده از یادداشت‌های فرانک، کتاب‌های پیش‌درآمد و دو جلد دنباله‌ی نهایی برای پایان داستان اصلی نوشتند. در حال حاضر جلد اول (تلماسه)، جلد دوم (مسیحای تلماسه) و جلد سوم (فرزندان تلماسه) به فارسی ترجمه و توسط انتشارات کتابسرای تندیس منتشر شده‌اند.

نظرات افراد مشهور درباره‌ی رمان تلماسه

تلماسه با فروش بیش از ۲۰ میلیون نسخه، پرفروش‌ترین رمان علمی‌تخیلی تمام تاریخ شناخته شده است. نویسندگان زیادی به تحسین این کتاب پرداخته‌اند، از جمله آرتور سی. کلارک در مجله‌ی گاردین: «من چیزی قابل مقایسه با این کتاب نمی‌شناسم، مگر ارباب حلقه‌ها. و رابرت آ. هاینلاین که این کتاب را اثری قدرتمند، قانع‌کننده و بسیار مبتکرانه توصیف کرد.»

جوایز و افتخارات این کتاب

کتاب تلماسه در سال ۱۹۶۵ جایزه‌ی Nebula 14 و در سال ۱۹۶۶ جایزه‌ی Hugo را به‌طور مشترک با رمان ...And Call Me Conrad (راجر زلازنی) برد. تلماسه در سال ۱۹۷۴ برنده‌ی بهترین رمان خارجی در جوایز Seiun شد که معتبرترین جایزه‌ی علمی‌تخیلی ژاپن است. همچنین، این کتاب به‌عنوان یکی از ۱۰۰ رمان مهم زبان انگلیسی در بازه‌ی سال‌های ۱۹۲۳ تا ۲۰۰۵ انتخاب شد.

اقتباس‌های کتاب تلماسه

فیلم تلماسه در سال ۱۹۸۶ به کارگردانی دیوید لینچ ساخته شد که اولین تلاش سینمایی برای اقتباس از رمان تلماسه به شمار می‌آید. این فیلم حال و هوای تاریک و پیچیده‌ی کتاب را تا حدودی به تصویر کشید، اما نقدهای متفاوتی از آن شد و فروش چندان موفقی نداشت. اما جدیدترین و بزرگ‌ترین اقتباس سینمایی که توجه منتقدان و مخاطبان را جلب کرد، در سال ۲۰۲۱ به کارگردانی دنی ویلنوو ساخته شد و ستارگانی از جمله تیموتی شالامی در نقش پل آتریدیس، ربکا فرگوسن در نقش جسیکا، مادر پل و زندیا در نقش چانی در این فیلم بازی کرده‌اند. این فیلم بخش اول داستان را پوشش می‌دهد و قرار است دنباله‌هایی برای آن ساخته شود.

بهترین ترجمه کتاب تلماسه

دقیق‌ترین و روان‌ترین ترجمه‌ی فارسی موجود در بازار از کتاب تلماسه، ترجمه‌ی سیدمهیار فروتن‌فر است که انتشارات کتابسرای تندیس آن را چاپ و منتشر کرده است. این ترجمه اصطلاحات تخصصی و اسامی خاص را با دقت حفظ کرده و لحن داستان را به‌خوبی منتقل می‌کند.

بخشی از کتاب تلماسه

«یک هفته پیش از مهاجرت خاندان آتریدیز به آراکیس، در میان دوندگی‌های لحظهٔ آخر که دیگر داشت به جنونی افسارگسیخته و تحمل‌ناپذیر بدل می‌شد، عجوزه‌ای به دیدار مادرِ پُل آمد.

کاخ کالادان شب نسبتاً گرمی را می‌گذراند و مانند تمام اوقات پیش از بارندگی، روی تخته‌سنگ‌های برهم‌چیدهٔ کهنسالی که برای بیست‌وشش نسل از خاندان آتریدیز حکم خانه را داشتند، نم سردی نشسته بود.

عجوزه از درِ جانبی وارد عمارت شد و با عبور از راهرویی طاق‌دار به اتاق پل رسید. در آن‌جا لحظه‌ای درنگ کرد و به داخل سرک کشید تا نگاهی به پل بیندازد که در تختخوابش آرمیده بود.

پسرک که حالا بیدار شده بود، در کورسوی چراغ معلقی که نزدیک به زمین شناور بود، پیکر تنومند زنی را می‌دید که در درگاه اتاقش، یک قدم جلوتر از مادرش ایستاده بود. چهرهٔ سایه‌وش پیرزن به جادوگران می‌مانست: موهای درهم‌تنیده‌اش به تارعنکبوت ماننده بود و چشمانش، در تاریکی باشلقی که بر سر کشیده بود، به دو تکه جواهر براق.

پیرزن گفت: «سنش کمتر از چیزی که هست به نظر می‌آید، نه جسیکا؟» صدایش تودماغی بود و مانند بالیستِ کوک نشده وزوز می‌کرد.

مادرِ پل با صدایی ملایم و بم پاسخ داد: «در خاندان آتریدیز رشد دیررس معمول است، حضرت‌والا.»

پیرزن وزوزکنان گفت: «بله شنیده‌ام، شنیده‌ام. با این حال... جداً پانزده سالش شده؟»

» بله، حضرت‌والا.»

پیرزن گفت: «بیدار است. دارد به حرف‌هایمان گوش می‌دهد.» نیشخندی زد و ادامه داد: «شیطانک مکار! البته بد نیست... کمی مکر و حیله برای اشراف‌زادگان واجب است... و اگر او واقعاً کویساتز هدراخ باشد... خوب...»

پل چشمانش را در پناه سایه‌های تختخواب به اندازهٔ دو شیار باریک باز کرد و به نظرش آمد که چشمان بیضی‌شکل براق و پرنده‌سانِ پیرزن نیز در پاسخْ بازتر و درخشان‌تر شد.

پیرزن گفت: «حسابی استراحت کن شیطانک! فردا به تمام توان و استعدادهایت برای روبه‌رو شدن با قومْ جبّارِ من نیاز خواهی داشت.» و بعد، همراه مادر پل از اتاق بیرون رفت و در را محکم پشت سرش بست.»