کتاب از آینه تا خشت، ۱۰۰ سال زندگی ابراهیم گلستان

کتاب از آینه تا خشت، ۱۰۰ سال زندگی ابراهیم گلستان نوشتهٔ محمدرضا رهبریان است. نشر برج این ناداستان را منتشر کرده است. این کتاب زندگی‌نامهٔ ابراهیم گلستان را شرح داده است.

درباره کتاب از آینه تا خشت، ۱۰۰ سال زندگی ابراهیم گلستان

محمدرضا رهبریان در کتاب از آینه تا خشت، ۱۰۰ سال زندگی ابراهیم گلستان زندگی ابراهیم گلستان را شرح داده است. این کتاب در دستهٔ آثار ناداستان قرار می‌گیرد.

سیدابراهیم گلستان (با نام اصلی سیدابراهیم تقوی شیرازی) در ۲۶ مهر ۱۳۰۱ در شیرازبه دنیا آمد. او کارگردان، داستان‌نویس، مترجم، روزنامه‌نگار و عکاسی ایرانی است. ابراهیم گلستان در سال ۱۳۴۰ برای فیلم «یک آتش» موفق به دریافت مدال برنز جشنوارهٔ فیلم کوتاه ونیز شد. این جایزه، اولین جایزهٔ بین‌المللی برای یک کارگردان ایرانی به شمار می‌رود. سبک ویژهٔ آثار مکتوب داستانی او در سیر پیشرفتِ داستان معاصر فارسی قابل‌توجه دانسته شده است. از میان آثار مکتوب او می‌توان به کتاب‌های «آذر، ماه آخر پاییز»، «خروس»، «گفته‌ها»، «برخوردها در زمانهٔ برخورد»، «از روزگار رفته حکایت»، «نامه به سیمین» و «مختار در روزگار» اشاره کرد.

آثار مکتوب ابراهیم گلستان دارای سبکی خاص است و بسیاری سبک نویسندگی او را تأثیرپذیرفته از داستان‌های کوتاه «ارنست همینگوی» می‌دانند. گرچه او تأثیرپذیری از هیچ نویسنده‌ای را نمی‌پذیرد؛ همچنین او از زمرهٔ نخستین نویسندگان معاصر ایرانی معرفی می‌شود که برای زبان داستانی و استفاده از نثر آهنگین در قالب‌های داستانی نوین، اهمیت قائل شد و به آن پرداخت. از این جهت نقش او در سیر پیشرفت داستان معاصر فارسی قابل‌توجه است. از دیگر ویژگی‌های داستان‌نویسی ابراهیم گلستان، خلق مجموعه داستان‌های به‌هم‌مرتبط است. درحالی‌که چنین سبکی در غرب سابقهٔ طولانی‌تری دارد، این نوع داستان‌نویسی در ایران با گلستان آغاز می‌شود. نکتهٔ مهم در این نوع آثار گلستان، خلق نوعی جدید از داستان‌نویسی است که در ادبیات کلاسیک ایران، مانند «منطق الطیر» ریشه دارد. این نوع داستان‌ها نه بر اساس درون‌مایه یا شخصیت‌های داستانی، بلکه بر اساس ساختارهای مشابه به یکدیگر مرتبط می‌شوند.

در یک تقسیم‌بندی می‌توان ادبیات را به دو گونهٔ داستانی و غیرداستانی تقسیم کرد. ناداستان (nonfiction) معمولاً به مجموعه نوشته‌هایی که باید جزو ادبیات غیرداستانی قرار بگیرد، اطلاق می‌شود. در این گونه، نویسنده با نیت خیر، برای توسعهٔ حقیقت، تشریح وقایع، معرفی اشخاص یا ارائهٔ اطلاعات و به‌دلایلی دیگر شروع به نوشتن می‌کند. در مقابل، در نوشته‌های غیرواقعیت‌محور (داستان)، خالق اثر صریحاً یا تلویحاً از واقعیت سر باز می‌زند و این گونه به‌عنوان ادبیات داستانی (غیرواقعیت‌محور) طبقه‌بندی می‌شود. هدف ادبیات غیرداستانی تعلیم هم‌نوعان است (البته نه به‌معنای آموزش کلاسیک و کاملاً علمی و تخصصی که عاری از ملاحظات زیباشناختی است)؛ همچنین تغییر و اصلاح نگرش، رشد افکار، ترغیب یا بیان تجارب و واقعیات از طریق مکاشفهٔ مبتنی بر واقعیت، از هدف‌های دیگر ناداستان‌نویسی است. ژانر ادبیات غیرداستانی به مضمون‌های بی‌شماری می‌پردازد و فرم‌های گوناگونی دارد. انواع ادبی غیرداستانی می‌تواند شامل این‌ها باشند: جستارها، زندگی‌نامه‌ها، کتاب‌های تاریخی، کتاب‌های علمی - آموزشی، گزارش‌های ویژه، یادداشت‌ها، گفت‌وگوها، یادداشت‌های روزانه، سفرنامه‌ها، نامه‌ها، سندها، خاطره‌ها و نقدهای ادبی.

خواندن کتاب از آینه تا خشت، ۱۰۰ سال زندگی ابراهیم گلستان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ناداستان و علاقه‌مندان به مطالعهٔ زندگی‌نامهٔ هنرمندان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب از آینه تا خشت، ۱۰۰ سال زندگی ابراهیم گلستان

«گلستان پس از چاپ شکار سایه (چاپ اول، ۱۳۳۴) که دومین مجموعهٔ داستانی او به شمار می‌رفت، تولیدات ادبی را کم‌وبیش کنار گذاشت و درگیر سینما و حال‌وهوای فیلم‌سازی شد. در میانهٔ دههٔ سی این حس و پیش‌بینی را در خود داشت که در آیندهٔ نه‌چندان دور، دوران نوشتن و داستان‌نویسی رو به افول خواهد رفت و دیر یا زود پدیده‌های تازه، ازجمله پرده‌های سینما و حلقه‌های فیلم جای کتاب و کاغذ را خواهند گرفت. می‌گفت: «مردم به توجه در دیدن بیشتر عادت می‌کنند و با پیداشدن وسیله‌های خانگیِ نمایش، دور نخواهد بود که در خانه‌ها به‌جا یا همراه کتاب‌خانه‌های خصوصی فیلم‌خانه‌های کوچک با نوارهای ویدئو یا فیلم به وجود آید.» از سویی معتقد بود سینما توانایی و بُرد بیشتری نسبت به هنرهای دیگر دارد و دنیایش جامع‌تر از نویسندگی است. می‌گفت: «اگر قصدی یا میلی برای کار در هنر داری هیچ بخشی از آن مانند سینما به‌هم‌بسته‌تر و صاحب توانایی‌های گوناگون نیست. سرجمع هنرهاست.» از این‌رو از میانهٔ دههٔ سی هم‌زمان با رشد روزافزون صنعت سینما، فیلم‌سازی را «وسیلهٔ بهتر و کامل‌تری برای بیان و برای سازندگی دید تا نوشته.» هرچند او هیچ‌گاه در همهٔ عمر از نوشتن فاصله نگرفت و نویسندگی دغدغهٔ اصلی و هنری او باقی ماند.

شروع کار سینمایی گلستان، اسفند ۱۳۳۵ بود. او تمام تجربه‌های هفت‌هشت‌سالهٔ خود را در کار عکاسی و فیلم‌های خبری به کار گرفت و نخستین فیلم مستند خود را در سال ۱۳۳۶، با عنوان از قطره تا دریا برای «کنسرسیوم نفت» ساخت. گلستان در این زمان در ادارهٔ روابط عمومی کنسرسیوم نفت در تهران مشغول به کار بود. وظیفه‌اش تهیهٔ عکس و پوستر، و به فارسی درآوردن فیلم‌های مستند و آموزشی دربارهٔ بخش‌های گوناگون صنعت نفت بود. در واپسین ماه سالِ ۱۳۳۵ به‌قصد جست‌وجو و تهیهٔ برنامه‌های رادیویی در زمینهٔ اکتشافات نفتی، راهی مناطق نفت‌خیز خوزستان شد. در این سفر اخوان ثالث، شاهرخ گلستان و ابوالقاسم رضایی هم‌سفرانش بودند. دستگاه فیلم‌برداری ۱۶ میلی‌متری خود را همراه برد، بی‌آن‌که طرح و منظوری برای ساختن فیلم داشته باشد. طی سفر ازهر آن‌چه می‌دید که به کار صنعت نفت ربط داشت، فیلم و عکس برداشت. در برگشت از این سفر بود که به خاطرش رسید تا از هر چه دیده و فیلم گرفته، مستندی بیرون بیاورد و چنین کرد. به‌این‌ترتیب وارد کار مستندسازی شد. وقتی فیلم را به رئیس فرانسوی خود نشان داد، از حاصل کار او، بسیار خوشش آمد و آن مستند تحسین و رضایت آرتور التون، رئیس شرکت فیلم‌سازی «شِل» انگستان را هم برانگیخت.»