کتاب برساخت اصالت

کتاب برساخت اصالت نوشتهٔ «آیدین آریافر» و منتشرشده توسط نشر برج، اثری پژوهشی در حوزهٔ جامعه‌شناسی تاریخیِ موسیقی ایران است که به بررسی مفهوم «اصالت» در موسیقی ایرانی و به‌ویژه موسیقی موسوم به «اصیل» یا «سنتی» پرداخته است. نویسنده با رویکردی انتقادی، تاریخ اجتماعی ایران را از دریچهٔ تحولات موسیقی در بازهٔ ۱۲۹۴ تا ۱۳۵۸ مرور و نقش موسیقی‌دان‌ها، نهادها و جریان‌های فکری مختلف را در شکل‌گیری و تثبیت این مفهوم تحلیل کرده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب برساخت اصالت

کتاب «برساخت اصالت» (مطالعهٔ انتقادی تاریخ اجتماعی ایران از دریچهٔ موسیقی (۱۲۹۴ - ۱۳۵۸)) اثری در قالب پژوهش جامعه‌شناختی است که به تحلیل انتقادی تاریخ اجتماعی ایران از زاویهٔ موسیقی پرداخته است. «آیدین آریافر» در این کتاب با تمرکز بر موسیقی «اصیل» ایرانی، روند شکل‌گیری و تثبیت این جریان را در بستر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران معاصر بررسی کرده است. این کتاب از دهه‌های پایانی قاجار آغاز می‌شود و تا سال‌های پس از انقلاب ۱۳۵۷ ادامه می‌یابد. ساختار کتاب چندپاره و چندرگه است؛ هر فصل با تمرکز بر یک رویداد، شخصیت یا مفهوم کلیدی، لایه‌های مختلف تاریخ موسیقی و جامعهٔ ایران را واکاوی کرده است. نویسنده با بهره‌گیری از منابع تاریخی، اسناد، نظریه‌های جامعه‌شناسی انتقادی و تبارشناسی به‌دنبال آشکارسازی لایه‌های پنهان مفهوم «اصالت» و نقد اتوریتهٔ آن در تاریخ موسیقی ایران بوده است. کتاب حاضر به روایت خطی تاریخ اکتفا نکرده؛ بلکه با رفت‌وبرگشت‌های زمانی و تمرکز بر تنش‌ها و تناقضات، تصویری پیچیده و چندوجهی از تحولات موسیقی و جامعهٔ ایرانی ارائه داده است.

خلاصه کتاب برساخت اصالت

نویسنده ابتدا با روایت کنگرهٔ بین‌المللی موسیقی تهران در سال ۱۳۴۰، زمینه‌های شکل‌گیری گفتار «اصالت» را در تقاطع سیاست‌های فرهنگی پهلوی و نگاه شرق‌شناسانهٔ اروپاییان ترسیم می‌کند. او با بازگشت به دهه‌های پایانی قاجار و بررسی زندگی و اندیشه‌های عارف قزوینی و علینقی وزیری، نخستین صورت‌بندی‌های تاریخی از «اصالت» و جدال‌های فکری و هنری پیرامون آن را واکاوی می‌کند و سپس نشان می‌دهد که مفهوم «اصالت» نه‌تنها در موسیقی، بلکه در عرصه‌های هویتی و ملی و سیاسی ایران معاصر نیز نقش‌آفرین بوده است. نویسنده با تحلیل نقش نهادهایی مانند مرکز حفظ و اشاعهٔ موسیقی و شخصیت‌هایی چون محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده و...، تداوم و دگرگونی مفهوم «اصالت» را در بستر تحولات اجتماعی و سیاسی به‌ویژه پس از انقلاب ۱۳۵۷ دنبال می‌کند. این کتاب به نقد نگاه‌های ایدئولوژیک و اتوریتهٔ تاریخی مفهوم «اصالت» می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این مفهوم همواره در تقابل با مفاهیمی همچون «ابتذال»، «نوگرایی» و «چندرگه‌بودن» بازتعریف شده است. نویسنده با بهره‌گیری از نظریه‌های جامعه‌شناسی انتقادی و تبارشناسی تلاش می‌کند لایه‌های پنهان و تناقضات تاریخی این گفتار را آشکار کند و نشان دهد که «اصالت» همواره برساخته‌ای تاریخی و اجتماعی بوده که در هر دوره، معانی و کارکردهای متفاوتی یافته است.

چرا باید کتاب برساخت اصالت را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی انتقادی به یکی از مفاهیم کلیدی و بحث‌برانگیز فرهنگ و هنر ایران، یعنی «اصالت» در موسیقی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این مفهوم در بستر تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران شکل گرفته و دگرگون شده است. مطالعهٔ این اثر فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با لایه‌های پنهان تاریخ موسیقی ایرانی، نقش نهادها و شخصیت‌های تأثیرگذار و نیز جدال‌های فکری و هنری پیرامون هویت و سنت آشنا شود. کتاب با استفاده از منابع تاریخی، اسناد و نظریه‌های جامعه‌شناسی، تصویری چندوجهی و انتقادی از تاریخ اجتماعی ایران ارائه می‌دهد که می‌تواند برای علاقه‌مندان به موسیقی، تاریخ، جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی آموزنده باشد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ کتاب «برساخت اصالت» برای علاقه‌مندان به موسیقی ایرانی، پژوهشگران حوزهٔ جامعه‌شناسی، تاریخ اجتماعی و مطالعات فرهنگی و کسانی که دغدغهٔ فهم تحولات هویتی و هنری ایران معاصر را دارند، مفید است. این کتاب به‌ویژه به افرادی که به نقد مفاهیم سنت، اصالت و هویت در بستر تاریخ معاصر ایران علاقه‌مند هستند، پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب برساخت اصالت

«در فصل‌های پیشین، چراغ‌قوهٔ تحقیق را در میان فضاها و زمان‌های گوناگون حرکت دادم تا عرصه‌هایی از زمین تاریخی موسیقی در ایران مرئی شود. با کمک این کار، ردّ پای موقعیت‌های اجتماعی و سیاسی گوناگون در نسبت با موسیقی آشکار شدند و بر هم‌گرایی و واگرایی خطوطی معنادار در پیدایش گفتارهای تاریخی موسیقی پرتو افکنده شد. پای بسیاری از مفاهیم به میان آمد و لحظاتی از اصطکاک موقعیت سوژگانی موسیقی‌دان ایرانی در نسبت با جهان، دولت و مردم مسئله‌دار شدند. از این‌جا تا انتهای کتاب، با دقتی افزون، بر گفتار «اصالت» در موسیقی و چگونگی برساخت و سرگذشت آن تمرکز می‌کنم که پرسوناژ اصلی این کتاب است. موسیقی «اصیل» یکی از نام‌های موسیقی کلاسیک ایرانی و سرگذشت آن گویای بسیاری از جهت‌گیری‌های تاریخی پنجاه سال گذشته است. «اصالت» همچنین در نگاهی گذشته‌نگر بیانگر تداوم بسیاری از گزاره‌های تاریخی از اواخر قاجار تا امروز است. مطالعهٔ من نسبت به گفتار «اصالت»، در ضمن تشریح همین تداوم، رویکردی کاملاً انتقادی دارد. به پیدایش گفتار «اصالت» همچون یکی از بسیار لحظات «ابداع سنت» نگریسته‌ام و، به‌واسطهٔ همین مفهوم، ایدئولوژی «اصالت» را به نقد کشیده‌ام. در این فصل، مهم‌ترین ابعاد مفهومی «اصالت» را به‌نحوی یکپارچه بسط داده و در فصل بعدی تعین تاریخی این گفتار در نهاد حفظ و اشاعهٔ موسیقی را آشکار کرده‌ام. در این دو فصل نیز مجدداً میان مفاهیم، اشخاص، موقعیت‌ها و زمان‌ها در رفت‌وآمد بوده و مسیرهای گوناگونی را برای نمایش عینیت گفتار «اصالت» طی کرده‌ام. یکی از اهداف غایی نگارش این دو فصل مطالعهٔ سرگذشت گفتار «اصالت» در اثنای انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ است که در انتهای کتاب به آن خواهیم رسید.»