حمیرا قادری

حمیرا قادری (Homeira Qaderi) نویسنده و فعال حقوق زنان افغان است. او به‌عنوان یک نویسنده، همواره تلاش می‌کند تا صدای زنان افغان را به گوش مردم سراسر جهان برساند و در آثار خود واقعیت‌ها و درد و رنج‌های زندگی آن‌ها را به تصویر بکشد. او خود زندگی در دوران جنگ‌های داخلی و همچنین تسلط طالبان را تجربه کرده است و حالا قصد دارد تا با بهره‌گیری از هنر، آموزش و ادبیات به زنان افغان یاری برساند و توجه جهانیان را به وضعیت دشوار افغانستان جلب کند.

بیوگرافی حمیرا قادری

حمیرا قادری، راوی رنج‌های زنان افغانستان است و تمام تلاش خود را می‌کند تا با استفاده از خانه‌ی خود، یعنی ادبیات، با ایجاد آگاهی به مبارزه بپردازد. او سوم اسفند سال ۱۳۵۸ در کابل به دنیا آمد. حمیرا قادری پدر خود را به‌عنوان شخص روشنفکری معرفی می‌کند که در شکل‌گیری شخصیت او تأثیرگذار بوده است. حمیرا قادری دوران کودکی خود را در جنگ و فقر گذراند و در آن زمان تنها پناهگاهش داستان خواندن و ادبیات بود. پا به دنیای نوجوانی که گذاشت، سایه‌ی طالبان بر افغانستان گسترده شد و زنان و دختران پنج سال متوالی در کنج خانه مخفی شدند.

در دورانی که بسیاری از زنان و دختران افغانستان از شدت رنج به خودسوزی پناه می‌بردند، حمیرا قادری تصمیم گرفت برای زنده ماندن و نجات دیگران، راهی برای مبارزه بیابد. او به داستان‌نویسی روی آورد و یک سال پس از ظهور طالبان، به همراه یکی از استادانش اقدام به راه‌اندازی یک کلاس داستان‌نویسی کرد. بااین‌حال، زمانی که محدودیت‌های بیشتری برای زنان ایجاد شد، او نیز دیگر اجازه نداشت که از خانه خارج شود و به کلاس داستان‌نویسی برود. حمیرا قادری که نمی‌توانست این قانون ظالمانه را بپذیرد، از پدرش خواست تا او را در مسیر رفت‌وآمد به کلاس همراهی کند. در همان دوران، برخی از داستان‌های قادری در انجمن ادبی هرات خوانده می‌شدند، اما ازآنجایی‌که خودش اجازه‌ی حضور در این جلسات را نداشت، مردی به نمایندگی از او داستان‌هایش را ارائه می‌کرد. این تلاش‌ها در نهایت به چاپ مجموعه‌ای از داستان‌های او منجر شد، اما ازآنجاکه این اثر نخستین داستانی بود که در دوران طالبان با نام یک زن منتشر می‌شد، پدرش از ترس عواقب، تمامی نسخه‌های روزنامه‌های شهر را جمع‌آوری کرد تا دیگران آن‌ها را نبینند.

قادری که از سال ۱۳۷۱ داستان‌نویسی را آغاز کرده بود، در سال ۱۳۷۹ برای ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری به ایران مهاجرت کرد. او در تاریخ ۱۹ خرداد ۱۳۸۶، از پایان‌نامه‌ی خود با عنوان «نقد و بررسی روند داستان‌نویسی در هرات از سال ۱۲۹۸ تا ۱۳۸۰» به راهنمایی دکتر سیروس شمیسا در دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی دفاع کرد. او پس از تحصیل در ایران، دومین دکترای خود را در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه «جواهر لعل نهرو» در کشور هندوستان دریافت کرد.

اکنون که حکومت طالبان برای دومین بار بر کشورش سایه افکنده، به پیشنهاد و اصرار پدرش به آمریکا مهاجرت کرده و همچنان معتقد است که آموزش و هنر، می‌توانند به انسان‌های جامعه کمک کنند تا به کمال برسند. بنابراین، قادری که دیگر نمی‌تواند به کشورش بازگردد و مانند گذشته در دانشگاه‌ها به زنان آموزش دهد، به صورت مجازی همچنان به وظیفه‌ی خود عمل می‌کند و به زنان و دختران افغانستانی یادآوری می‌کند که «امیدوار باشید تاحدی‌که در توان‌تان است، تا حدی که بتوانید دستان خود را در این زمستان سرد با (پُف و کُف) گرم نگه‌دارید. در بدترین شرایط آن‌چه که ما را سرپا نگه‌می‌دارد، تصویر بعد از فاجعه است. می‌دانم که بعد از طالبان، اندوه و بی‌چاره‌گی برای ما می‌ماند و بخش‌هایی از ما را با خود می‌برد؛ اما کوشش کنید تصویر بعد از زمستان را بسازید، تا برای‌تان کمک کند از این زمستان سرد رهایی پیدا کنید».

دغدغه‌ها و موضوع آثار

در تمامی آثار حمیرا قادری، ردپای نقد و مبارزه با طالبان و رنج‌های زنان و دختران افغانستانی را می‌توان مشاهده کرد. او که دبیری انجمن هنرمندان و فرهنگیان افغانستان را در کارنامه‌ی خود دارد، تاکنون در مصاحبه‌های بسیاری درباره‌ی وضعیت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی افغانستان صحبت کرده و از هیچ فرصتی برای رساندن صدای زنان افغانستان و مبارزه علیه طالبان دریغ نمی‌کند.

نگاهی به آثار و کتاب‌های حمیرا قادری

کتاب تلیسه

نویسنده در ابتدای کتاب، آن را به دختران نامراد سرزمینش تقدیم کرده است. داستان نیز روایتگر دردها و رنج‌هایی است که دختر از سر گذرانده و بازتاب‌دهنده‌ی دردهای مشترک او و دیگر دختران افغانستان است. این کتاب به زبان فارسی و با نثری دری نوشته شده که ممکن است خواندن آن برای مخاطب ایرانی کمی دشوار باشد؛ بااین‌حال، اصطلاحات و واژگان به‌کاررفته در اثر، به جذابیت و اصالت آن افزوده است. این کتاب در ۱۱۲ صفحه و از سوی انتشارات آمو به چاپ رسیده است.

مجموعه‌ی داستان کوتاه گوشوارۀ انیس

این مجموعه اولین اثر منتشر شده از حمیرا قادری است که موفق به دریافت جایزه‌ی صادق هدایت نیز شده است. در این اثر، طیف گسترده‌ای از زنان افغانستانی به تصویر کشیده شده‌اند که هر یک با یکی از مشکلات و معضلات خاص خود دست و پنجه نرم می‌کنند. به‌طورمثال، در این کتاب با زنی آشنا می‌شویم که خود را به شکل مرد درمی‌آورد، یا زنی که در پستوی خانه پنهان مانده و مجبور به خامک‌دوزی است، یا دیگری که با مرگ شوهرش کنار می‌آید. به‌طور کلی، هر یک از این زنان به نوعی در معرض ستم قرار دارند. این اثر به زبان هراتی نوشته شده و انتشارات روزگار آن را منتشر کرده است.

کتاب نقره دختر دریای کابل

این اثر روایتی تاریخی از چند نسل زنان افغانستان است؛ شخصیت اصلی داستان نقره نام دارد که همراه هفت زن دیگر، در آشپزخانه‌ی ارگ پادشاهی کار می‌کند. او پس از مدتی عاشق جوانی به نام «ازمری» می‌شود و این دو، بدون اطلاع خانواده‌هایشان، با یکدیگر ازدواج می‌کنند. ازمری، برای انجام کاری راهی سفری بی‌بازگشت به غزنین می‌شود. نقره، دخترش اقلیما را در همین ارگ به دنیا می‌آورد و اقلیما در این اثر به روایت زندگی مادرش و هفت زن دیگر می‌پردازد.

زمان تاریخی این اثر، از زمامداری عبدالرحمن خان در افغانستان آغاز می‌شود و تا زمان نادرشاه ادامه دارد. نویسنده سعی کرده است به بیان ظلم و ستم روا شده به چند نسل از زنان بپرداز و تاریخ، فرهنگ و وضعیت سیاسی و اجتماعی افغانستان را نشان دهد. زبان این کتاب فارسی است که با گویش دری و اصطلاحات محلی همراه شده است. این اثر را نشر روزگار در ۳۷۲ صفحه منتشر کرده است.

کتاب اقلیما

رمان اقلیما را می‌توان ادامه‌ی داستان «نقره دختر دریای کابل» دانست. زمان تاریخی این رمان نیز از زمامداری نادرشاه آغاز می‌شود و اقلیما، اینجا دیگر راوی روزگار خویش شده است. نویسنده با نگارش این دو رمان در امتداد یکدیگر سعی داشته تا ریشه‌ی معضلات و مشکلات زنان در طول تاریخ افغانستان را پیدا کند. این اثر ۲۳۰ صفحه‌ای، در انتشارات آمو منتشر شده است.

کتاب نقش شکار آهو

داستان این اثر روایتی است از بیوه‌زنی که رنج‌های خود را برای خواهر و مادر خود بازگو می‌کند. قادری معتقد است در این اثر از تکنیک و زاویه دید منحصربه‌فردی استفاده کرده است. همچنین او از زبان معیار و بومی برای نگارش بهره برده که آن را بسیار ارزشمند می‌داند. با این که داستان این اثر نیز همچون باقی آثار قادری درباره‌ی زنان افغانستان است اما او ادعا می‌کند که این اثر را نه برای مخاطب عام، بلکه برای نویسنده‌ها نوشته است.

کتاب رقص در مسجد

یکی از جنجالی‌ترین آثار حمیرا قادری را می‌توان «رقص در مسجد» دانست. نویسنده در این اثر از تکنیک خاطره‌نگاری استفاده کرده است و در واقع هر فصل، شامل نامه‌ای است که برای پسرش و به زبان انگلیسی نوشته است. این رمان درباره‌ی زنانی است که پس از جدایی مجبور به ترک فرزند خود شده‌اند، او که خود چنین تجربه‌ای را پشت‌سر گذاشته است، گویی در این داستان به روایت خاطراتش می‌پردازد. این کتاب تاکنون بازخوردهای زیادی داشته است از جمله آن‌که به عنوان هشت کتاب برتر نیویورک تایمز و پنج کتاب برتر یو اس تودی، معرفی شده است. تاکنون این اثر به فارسی ترجمه نشده است.