کتاب ویتگنشتاین در تبعید

کتاب الکترونیکی ویتگنشتاین در تبعید نوشتۀ جیمز سی. کلاگ با ترجمۀ احسان سنایی اردکانی در گروه انتشاراتی ققنوس چاپ شده است. این کتاب دربارۀ بررسی رابطه میان زندگی شخصی و فلسفی لودویگ ویتگنشتاین است و تحلیل می‌کند که چگونه تجربه تبعید، بیگانگی و بازگشتش به فلسفه شکل‌دهنده آثارش بوده است.

درباره کتاب ویتگنشتاین در تبعید

در این اثر، جیمز سی. کلاگ با رویکردی ترکیبی میان زیست‌نگاری و تحلیل فلسفی، بر مقطع خاصی از زندگی ویتگنشتاین تمرکز دارد: بازگشت او از دوره‌ای طولانی به کیمبریج در سال ۱۹۲۹، احساس بیگانگی و تبارز فلسفی ناشی از آن. کلاگ اصطلاح «تبعید» را هم به معنای جغرافیایی (اقامت طولانی در نروژ، جنگ جهانی، بازگشت به کیمبریج، سپس اقامت در ایرلند و دوبلین) و هم به معنای زمانی (احساس دور بودن از زمانه‌اش) به‌کار می‌گیرد. نویسنده نمایش می‌دهد که چگونه این تبعید‌ها و نوع بیگانگی به‌ عنوان نقطه عزیمت مهمی برای ورود ویتگنشتاین به مدیومی فلسفی جدید عمل کردند. بر مبنای مقدمه و پیشگفتار، کتاب مستند می‌شود به ثبت خاطرات و دست‌نوشته‌های ویتگنشتاین از جمله خواب ۶ اکتبر ۱۹۲۹، که در آن نوشت «ناتوان از فکر… مجبورم با کسانی زندگی کنم که نمی‌توانم خودم را حالیشان کنم.» این خواب نشانه‌ای بود از آشفتگی ذهنی و تجربه دوری او از اجتماع فلسفی کیمبریج. متنی نمادین که در طول اثر به‌عنوان کلیدی برای فهم تحول فلسفی او مورد استفاده قرار می‌گیرد. جیمز سی. کلاگ توضیح می‌دهد که با وجود انتشار «رساله منطقی‌ـ فلسفی» در ۱۹۲۲ و نقد آن توسط حلقه وین و آراء کیمبریج، ویتگنشتاین از نیاز به ادامه گفت‌وگو با دیگران آگاه شد. اما این گفت‌وگو‌ها مشخصاً همراه با احساس جدایی بود. نویسنده تأکید دارد که این احساس تبعید و دشواری فهمیدن ویتگنشتاین، خود سوژه بنیادی فلسفی برای درک آثار بعدی او، به‌ویژه پژوهش‌های فلسفی (Philosophical Investigations)، محسوب می‌شود.

علاوه بر این، پیوست‌هایی شامل گفت‌وگو با نویسنده و بررسی تمایز میان ویتگنشتاین مؤلف و ویتگنشتاین مدرس ارائه شده است. کلاگ فصولی را بر اساس مقالات پیشین خود بنیان گذاشته و با اجازه ناشرین متعدد (مانند Ashgate، Wiley-Blackwell، Springer و …) بخش‌هایی را بازنویسی یا اقتباس کرده است. تحلیل کتاب بر محور دو پرسش کلیدی می‌چرخد: چرا آثار ویتگنشتاین سخت‌فهم‌اند؟ و این آثار چه اهمیتی برای فلسفه امروز دارند؟ نویسنده نشان می‌دهد که احساس تبعید، همزاد با سبک نوشتاری و گفتاری ویتگنشتاین است و فهم دشوارش در آثارش همچون بازتاب دهنده همین دوری است. مطالعه کتاب نشان می‌دهد که ویتگنشتاین خود را نه فقط از حیث جغرافیایی بلکه از حیث اصالت فلسفی در وضعیتی خارج از زمانه و موقعیت‌های معمول فلسفی می‌دید. این وضعیت زمینه‌ساز بازگشتی فلسفی شد که بیشتر از طریق درس‌گفتارها و دست‌نوشته‌های منتشر‌نشده محقق شد تا آثار رسمی. در پایان، کتاب موقعیت ویتگنشتاین در تاریخ فلسفه را در پرتو تجربه انسانی بیگانگی بازمی‌خواند؛ تجربه‌ای که همچنان برای تقریب فهم آثارش ضروری و موضوع بحث فلسفی معاصر باقی مانده است. کتاب شامل ۱۱ فصل است که مهم‌ترین محورهای آن عبارت‌اند از: هیچ‌کس مرا نمی‌فهمد، آیا ما می‌توانیم ویتگنشتاین را بفهمیم؟، فهمیدن چیست؟ ، تبعید (جغرافیایی و تاریخی) ، بیگانگی یا آمیختگی، کلام رهایی‌بخش و ویتگنشتاین در قرن بیست و یکم

کتاب ویتگنشتاین در تبعید را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای خوانندگان علاقه‌مند به فلسفه زندگی، تاریخ فلسفه قرن بیستم، و تحلیل پیوند میان بیوگرافی و اندیشه فلسفی کاربرد دارد.

درباره جیمز سی. کلاگ

جیمز سی. کلاگ استاد فلسفه در دانشگاه ایالتی ویرجینیا (Virginia Tech) است. او آثاری مانند Wittgenstein’s Artillery: Philosophy as Poetry (2021) دارد و پژوهشگر فلسفه ویتگنشتاین و فلسفه ذهن محسوب می‌شود. Klagge در تحلیل ساختار زیست‌فلسفی ویتگنشتاین شناخته‌شده است

بخشی از کتاب ویتگنشتاین در تبعید

«در طول دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ میلادی، ویتگنشتاین به بررسی رویکرد متفاوتی به موضوعات فلسفی پرداخت. او که در رساله روایتی واحد از معناداری زبان ــ موسوم به نظریه تصویری معنا ــ به دست داده بود، [یعنی] روایتی که به کارِ زبانِ توصیفی می‌آمد و در بسیاری دیگر از قلمروهایی که زبان در آن به کار می‌رود سکوت را توصیه می‌کرد، بعداً به این نتیجه رسید که معنا را به دامنه متنوعی از کاربردهای زبان نسبت دهد، [کاربردهایی] که هر یک متضمن «بازی زبانی» خود است. او به جای عرضه نظریاتی راجع به مسائل گوناگونفلسفی، توصیه کرد تا دیدگاه بهتری از زبان و فعالیت‌هایی که این مسائل را به بار می‌آورند، حاصل کنیم؛ به این امید که آن مسائل منحل شوند.

کتابی که عصاره این رویکرد متأخرِ وی به مسائل فلسفی را گرد آورده، بعد از درگذشت او، و به ویراست جمعی از شاگردانش، در سال ۱۹۵۳ تحت عنوان پژوهش‌های فلسفی منتشر شد. برعکسِ رساله که مختصر بود و ظاهراً سختْ ساختارمند، پژوهش‌ها طولانی‌تر است و آهسته‌گام و به‌نظر بی‌ساختار. کتاب، در بخش اول، مشتمل بر ۶۹۳ فقره به‌ترتیب شماره‌گذاری‌شده (با حجمی مابین یک جمله تا یک صفحه) است، و در بخش دوم، شامل ۱۴ فقره نیم تا سی و هفت‌صفحه‌ای؛ که روی‌هم‌رفته حجم کتاب را در ترجمه انگلیسی‌اش به ۲۳۲ صفحه می‌رسانند. پژوهش‌ها برخلاف لحن وحی‌مانند رساله مشتمل بر ۷۸۴ پرسش است که تنها برای ۱۱۰ عدد از آن‌ها پاسخ‌هایی عرضه شده، و از آن بین هم ۷۰ پاسخ به عنوان پاسخ غلط منظور شده است.»