کتاب نیای غرب

کتاب نیای غرب نوشتهٔ ژان بوترو و کلاریس هرنشمیت و ژان پی یر ورنان و ترجمهٔ بهمن رستاخیز و رضا دهقان و بهزاد حسین زاده است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است. نویسندگان در این اثر از نوشتار، عقلانیت و دین در ایران، یونان و بین‌النهرین سخن گفته‌اند.

درباره کتاب نیای غرب

کتاب نیای غرب (Ancestor of the West) میراث بین‌النهرین را بررسی می‌کند؛ به عبارت دقیق‌تر, به بررسی سه مورد از نوآوری‌های مهمی می‌پردازد که در هزارۀ چهارم قبل از میلاد از رویارویی سومری‌ها و اکدی‌ها در عراق امروزی پدید آمد: نوشتار، عقلانیت و دین. در این کتاب پیشرفت نوشتار را در بستر نسبتش با اندیشه و تعصب دینی، یعنی دو مقوله‌ای که به محض پدید آمدن نوشتار از دل آن زاده شدند و چگونگی پذیرش آن از سوی اقوام دیگر برمی‌رسیم: سامی‌های سوریه که خط را اصلاح کردند و یونانی‌ها که آن را کامل ساختند. در نقطۀ اوج تکاملی طولانی مشخص شد که عقلانیت و ادیان جهانی دو محصول فرعی خط و نوشتار هستند. دو محصولی که قادرند هنجارهایی کلی و مستقل از شرایط بیافرینند.

خواندن کتاب نیای غرب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تاریخ ایران، یونان و بین‌النهرین پیش از میلاد پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب نیای غرب

«به‌رغم قلّت مستندات، تاریخ نوشتار در ایلام بسیار پیچیده و جذاب است، و موقعیت جغرافیایی شوشان و مردمانش را انعکاس می‌دهد، مردمانی که گاهی به جانب بین‌النهرین کشیده می‌شدند و گاه به جانب کوه‌ها و فلات ایران. (جالب این‌که) گرچه شوش به لحاظ جغرافیایی بخشی از بین‌النهرین است، زبان ایلامی از فلات ایران می‌آید، و این نمونۀ شاخصی است از تفاوت میان زبان و نوشتار. چنان‌که خواهیم دید، تاریخ نوشتار در ایران ایلامی می‌تواند بستر مناسبی باشد برای تأملی کلی‌تر در باب نوشتار ــ ربط آن به تاریخ و فرهنگ از یک سو، و به زبان و گفتار از سوی دیگر.

شایسته است بحث را از نخستین گام‌هایی شروع کنیم که به خلق نوشتار انجامید: از حدود میانۀ هزارۀ چهارم، لوح‌ها، گِل‌مُهرها، شمارنده‌ها و شمارنماها را داریم؛ سپس گام بلندی برمی‌داریم، از حدود ۳۰۰۰ به حدود ۲۰۰۰ ق.م، که در آن با نظام نوشتاری‌ای مواجهیم که نامش را «ایلامی سطری» گذاشته‌ایم، و هنوز رمزگشایی نشده است؛ و سرانجام، در ثلث پایانی هزارۀ دوم شاهدیم که در میان این ایلامیانِ کم‌نویس، نوشتار به واسطه‌ای عمده برای تماس میان انسان‌ها و خدایان بدل می‌شود.

یک هیئت باستان‌شناس فرانسوی شهر شوش را، که حفاری‌ها در آن از بیش از یک قرن پیش آغاز شد، کاوش کردند. در این حفاری‌ها ارگ شهر و بدنۀ اصلی شهر هویدا شد، و در لایه‌های ۱۸، ۱۷ و ۱۶ با چینه‌بندی کامل (که یعنی دربارۀ توالی این لایه‌ها و در نتیجه تقدم و تأخر زمانشان جای تردید نیست) اشیایی دالِ بر ابداع نوشتار یافت شد. تاریخ این لایه‌ها از نیمۀ دوم هزارۀ چهارم به بعد است. شوش در این دوران شهری مهم بود و با جنوب بین‌النهرین تمدن واحدی تشکیل می‌داد. نوشتار در بین‌النهرین، چنان‌که از آثار دورۀ چهارم شهر اوروک۷۵ می‌شناسیم، احتمالاً مقدم بر نوشتار ایلامی بوده است، ولی مسیری را که به خلق نوشتار انجامید در شوش بهتر می‌توان ترسیم کرد تا در اوروک. تعیین دقیق توالی زمانی برای مراحل تغییر در یک منطقه بیشترین اهمیت را دارد، چون برای توصیف مسیری که به مکتوب کردن گفتار انجامید، و نیز برای فهم فرایندهای ذهنی مردمانِ بیش از پنج‌هزار سال پیش، به اطلاعاتی محکم و عینی، ولو ناکامل، از آنچه در تاریخ رخ داد نیاز داریم و نه‌صرفاً نوعی بازسازی حدسی و شهودی.»