کتاب فیلم نوآر

کتاب فیلم نوآر (درآمدی کوتاه) نوشتهٔ جیمز نرمور و ترجمهٔ محمد حسینی است. نشر افکار این کتاب را در سال ۱۴۰۰ منتشر کرده است. این اثر حاوی نخستین جلد از مجموعه‌ای به نام «هنر» است.

درباره کتاب فیلم نوآر

کتاب فیلم نوآر (درآمدی کوتاه) در شش فصل شما را با یکی از ژانرهای سینمای جهان آشنا می‌کند. عنوان این فصل‌ها به‌ترتیب عبارت است از «اندیشهٔ فیلم نوآر»، «رمان جنایی نوگرا و نوآر هالیوودی»، «سیاست و سانسور در نوآر هالیوودی»، «سرمایه، منتقدان و هنر فیلم نوآر»، «سبک‌شناسی فیلم نوآر» و « زندگانی دوبارهٔ نوآر». فیلم نوآر را بی‌سازمان‌ترین و درعین‌حال دلرباترین دسته‌بندی سینما می‌دانند. فیلم نوآر را معمولاً در پیوند با برخی فیلم‌های سیاه‌وسفید هالیوودی دانسته‌اند که در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ میلادی ساخته می‌شد. در این فیلم‌ها، کارآگاه‌های خصوصی از زنان افسونگر فریب می‌خوردند، زنان خانه‌دار از سوی آدم‌کش‌ها تهدید می‌شدند، گروه‌های خلافکار برای سرقت‌های بزرگ برنامه می‌ریختند و زوج‌های یاغی از چنگ قانون می‌گریختند. «شاهین مالت»، «غرامت مضاعف»، «از دل گذشته‌ها» و... از برجسته‌ترین نمونه‌های فیلم نوار هستند. فیلم امکان دارد از زاویهٔ دید هر کدام از شخصیت‌های دخیل در این شبکهٔ روابط روایت شود.

یکی از ویژگی‌های مهم کتاب حاضر که شاید از درخشان‌ترین آثار جیمز نرمور باشد، به‌روز بودن آن است. نویسنده در این کتاب به مقابله با برخی باورهای نادرست و افسانه‌پردازی‌ها دربارهٔ فیلم نوآر پرداخته و کوشیده است با نگاهی بی‌طرفانه کتابی بنویسد که هم نزد جامعهٔ آکادمیک معتبر و آبرومند باشد و هم در میان خوانندگان سینمادوست، آگاهی‌بخش و لذت‌آفرین دیده شود. شاید به‌دلیل همین رویکرد متفاوت باشد که خود را میان جورچین منتقدان سینمایی عنصری ناهم‌ساز و وصلهٔ ناجور می‌خواند. او در این کتاب با نثری روان و آوردن نمونه‌های به‌موقع، هیچ نکته‌ای را از قلم نینداخته و نقطهٔ تاریکی در ذهن خواننده باقی نگذاشته است؛ ازاین‌رو، در عین سادگی و روانی کلام باتوجه‌به پیشینهٔ دانشگاهی‌اش، کتاب پیش رو دست‌کمی از درس‌نامه‌های دانشگاهی او ندارد. این نگارنده بر این مورد پافشاری کرده است که برای درک این اصلاح (Noir)، نخست باید بپذیریم هم به تاریخچهٔ سینما مربوط است و هم به تاریخچهٔ عقاید و باورها؛ به بیان دیگر، این ویژگی هم به مجموعه‌ای از فیلم‌های دلنشین و سرگرم‌کننده اطلاق می‌شود و هم به تاریخچهٔ تکاملی پذیرش انتقادی ربط دارد که دسته‌بندی سینمایی‌ای را نام‌گذاری می‌کند، راهبردهای تجاری آن را شکل می‌دهد و بر نوع نگاه‌ها اثر می‌گذارد. این نخستین و مهم‌ترین دلیل برای دشواری تعریف چیستی فیلم نوآر است.

خواندن کتاب فیلم نوآر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران هنر و حرفهٔ سینما پیشنهاد می‌کنیم.

درباره جیمز نرمور

پروفسور جیمز نرمور استاد دانشگاه ایندیانا و همکار ناشران دانشگاهی مانند آکسفورد، کمبریج، یِیل و ایلینوی بوده است. او از استادان نامدار مطالعات سینما با پیشینهٔ سینما، ادبیات تطبیقی و جامعه‌شناسی است؛ همچنین از نویسندگان برجسته در دنیای سینمانویسی آکادمیک و تجاری به شمار می‌آید. او برای ژورنال‌های آکادمیکی همچون فیلم کوارترلی، سینه‌ئاست و مجله‌های تجاری معتبر مثل فیلم کامنت نویسندگی و سرویراستاری کرده است. جیمز نرمور در کنار نگارش مقالات پرشمار در حوزهٔ ادبیات، دربارهٔ جیمز جویس و ویرجینیا وولف و در سینما نیز از استنلی کوبریک، اُرسن ولز، فنون بازیگری در سینما و... کتاب نوشته است. گذشته از این‌ها در نوجوانی دست به دوربین برده و فیلم کوتاه هم ساخته است. همین علاقهٔ شخصی‌اش به ادبیات، سینما و سینمای اقتباسی و نیز شرکت در جنبش‌های مدنی دهه‌های گذشته باعث پدیداری نگاهی همه‌جانبه در نوشته‌هایش شده است. کتاب «فیلم نوآر» یکی از آثار او است.

بخشی از کتاب فیلم نوآر

«واقع‌گرایی اجتماعی، شناسهٔ بارز فیلم‌های عصر طرح نو که در اوایل دههٔ سی برادران وارنر آن‌ها را می‌ساخت، تبدیل به یکی از جنبه‌های اصلی فیلم‌های نوآر در دههٔ چهل شد. بخشی از این اثرپذیری در پی ائتلاف نویسنده‌ها و کارگردان‌هایی بود که از نیویورک و اروپا به هالیوود کوچ کرده بودند. آن‌ها به حزب‌های چپ و میانه‌رو وابسته بودند که خود اتّحادی متشکل از لیبرال‌ها، سوسیالیست‌ها و گروه‌های کمونیستی را شامل می‌شد و در واکنش به ظهور فاشیسم اروپایی ابراز وجود می‌کرد. بسیاری از مورّخان سینمایی با چشم‌پوشی یا کم‌اهمیت جلوه‌دادن این جنبش ادّعا می‌کنند که شکل‌گیری نوآر در آن دوره کاملاً غیرسیاسی بوده است؛ برای مثال، پال شریدر ته‌رنگ بنیادین نوآر را «ناامیدانه» و «همواره بدگمان» توصیف می‌کند. اما حتی اگر این مسئله را کنار بگذاریم که چنین سینمایی چگونه می‌توانست موضوع نوستالژی شود، باز هم گواه اندکی برای این ادّعا وجود دارد که سازندگان نوآر را افرادی بدگمان بنامیم. بسیاری از کارگردان‌های نوآر همچون جان هیوستن، اُرسن ولز، ادوارد دمیتریک، ژول داسن، جوزف لوزی، رابرت راسن، آبراهام پولانسکی و نیکلاس ری با گروه‌های لیبرال یا چپ هالیوود پیوند داشتند. در میان نویسندگان هم دشیل همت، گراهام گرین و اریک امبلر سوسیالیست یا مارکسیست بودند؛ ویرا کسپری مدّتی عضو حزب کمونیست بود، دورثی ب. هیوز ضدّفاشیست بود و ریمند چندلر و جیمز م. کین هم به باور خیلی‌ها متعهد به واقع‌گرایی اجتماعی بودند. بوگارت و جان گارفیلد را باید شمایل‌های لیبرالیسم و چپ‌گرایی دانست و فیلم‌نامه‌نویس‌های نوآری همچون، آلبرت مالتز، هاوارد کخ، والدو سالت و دالتن ترامبو هم چند تن از نویسندگان چپ‌گرایی بودند که بعدها در دوران مک‌کارتی نامشان در فهرست سیاه هالیوود حک شد.»