کتاب فلسفه ساموئل بکت

کتاب فلسفه ساموئل بکت نوشتهٔ جان کالدر و ترجمهٔ سعید جهانپولاد است و موسسه انتشاراتی فلسفه آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب فلسفه ساموئل بکت

ساموئل بکت، نمایشنامه‌نویس، رمان‌نویس و شاعر ایرلندی، اسطوره ادبی قرن بیستم بود. او در سال ۶۰۹۱ در دوبلین ایرلند به دنیا آمد و در کالج ترینیتی تحصیل کرد. در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ او اولین رمان‌ها و داستان‌های کوتاه خود را نوشت. در طول جنگ جهانی دوم، تابعیت ایرلندی ساموئل بکت به او اجازه داد تا به شهروندی یک کشور بی‌طرف در پاریس اقامت بگیرد، او تا اواخر سال ۲۴۹۱ در جنبش مقاومت علیه اشغالگران آلمانی مبارزه کرد، تا اینکه اعضای گروهش توسط گشتاپو دستگیر شدند. او و همسرش «سوزان» تا پایان جنگ به مناطق غیراشغالی گریختند. پس از جنگ، ساموئل بکت به دلیل شجاعت در دوران مقاومت فرانسه، نشان «کروکس دوگر» را دریافت کرد. بکت در پاریس اقامت گزید و پربارترین دوره هنری خود را به‌عنوان نویسنده آغاز کرد. در مدت پنج سال او «در انتظار گودو»، «پایان بازی» و «بازی» و رمان‌های مشهور «مُولُوی»، «مالون می‌میرد»، «نام‌ناپذیر» و «مرسیه و کامیه»، دو کتاب داستانی کوتاه و یک کتاب نقد نوشت، سه‌گانه‌های مشهور بکت و نمایشنامه‌های و داستان‌های کوتاه وی همه در دهه ۱۹۵۰ نوشته شده است، او در سال ۹۶۹۱ جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد. آثار بعدی او شامل مجموعه شعر و داستان کوتاه و رمان است.

 منتقدان در واکنش‌های انتقادی‌شان نسبت به آثار بکت اغلب به نثر متنوع و همه طیفی آن استناد می‌کنند. اما به‌ندرت و شاید بهتر است این‌طور گفته شود، هیچ منتقدی تابه‌حال نتوانسته قدرت منحصربه‌فرد و خیره‌کننده جادوی نوشتاری بکت را بیان کند، یعنی استفاده او از «زبانی که در آن پوچی گفتار مرسوم با احساسات جدید همراه می‌شود» و یا «اجتناب از بیان ناپذیری زبانی آثارش خصوصاً آثار متأخرش را وصف نماید.» جان کالدر معتقد است که بکت به خاطر تربیت خانوادگی و خصائص اخلاقی و شخصیتی‌اش آخرین بازمانده بزرگان رواقی معاصر است، فلسفه رواقی‌گری آن چیزی است که می‌توان نسبتش را تا اندازه‌ای به زندگی و طرز تلقی بکت نسبت داد، او هیچ امیدی به بشریت ندارد، فقط تصویری از سیاهی و تیره‌روزی بشری ارائه می‌دهد که هنوز درمانی برای آن یافته نشده و کسانی که ادعا می‌کنند در بکت نشانه‌هایی از رویکرد مسیحی یا نشانه‌هایی از شفقت را می‌بینند، به‌سادگی از دیدن آنچه در آنجاست امتناع می‌کنند.  

خواندن کتاب فلسفه ساموئل بکت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزه‌های نقد ادبی و فلسفه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب فلسفه ساموئل بکت

«ولتر خود را رمان‌نویس، شاعر، نمایشنامه‌نویس و نویسنده اپرای لیبرتی می‌دانست، اما ما امروز او را عمدتاً یک فیلسوف می‌خوانیم، همین سرنوشت نیز ممکن است به ساموئل بکت برسد، زیرا آنچه که نسل‌های آینده می‌توانند در آثار بکت بیابند، بیش از هر چیز یک پیام اخلاقی و فلسفی است، رمان‌ها و نمایشنامه‌های بکت به‌طور فزاینده‌ای تحت لوای چهارچوبی از همین پیام در نظر گرفته می‌شوند. این موضوع به‌هیچ‌وجه از اصالت و جسارت آثار نمایشی صحنه‌ای‌اش و همچنین از قدرت و هنرهای بصری و تخیلی‌اش کم نخواهد کرد. بااین‌حال تصور می‌شود همه این آثار برای یک هدف نوشته شده‌اند، اینکه ما را با واقعیت‌های شرایط و ضرورت‌های انسانی به مواجه بکشانند، چنانکه می‌توان انگاشت هیچ جایی در این آثار بکت پیام امیدوارکننده‌ای به ما ارائه نمی‌دهد و تنها نگرش مثبت و دستوری برای رویارویی با آن واقعیت‌ها با شجاعت و شرافتمندی است که به ما عرضه می‌کند، بکت به‌زعم من آخرین کسی است که از بزرگان رواقی معاصر محسوب می‌شود، چنانکه به‌جای پوشاندن و پنهان کردن زمینی که پیش از خودش به‌خوبی آن را زیر پا گذاشته شده است، خود را به کناری کشیده است و از منظری دیگر به جهان نگریسته است، می‌خواهم در این کتاب کوتاه بر روی نگرش‌ها، تفکر و پیشینه فکری ساموئل بکت فیلسوف تمرکز کرده و شما را به قسمی با این چهره فلسفی آشنا نمایم و در مواردی که تفسیری ضروری لازم باشد، معماها و رازهای بسیاری را که در آثار بکت وجود دارد بازنمایی کنم، آنچه در مورد معنای اپیزودها و موقعیت‌های خاصی که در این آثار هنوز در پرده ابهام باقی مانده، آن‌چنان‌که در پرده تمثیل‌ها و استعاره‌هایش وجود دارد و فلسفه بکت را به‌عنوان یک کلیت به منصه ظهور رسانده، تمرکز نمایم، به نظر من بدیهی است که بکت مهم‌ترین نویسنده قرن بیستم است: او اوج دستاوردها و عناصر کلیدی سه پیشرو مهم خودش، همچون مارسل پروست، فرانتس کافکا و جیمز جویس را در معرض مشاهده قرار داده و تأملات و تجربیات آنان را توسعه می‌دهد، نمایش کشش زمان در آثار پروست، حس ناامنی و تهدیدآمیز کافکا را و نیز پیشگویی از وحشتی که در دنیای ژرمنی و یهودی با همه التهابات و تشویش آن در آثار قدرتمند جویس که همچون درهم‌آمیزی اسطوره‌وارش با زندگی روزمره که از طریق زبان، همگی ترکیب ویژهٔ خود را پیدا می‌کنند. به تجربه‌ای دیگر تبدیل می‌نماید، نفوذ و تأثیر ادبیات قرن بیستمی در آثار و ادبیات بکت از نظر هنری غنی بوده است تا حدی به دلیل تاریخ پرحادثه این عصر که آبشخور فکری آثار بکت محسوب می‌شوند، غنای آثار این بزرگان، سبک نوشتاری و رویکردها و ابداعات آنان به هنرمندان موضوعات و ایده‌های بسیار متنوعی در جهت بهره‌وری و یا تصویرسازی و حتی در تحریف آثارشان و گاه حتی برای گریز از این ضرورت‌ها و شرایط انسانی می‌توان از چهره‌های اصلی دهه بیست و برج عاج‌نشینیانی همچون تی اس الیوت نام برد که بکت در آثار خودش آنان را لحاظ کرده و غنی‌سازی نموده است، با این اوصاف سه نویسنده‌ای که از آنان نام بردم و خود ساموئل بکت به‌عنوان جانشین خلف آن‌ها از نظر فکری بر آن دوره تسلط دارند و یک سر و گردن بالاتر از انبوهی از شخصیت‌های ادبی دیگر قرار گرفته‌اند که بیشتر آن‌ها برای عموم شناخته‌شده‌تر هستند و بیشتر خوانده می‌شوند. بااین‌حال، پروست، کافکا، جویس و بکت نام‌هایی خواهند بود که وقتی قرن بیستم را در چشم‌انداز گسترده‌اش مشاهده کنیم، برجسته‌ترین نام‌ها خواهند بود. بکت به‌ویژه زمان خود را چنان درک کرده است که گویی پیش از زمان نوشتن به آن نگاهی خاص داشته است، او وحشت‌های اجتماعی و نظامی آن دوران، تلف کردن جنایت‌کارانه زندگی و منابع و سرمایه‌های جهانی سیاره زمین را، امتناع کردن جوامع از دیدن عواقب خودخواهی‌ها و سودمندی کوتاه‌مدت بشر را درک کرده است و پیشگویانه و نه‌چندان دور به آینده و جلوتر نگاه کرده است و تصور دنیایی پر از فقر و نکبت و محرومیت را در سر پرورانده و حتی به انقراض حیات روی زمین تفکر کرده است و آن را پیش‌بینی نموده، بکت نتیجه و عواقب چنین رویکردهایی را لزوماً با جنبه‌های تراژیکش به تصویر نمی‌کشد، بلکه بیشتر به‌عنوان گریزی از فاجعه فلاکت‌بار وجود آگاهانه و به‌ویژه پایان دادن به ظلم و ستم انسان به تصویر کشیده است، این وضعیت بدون شک، تردیدآمیز بیان نمی‌شود، زیرا زندگی چیزهای زیادی برای ارائه به برخی دارد به‌ویژه برای کسانی که می‌توانند افتخارات دستاوردهای بشری در هنر و بناهای بزرگ معماری را که دوره‌های مختلف تمدن برای ما به‌جا گذاشته‌اند، مورد قدردانی قرار دهند و همچنین با لذت‌های کوتاه‌مدت بدنی و یا حسی نمایان سازند، درنهایت وقتی این‌ها در یک ترازو سنجیده می‌شود همه این چیزها در مقایسه با بار بزرگ بدبختی انسان و حیوان بسیار سبک‌وزن هستند، بهره‌مندی از قدرت و ثروت که در دسترس تعداد کمی قرار گرفته، حتی لذت بردن از آسایش معقول در زمان صلح و رفاه متمدن موردتوجه قرار نمی‌گیرد.»