کتاب درآمدی بر مطالعات سینمایی

کتاب درآمدی بر مطالعات سینمایی نوشتهٔ اد سیکوف و ترجمهٔ بشیر سیاح است و نشر چشمه آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب درآمدی بر مطالعات سینمایی

درآمدی بر مطالعات سینمایی در دوازده فصل و با زبانی ساده و روان، به تفکیک مؤلفه‌های گوناگونی می‌پردازد که در کنار یکدیگر به تولید آثار سینماییِ داستانی ــ و نه مستند و آوانگارد ــ منجر می‌شوند و درعین‌حال می‌کوشد خواننده را برای تحلیل هر یک از این مؤلفه‌ها آماده سازد. به عبارت دیگر، این کتاب به شکل راهنمای قدم‌به‌قدم برای آشنایی با مفاهیم صنعت فیلم‌سازی، مراحل گوناگون ساخت و همچنین بررسی اجزای سازندهٔ فیلم تدوین شده است. خوانندگان با مطالعهٔ این کتاب و دنبال کردن نمونه‌فیلم‌های گوناگون، که به‌تفصیل مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، به بینشی عمیق‌تر از جهان فیلم‌سازی دست پیدا می‌کنند.

این کتاب به شکلی طراحی شده تا اطلاعاتی بنیادین دربارهٔ رشته‌ای دانشگاهی به نام مطالعات سینمایی در اختیار خوانندگان بگذارد. کتاب حاضر در یازده فصل، نخست عناصر اساسی و مرسوم تحلیل فیلم را در بر می‌گیرد. از مفاهیم بیانگرانه در هر تصویر گرفته تا شیوه‌هایی که تصاویر به یکدیگر ارتباط پیدا می‌کنند؛ از ساختارهای روایی فیلم‌نامه‌ها گرفته تا اطلاعاتی پایه‌ای دربارهٔ فیلم‌برداری، جلوه‌های ویژه و صدا. فصل آخر راهنمای گام‌به‌گامی است برای نوشتن مقاله‌ای نهایی دربارهٔ هدفی که این کتاب به خاطرش نوشته شده است.

در این کتاب، مسائل ساده بیان شده‌اند، به این معنا که اطلاعات عرضه‌شده سرراست‌اند و به کار همهٔ دانشجویانی می‌آید که مشتاق فراگیری‌اند. البته کتاب حاوی موضوعات پیچیده‌ای هم هست، اما فقط تا اندازه‌ای. هدف در این‌جا جواب دادن به همهٔ پرسش‌ها و پوشش همهٔ موضوعات و اصطلاحات یا اشاره به استثناهای هر ضابطه‌ای نیست. درآمدی بر مطالعات سینمایی تلاش دارد تا سینمای روایی را به شکلی صحیح و گسترده، دقیق اما نه جامع، شامل شود؛ کتابی نسبتاً کوتاه است، به ریزودرشت سینما نمی‌پردازد و قرار نیست چیزی بیش از عناصر بنیادین مطالعات مرسوم سینمایی را در بر گیرد.

این کتاب دربارهٔ فیلم‌های سینمایی روایی است؛ فیلم‌هایی که داستان‌هایی خیالی را روایت می‌کنند و زمانی بین نود دقیقه تا سه یا سه ساعت و نیم دارند. درعین‌حال مستندها را، که دربارهٔ افراد و اتفاقات واقعی‌اند، پوشش نمی‌دهد. این حرف بدین معنی نیست که فیلم‌سازیِ مستند ارزش مطالعه ندارد، بلکه برعکس، معنایش این است که مطالعات سینمایی مؤکداً آشنایی با سینمای روایی است. در همین راستا، موضوعاتی در باب فیلم‌های آوانگارد مطرح نشده است؛ تصاویر متحرکی که به شکلی رادیکالْ تجربی و ذاتاً غیرتجاری‌اند. تاریخ سینما مملو از آثار درخشان آوانگارد است، اما این شیوه از فیلم‌سازی چیزی نیست که ما به دنبالش باشیم.

این کتاب همچون کتاب الفباست، و نه بررسی و تفسیر جامع فیلم‌ها؛ هر چند به شکلی طراحی شده است که تا جای ممکن دوره‌های سینمایی متفاوتی را دنبال کند.

تمرکز این کتاب بر جنبه‌هایی از فرم فیلم است: زبان انتقادی و فنی سینما و همچنین ابزار فرمی برای خلق معانی بیانگرانه به جریان می‌افتند. 

خواندن کتاب درآمدی بر مطالعات سینمایی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

درآمدی بر مطالعات سینمایی همچون کتاب الفباست: آشنایی با سینما به زبان ساده و مخاطبان آن تازه‌کارها هستند. 

بخشی از کتاب درآمدی بر مطالعات سینمایی

«مطالعات سینمایی با مشکلات ناشی از واقعیت و بازنمایی براساس فرضیه‌ای اولیه و پیش‌بُرد آن به شکلی منطقی مواجه می‌شود. این فرضیه بر این پایه استوار است که همهٔ بازنمایی‌ها دارای معنا هستند. اصطلاح میزانسن ویژگی اصلی بازنمایی و تجسم سینمایی را توصیف می‌کند. میزانسن نخستین قدم در درک این مسئله است که چه‌طور فیلم‌ها معنا را تولید و آن را منتقل می‌کنند. این اصطلاحی است که از زبان فرانسه وام گرفته شده و به معنای آن‌چه در صحنه یا تصویر قرار گرفته است. همه‌چیز، و حقیقتاً همه‌چیز، در تصویرِ فیلم‌برداری‌شده با اصطلاح میزانسن توصیف می‌شود. میزانسن کلیت بیانگرانه‌ای است از آن‌چه در یک تصویر فیلم‌برداری‌شده می‌بینید. میزانسن همهٔ عناصر قرارگرفته در جلوِ دوربین برای فیلم‌برداری را شامل می‌شود: محیط، لوازم صحنه، نور، لباس، گریم و طرز رفتار (به عبارتی حرکات و حالات چهرهٔ بازیگران). به‌علاوه، میزانسن شامل حرکت‌های دوربین و زوایا و نحوهٔ فیلم‌برداری، که به زبان ساده به معنای عکاسی از تصاویر متحرک است، نیز می‌شود. از آن‌جایی که هر چیزی در تصاویر فیلم‌برداری‌شده عنوان میزانسن به خود می‌گیرد، تعریف این اصطلاحْ دهان‌پُرکن به نظر می‌رسد، پس تعریف کوتاه‌تر را بدین صورت می‌توان عرضه کرد: میزانسن کلیت محتوای بیانگرانه در تصویر است. مطالعات سینمایی این فرضیه را پیش می‌گیرد که هر چیزی در تصویر معنایی بیانگرانه دارد. با تحلیل میزانسن می‌توانیم دریابیم که این معناها چه چیزهایی می‌توانند باشند.

اصطلاح میزانسن نخستین‌بار در عرصهٔ تئاتر برای توصیف صحنهٔ به وقوع پیوستن رخدادها استفاده شد. کارگردان تئاترْ نمایش‌نامه‌ای نوشته‌شده و چاپ‌شده روی کاغذ را برمی‌گزیند و به هر صحنه با تعدادی بازیگر، طراحی صحنهٔ ویژه و سبک بخصوصی از نورپردازی و مواردی از این‌دست جان می‌بخشد. نمایش‌نامه می‌گوید که فلان صحنه در اتاق‌پذیرایی خانه‌ای در حومهٔ شهر می‌گذرد. قبول، شما کارگردان‌اید و وظیفه‌تان خلق یک اتاق‌پذیرایی در صحنه است و باید آن را نه به شکل یک اتاق‌پذیرایی حومهٔ شهریِ معمولی و بی‌هویت، بلکه باید همچون اتاق‌پذیراییِ ویژهٔ شخصیت‌های حومهٔ شهری‌ای درآورید که نمایش‌نامه‌نویس روی کاغذ توصیف کرده؛ شخصیت‌هایی که سعی دارید به روی صحنه بیاورید. این قضیه در سینما هم مصداق دارد: کارگردان از همان ابتدا صحنه‌ها را برای دوربین می‌چیند و هر عنصری که به ایجاد تصویر می‌انجامد، معنایی بیانگرانه خواهد داشت. حتی وقتی فیلم در لوکیشن فیلم‌برداری می‌شود ــ در مکانی واقعی و ازقبل‌موجود ــ کارگردان لوکیشن موردنظرش را برای کیفیت‌ها و ویژگی‌های بیانگرانه‌اش انتخاب کرده.

باید توجه داشته باشیم که میزانسن هیچ ارتباطی با این‌که صحنه‌ای «واقع‌گرایانه» هست یا نیست ندارد. مطالعات سینمایی، همچون عرصهٔ تئاتر، میزانسن را بر این اساس که تا چه اندازه دنیا را موبه‌مو به نمایش می‌گذارد قضاوت نمی‌کند. و باز مثل تئاتر، کارگردان ممکن است بخواهد یک اتاق‌پذیرایی حومهٔ شهری مملو از مبلمان بسیار بزرگ و دیوارهای ناهموار و درهای عجیب‌وغریب ترتیب دهد تا به این صورت نشان دهد که شخصیت‌هایی که در این خانه زندگی می‌کنند دیوانه‌اند. پس کارگردان در سینما نیز میزانسن را براساس تأثیری که قصد انتقالش را دارد می‌چیند و می‌آراید. بر این اساس، میزانسن گاهی نسبتاً واقع‌گرایانه است و گاهی نیست.»