کتاب داروینیسم، مسئله آگاهی و خداباوری

کتاب الکترونیکی «داروینیسم، مسئله آگاهی و خداباوری» نوشتهٔ عباس یزدانی و صمد حسینی در انتشارات دانشگاه تهران چاپ شده است.

درباره کتاب داروینیسم، مسئله آگاهی و خداباوری

در مقدمهٔ کتاب نویسنده مطالب موجود در کتاب را به این شکل شرح می‌دهد: «کتاب حاضر ضمن توصیف نظریۀ تکامل و روایت نوین و متعارف آن نئوداروینیسم ماده‌انگار، با نشان‌دادن محدودیت‌ها و چالش‌های این روایت، استدلال خواهد شد که ماده‌گرایی داروینی نه‌تنها برای توضیح طبیعت، جهان و انسان کافی نیست، بلکه حتی بارزترین و بنیادی‌ترین ویژگی حیات، یعنی ذهن و آگاهی را از قلم می‌اندازد. ازاین‌رو، برای فهم جهان به چیزی بیش از ماده‌انگاری نیاز داریم. نوشتار پیش رو که مشتمل بر ۷ فصل کلی است، ۳ هدف را دنبال می‌کند: نخست، ارائۀ شرح منصفانه‌ای از داروینیسم و نئوداروینیسم با رویکرد مادی و بیان مهم‌ترین پیامدهای آن، سپس بیان چالش‌ها و محدودیت‌های تبیینی این رویکرد، به‌خصوص مقولۀ آگاهی و سرانجام رابطۀ تکامل با خداباوري یا به تعبیر دقیق‌تر، دفاع از سازگاری تبیین تکاملی و تبیین خداباورانه. در این راستا، فصل نخست را به تاریخچۀ نظریۀ تکامل (پیش از داروین، داروینیسم و گذار آن به نئوداروینیسم) و پیامدهای دینی و فلسفی آن اختصاص داده‌ایم.

در فصل دوم به موضوع تکامل و تبیین نظم طبیعی از منظر دو نفر از مشهورترین نئوداروینیست‌های غیرخداباور معاصر، یعنی ریچارد داوکینز و دنیل دنت پرداخته‌ایم. موضوع فصل سوم، مسئلۀ آگاهی و رابطۀ ذهن و بدن، راهکارها و تبیین‌های ارائه‌شده است. در فصل چهارم نیز به مقولۀ خاستگاه آگاهی از نگاه ماده‌انگاران و از سه منظر فلسفه، عصب‌شناسی و روان‌شناسی پرداخته‌ایم. در فصل پنجم، محدودیت‌های نئوداروینیسم مادی (نقد آرا و استدلال‌های مطرح‌شده در فصول قبلی) را بیان و در ادامۀ آن در فصل ششم، نظریۀ طبیعت باوری غیرمادی را به‌عنوان دیدگاه بدیل ماده‌انگاری توصیف کردهایم. شایان ذکر است که در این دو فصل، تمرکز اصلی بر شرح دیدگاه توماس نیگل فیلسوف غیر ماده‌انگار و درعین‌حال خداناباور آمریکایی بوده است و نهایتاً در فصل هفتم، امکان سازگاری تبیین خداباورانه و تبیین تکاملی را بررسی کرده‌ایم.

هدف از فصل نهایی، پاسخ به این پرسش اساسی است که آیا نظریۀ تکامل نافی وجود خداوند است؟ و آیا حقیقتاً آن‌گونه که ماده‌انگاران ادعا می‌کنند، این نظریه ما را از تبیین‌های الهیاتی بی‌نیاز می‌سازد؟ در این فصل، ابتدا به شرح و بررسی مدل‌های سه‌گانهٔ رابطۀ علم و دین (تعارض، استقلال و مکمل) پرداخته و در ادامۀ آن، ضمن توصیف و تحلیل دو مکتب الهیات طبیعی کلاسیک و الهیات پویشی به‌عنوان مکاتب معتقد به دیدگاه مکمل، استدلال کرده‌ایم که خداباوری نه‌تنها با اصل نظریۀ تکامل ناسازگار نیست، بلکه حتی در جایی که ماده‌انگاران از ادامۀ تبیین باز می‌مانند، خداباوران با استفاده از مفاهیمی که این دو مکتب در اختیار آنان قرار می‌دهند، قادر خواهند بود تبیین را به سرانجام برسانند.»

درباره انتشارات دانشگاه تهران

مؤسسهٔ انتشارات دانشگاه تهران بر انتشار کتاب‌های آکادمیک تمرکز دارد. این مؤسسه از سال ۱۳۲۵ کار خود را به طور مستقل آغاز کرده است. دکتر پرویز ناتل خانلری آغازگر فعالیت این انتشارات بود. پس از دکتر خانلری، شادروان دکتر ذبیح‌الله صفا با یاری دکتر حسین مینوچهر مدیریت توسعهٔ انتشارات را بر عهده گرفتند.

انتشارات دانشگاه تهران زیر نظر مدیریت ادارهٔ کل خدمات پژوهشی و انتشارات دانشگاه تهران اداره می‌شوند. انتشارات دانشگاه تهران، نخستین‌بار با این آرمان پدید آمد که پاسخگوی نیاز دانشجویان باشد، اما به‌مرور نیازهایی فراتر از نیاز نخستین نمودار شدند. در مرحلهٔ اول اساتید نیازمند آن بودند تا با گسترش کمی و کیفی دانشگاه، از آخرین داده‌های علمی برخوردار شوند. پس از اینکه که دانشگاه تهران، مؤلفان بزرگ و سرشناس را جذب برنامه‌های آموزشی خود کرد، انتشارات دانشگاه تهران چاپ و انتشار آثار آنان را نیز در زمرهٔ وظایف خود قرار داد. این رویه تا آنجا ادامه داشت که بندی از اساسنامه به آن اختصاص یافت؛ با این مفهوم که انتشارات دانشگاه تهران خود را ملزم به چاپ متون و آثار فرهنگی ایران‌زمین کرده است. انتشارات دانشگاه تهران تاکنون بیش از ۵۰۰۰ عنوان کتاب منتشر کرده است و به طور میانگین در هر روز بیش از یک کتاب منتشر می‌کند.

کتاب داروینیسم، مسئله آگاهی و خداباوری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به فلسفهٔ دین و فلسفهٔ علم پیشنهاد می‌شود.