کتاب گزیده طنز عبدالرحمن جامی (آثار منثور)

کتاب گزیده طنز عبدالرحمن جامی (آثار منثور) گزیده‌ای از آثار طنز منثور از نورالدین عبدالرحمن بن احمد جامی است که ابوالفضل زرویی نصرآباد و نسیم عرب امیری آن‌ها را گردآوری کرده‌اند. انتشارات کتاب نیستان این کتاب را که از مجموعهٔ طنزآوران ایران (صفاریه تا قاجاریه) است، منتشر کرده است.

درباره کتاب گزیده طنز عبدالرحمن جامی (آثار منثور)

ادبیات شوخ‌طبعانه را می‌توان همزاد ادبیات جهان دانست. شوخ‌طبعی و شیرین‌زبانی از خصلت‌های انسانی است و ناگفته پیداست که هنر و ادبیات به عنوان حاصل یا برآیند تفکر، خلاقیت، احساس و عاطفهٔ انسان، از خلق‌وخوی او تاثیر می‌پذیرد.

شاعران و نویسندگان پارسی‌گوی هم به گواهی قدیمی‌ترین آثار ادبی این قلمرو زبانی، شوخ‌طبعی را، هم در خلق آثار کاملاً شوخ‌طبعانه و هم به صورت ضمنی و چاشنی در آثار دیگر به کار گرفته‌اند.

مولانا نورالدین عبدالرحمن جامی شب بیست و سوم ماه شعبان سال ۸۱۷ ه. ق به دنیا آمد و هفدهم محرم سال ۸۹۸ ه. ق در سن ۸۱ سالگی در هرات درگذشت. دیوان اشعار، هفت اورنگ، بهارستان، نفحات‌الانس و... از آثار او هستند.

کسانی که قرن یازدهم (روزگار دولت صفوی و آغاز شکل‌گیری و رواج سبک هندی) را نقطه پایان عصر کلاسیک ادبیات فارسی می‌دانند، از نورالدین عبدالرحمن جامی به عنوان آخرین شاعر نام‌دار ادب کلاسیک فارسی یاد می‌کنند.

جامی از معدود شاعران ایرانی است که در زمان حیات، هم در میان عوام، هم در میان خواص و هم در میان حاکمان و دولت‌مردان عصر، صاحب شأن و حرمت و اعتبار بوده است. با مرور مطایبات و شوخی‌های بی‌پروایی که از او در حضور حاکمان و قاضیان و فقیهان نقل شده است، می‌توان میزان حرمت و جایگاه او را در چشم ایشان سنجید واندازه گرفت. این قدردانی و حرمت‌شناسی، چنان که گفتیم، محدود به طبقه خواص جامعه نبود. برای درک دقیق و عمیق از میزان اشتهار و مقبولیت جامی در میان طبقات مختلف مردم ناچار به مراجعه و تدقیق در شیوه برگزاری باشکوه و رشک‌برانگیز مراسم خاک‌سپاری او هستیم. شأن و پایگاه جامی، به تمامی مرهون و حاصل استعداد و قدرت ادبی او نیست. 

بهره‌گیری عارف متشرعی چون جامی از زبان طنز، حکم صدور جواز برای استفاده از این شیوه بیانی را دارد و ثابت می‌کند که طنزآفرینی و شوخ‌طبعی منافی وقار و معرفت و دین‌داری نیست. همچنین، بدون درنظرگرفتن این شأن و جایگاه، برخی از مطایبات و خوش‌طبعی‌های جامی، چنان که باید و شاید، ظریف یا درخور توجه نیست. به دیگر عبارت، آنچه به برخی از لطایف و ظرایف جامی ارزش و اهمیت می‌دهد، شخصیت معنوی و جایگاه عرفانی اوست.

کتاب گزیده طنز عبدالرحمن جامی (آثار منثور) شامل طنز نوشته‌ها و حکایات منثور جامی است. مهم‌ترین منبع برای دسترسی به این دسته از آثار، «بهارستان» جامی‌ است کتابی در قالب مقامه و به تقلید از گلستان حضرت شیخ سعدی.

همچنین در این کتاب از مطایبات، شوخی‌ها و حاضرجوابی‌های جامی استفاده شده است. گرچه در بسیاری از جُنگ‌ها و تذکره‌های شعر فارسی به مناسبت‌های گوناگون، برخی از این شوخ‌طبعی‌ها درج و ثبت شده است، اما کامل‌ترین و قابل استنادترین این منابع، کتاب «لطایف‌الطوایف» تالیف «فخرالدین علی صفی» (خواهرزاده جامی) است. صفی در این کتاب، یک فصل کامل را به ذکر مطایبات و شوخی‌های دایی‌اش جامی (یا به تعبیر خود صفی: حضرت ایشان) اختصاص داده است.

گرایش جامی به طنز و شوخ‌طبعی، نه فقط به جهت تمایل شخصی یا ویژگی رفتاری او، بلکه برخاسته از یک اعتقاد و انجام دستورالعملی اخلاقی و دینی است.

خواندن کتاب گزیده طنز عبدالرحمن جامی (آثار منثور) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات طنز پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب گزیده طنز عبدالرحمن جامی (آثار منثور)

«شخصی نماز گزارد و بعد از نماز به دعا آغاز کرد و در دعای خود، در بهشت آمدن و خلاص از آتش دوزخ خواست.

پیرزنی در قفای او ایستاده بود و آن را می‌شنید و می‌گفت: «خداوندا مرا در آن‌چه می‌خواهد، شریک گردان.»

چون آن شخص آن را بشنید، گفت: «خداوندا مرا بر دار کش و به زخم تازیانه بمیران.»

پیرزن گفت: «خداوندا مرا بیامرز و از آن‌چه می‌طلبد، نگاه دار.»

آن شخص روی باز پس کرد که این عجب ناراست حُکمی است و ناپسندیده قسمتی که در راحت و آسودگی با من انبازی، و در فرسودگی از من ممتازی.

نه مُنصف باشد آن طامع که کامی

چو یابی از خدا انباز گردد

وگر در راه ناکامی نهی گام

هم از گام نخستین بازگردد»