کتاب فدک در تاریخ، پژوهشی درباره ولایت، پژوهشی درباره امام مهدی (ع)

کتاب فدک در تاریخ نوشتهٔ سیدمحمدباقر صدر با ترجمهٔ سیدابوالقاسم حسینی (ژرفا) در انتشارات دارالصدر منتشر شده است.

درباره کتاب فدک در تاریخ

کتاب فدک در تاریخ یکی از عمیق‌ترین و دقیق‌ترین کتاب‌هایی است که در تحلیل بخشی از زندگانی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به نگارش درآمده است. فدک در این کتاب نقش تنه‌ای تنومند از پژوهشی پُر شاخه را ایفا می‌کند؛ پژوهشی که در ۵ فصل سامان‌یافته و با نظمی خاص به نقل دقیق ماجرای فدک و موضوعاتی عمیق‌تر در اندیشۀ دینی نیز پرداخته است. نویسنده در این کتاب فدک را به‌مثابهٔ دست‌مایه‌ای برای بررسی نوع برداشت مسلمانان صدر اسلام از معنای دین، برگزیده است و ازاین‌رو همان قدر که این کتاب ماهیتی تحلیلی - تاریخی دارد، می‌تواند پژوهشی در حوزۀ فلسفۀ دین نیز قلمداد شود.

پژوهش دربارهٔ‌ ولایت از آثار ارزشمند شهید سید محمدباقر صدر درباره ولایت در اسلام است. شهید صدر ابتدا این کتاب را به‌عنوان دیباچه‌ای بر کتاب «تاریخ الشیعه الامامیه و اسلافهم؛ منذ نشأه التشیع حتی مطلع القرن الرابع الهجری» تألیف دکتر عبدالله فیاض نگاشته است. دکتر فیاض در سال ١٩٧٠ م (١٣۴٨ش) این کتاب را تألیف کرد و در آن به موضوع پیدایش شیعه و مراحل حیات آن در طول تاریخ پرداخت. به نظر می‌رسد استاد شهید ضمن آنکه این اثر را کتابی ارزشمند یافت، در آن اشکالاتی اساسی دید و برای رفع این اشکالات، تصمیم گرفت با نوشتن مقدمه‌ای بر کتاب، نگاهی دیگر را جز آنچه مؤلف در تحلیل شکل‌گیری شیعه گفته است به خوانندگان ارائه کند.

صدر در این کتاب با روشی نو و باتکیه‌بر وقایع تاریخی به اثبات این مطلب می‌پردازد که تشیع رهاورد طبیعی اسلام است، نه اینکه در گذر زمان و بر اثر حوادث سیاسی و یا اجتماعی پدید آمده باشد. او در ۳ فصل که درواقع هریک احتمالات ممکن برای ادامهٔ حیات سیاسی اسلام پس از پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) است، به‌گونه‌ای روشن این موضوع را بررسی می‌کند.

استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر در پژوهشی درباره امام مهدی علیه‌السلام به بررسی شماری از پرسش‌هایی که ذهن علم‌گرا و مادی‌نگر انسان امروز ممکن است نسبت به مهدویت و باور به امام مهدی علیه‌السلام در اندیشه اسلامی داشته باشد، پاسخ می‌دهد. شهید صدر ابتدا این کتاب را به‌عنوان دیباچه‌ای بر کتاب موسوعه الإمام المهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف تألیف شاگردش، شهید بزرگوار آیت‌الله سید محمد صدر، به رشته تحریر در آورد و بعدها به‌صورت اثری مستقل و با نام «بحث حول المهدی علیه‌السلام» به چاپ رساند.

شهید صدر ابتدا با توضیحی کوتاه درباره اندیشه مهدویت و ریشه‌های آن در تاریخ، شماری از پرسش‌هایی را که ممکن است درباره امام مهدی علیه‌السلام به ذهن برسد برمی‌شمارد و هر یک را در فصلی به میدان بررسی می‌کشد و پاسخ می‌دهد. این پرسش‌ها به ترتیب عبارت‌اند از:

چگونه این عمر بلند برای مهدی (عج) فراهم شدە است؟

چرا این‌همه پافشاری برای بلندی عمر مهدی (عج)؟

آمادەسازی راهبر منتظَر چگونه به انجام رسیدە است؟

چگونه باور کنیم که مهدی (عج) وجود یافته است؟

چرا هنوز این راهبر ظهور نکردە است؟

آیا یک فرد می‌تواند این‌همه نقش ایفا کند؟

روش تغییر در روز موعود چیست؟

خواندن کتاب فدک در تاریخ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام پژوهشگران تشیع پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب فدک در تاریخ

«بر پای ایستاد، درحالی‌که هیچ شکی برای انجام کاری که پیش روی داشت، به دلش راه نمی‌یافت و از آن موقعیت بیم‌انگیز،‌ ذره‌ای هراس یا لرزه بر وجودش نمی‌نشست. در تصمیم استوارش، هیچ درنگی رخنه نمی‌کرد و اضطراب و تشویش به خاطرش خطور نمی‌نمود. اکنون در اوج آمادگی شکوه‌مند و پایداری دلیرانه برای اجرای تدبیر بلندهمتانه و شیوهٔ دفاعی خویش قرار داشت. در پیش روی او، دو راه بود که جای درنگ بلند و بررسی گسترده را باقی نمی‌نهاد و او باید یکی از این دو را برمی‌گزید. وی آن راه طاقت‌فرسا را انتخاب کرد؛ راهی چنان سرشار از رنج‌ها و تنگناها که پیمودنش برای یک زن، با آن طبیعت ظریف، سخت بود. پیمودن این راه به دلیریِ ادیبانه و سخنوری اثرگذار و توانمندی ریختن همهٔ مفاهیم انقلاب در پیکر واژه‌ها نیاز داشت. این راه نیازمند چیره‌دستی هنرمندانه‌ای بود که بتواند بدبختی‌ها و وضعیت موجود را به گونه‌ای به تصویر و نقد کشد که شمه‌ای از زندگی و بهره‌ای از جاودانگی را در قالب کلمات بریزد، بدان‌سان که واژگان، سپاهیان این قیام پربرکت شوند و سند جاودان آن در تاریخ عقیده گردند.

آری، این راه دشوار بود، اما ایمان و ازخودگذشتگی در راه حق، در جان‌های ضعیف، قدرت را برمی‌انگیزند و در سرشت‌های ناتوان، نیرویی می‌آفرینند که ضعف و تردید در آن راه نمی‌یابد. از این رو، برگزیدن این راه با طبیعت این بانوی انقلابی سازگاری و با شخصیت او که بر یاری حق و تلاش در راه آن استوار بود، هماهنگی داشت.»