کتاب ایده خطرناک داروین

کتاب ایده خطرناک داروین نوشتۀ دنیل سی. دنت و ترجمۀ احسان شاه‌قاسمی است. انتشارات لوگوس این کتاب را روانۀ بازار کرده است. این کتاب دربارۀ فرگشت و معناهای زندگی است.

درباره کتاب ایده خطرناک داروین

کتاب ایده خطرناک داروین دربارۀ فرگشت و معناهای زندگی است.

حدود یک‌ونیم قرن از انتشار «خاستگاه گونه‌ها»، اثر داروین می‌گذرد. اکنون دنیل سی. دنت، فیلسوف و دانشمند شناختی آمریکایی، اثرات ایدۀ فرگشت بر ابعاد زیست و فهم ما را به زبانی ساده در این کتاب واکاوی می‌کند.

دنت در این کتاب، دربارۀ برخی مناقشات با شجاعت داوری کرده، قضاوت دربارۀ برخی دیگر را برای ما گشوده می‌گذارد؛ اما چارچوبی می‌دهد تا بتوانیم خود دربارۀ ابعاد و پیامدهای مهم نظریۀ فرگشت داوری کنیم. بااین‌حال، او خود برداشتی از نظریۀ داروین ارائه می‌دهد که بر اساس آن، طرح نیاز به طراح ندارد و «گزینش طبیعی» فرایندی کور است ولی آن‌قدر قدرت دارد که فرگشت زندگی را تبیین کند.

نویسنده با ارائۀ نگاهی منسجم به ادبیاتِ این حوزه و نشان‌دادن اهمیت یا بی‌اهمیتی مناقشات حاکم، به ما کمک می‌کند این ادبیات را آسان‌تر دریابیم.

برای گشودن دری جهت بررسی و نقد عالمانۀ اندیشه‌های دنت، جستار کوتاهی از دو پژوهشگر ایرانی نیز به ابتدای کتاب افزوده شده است.

خواندن کتاب ایده خطرناک داروین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران حوزه‌های زیست‌شناسی و هستی‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ایده خطرناک داروین

جان لاک در دورهٔ ‌«آقای نیوتن بی‌همانند» می‌زیست، یکی از بنیان‌گذاران تجربه‌گرایی بریتانیایی بود و خودش به‌مثابه یک تجربه‌گرای تمام‌عیار خیلی اهل استدلال‌های قیاسی منطقی نبود؛ اما شایسته است یکی از کارهای استثنایی او دربارهٔ «اثبات» را به‌صورت کامل بخوانیم چون به‌خوبی نشان می‌دهد پیش از داروین هم عده‌ای بوده‌اند که بر سر راه تخیل سد ایجاد کرده‌اند. استدلال او برای ذهن امروزین ممکن است عجیب‌وغریب به نظر آید اما کمی صبور باشید - این را نشانه‌ای در نظر بگیرید که نشان می‌دهد از آن زمان تا کنون چه مسیر طولانی‌ای را آمده‌ایم. لاک فکر می‌کرد دارد به مردم چیزی آشکار نشان می‌دهد! او در این پاراگراف از کتاب رساله‌ای دربارهٔ فهم انسان (۱۶۹۰: IV، x، ۱۰) می‌خواهد چیزی را اثبات کند که به نظر خودش مردم درهرحال آن را قبول دارند: این که «در آغاز» یک ذهن وجود داشته است. او با این پرسش از خودش آغاز می‌کند که اگر در ازل چیزی وجود داشته، آن چیز چه بوده است:

پس اگر یک چیز ازلی وجود داشته باشد بیایید بررسی کنیم که آن چیز چگونه باید باشد. منطقاً آشکار است که آن هستنده باید هستنده‌ای اندیشمند باشد چون نمی‌شود تصور کرد یک مادهٔ نااندیشمند بتواند یک هستندهٔ اندیشمند و هوشمند تولید کند؛ دقیقاً به همان دلیل که یک هیچ نمی‌تواند ماده تولید کند ...

لاک اثبات خود را با اشاره به یکی از قدیمی‌ترین و پرتکرارترین گفتاوردهای فلسفه آغاز می‌کند: از هیچ، هیچ‌چیزی بیرون نمی‌آید.۵۳ چون این یک استدلال قیاسی است، او مجبور بود نگاهی وسیع داشته باشد: بحث این نیست که چنین چیزی ناشدنی است یا نامحتمل است یا ژرف‌اندیشی دربارهٔ آن دشوار است، بلکه، حتی تصورش هم ناممکن است که «یک مادهٔ نااندیشمند بتواند یک هستندهٔ اندیشمند و هوشمند تولید کند». این استدلال با مجموعه‌ای از استدلال‌های دیگر تقویت می‌شود.

بیایید فرض کنیم که هر بخش کوچک یا بزرگی از یک مادهٔ ابدی نتواند هیچ‌چیزی تولید کند - در این صورت، ماده به‌خودی‌خود نمی‌تواند حرکت تولید کند: پس حرکت آن باید متعلق به روز ازل ماده باشد یا یک هستندهٔ نیرومندتر از ماده آن را به ماده افزوده باشد. اما بیایید فرض کنیم که حرکت هم ابدی است: اما ماده، ماده و حرکت نااندیشمند، هر تغییری که در شکل و حجم ماده ایجاد کنند، نمی‌توانند اندیشه تولید کنند: تولید دانش بازهم بسیار فراتر از قدرت حرکت و ماده خواهد بود؛ درست همان‌طور که هیچ یا ناهستی‌ای نمی‌تواند ماده تولید کند. من از همه می‌خواهم فکر کنند که آیا می‌توانند تصور کنند ماده‌ای از دل هیچ بیرون آمده باشد؛ به همین ترتیب، وقتی از پیش چیزی مانند اندیشه یا یک هستندهٔ هوشمند وجود نداشته باشد، اندیشه نمی‌تواند از دل مادهٔ صِرف بیرون بیاید ...