کتاب نگاهی به تطور فنون بدیعی

کتاب نگاهی به تطور فنون بدیعی نوشته رمضان رضائی است. کتاب نگاهی به تطور فنون بدیعی پژوهشی ادبی برای علاقه‌مندان و دانشجویان زبان عربی است.

درباره کتاب نگاهی به تطور فنون بدیعی

علم بلاغت محصول تدبر مسلمانان در کلام خدا و موضوعش بررسی محاسن و معایب کلام و یکی از پدیده‏های فرهنگ ادبی _ اسلامی و از والاترین رشته‌‏های اندیشه‌‏های مسلمانان در مباحث لفظی و معنوی است. اصالت علم بلاغت اسلامی اصالتی قرآنی است؛ اگر کسی به متون عمدۀ بلاغت و تألیفات بزرگان این فن مراجعه کند، این موضوع را به‌روشنی درمی‌‏یابد.

مسلمان از همان دوران ظهور اسلام و نزول قرآن برای شناخت درست و صحیح این کتاب اهتمام ورزیدند و به یک سلسله‌پژوهش‌ها و شناخت‌های دقیق و مشخص بلاغی احساس نیاز کردند. در دوره‌های بعد، ادبای مسلمان با مسئلۀ دیگری روبه‌رو شدند و آن توضیح‌دادن وجوه اعجاز و شناساندن نهادهای بلاغی ویژۀ کلام خدا برای دیگران بود تا از راه علم و قواعد آن نیز بتوانند فراتربودن این کلام را از تصورات بشری ثابت کنند. از سوی دیگر چون دین اسلام نخست در میان اعراب و سپس بین دیگر ملت‏‌ها رواج یافته بود، آن‌ها به قرآن به دیدۀ اعجاب و تعظیم نگریستند. در نتیجۀ توسعه و گسترش دولت اسلامی و برخورد با مردمان غیرعرب مناظرات دینی و گفت‌وگوها و مباحثه‏‌ها بسیار فزونی گرفت که اعجاز قرآن نه از جهت لفظ و تلفیق کلمات، بلکه اعجاز آن از نظر بیان اخبار و حوادث گذشته و اتفاقات آینده است. گروهی از متکلّمین و بزرگان ادب و فلسفه به رد اقوال آن‌ها پرداختند و با ادلۀ محکم موارد اعجاز آیات بینات قرآن را از لحاظ لفظ و ترکیب نیز به ثبوت رسانیدند و کم‌کم به وضع کتاب‌هایی در فن بدیع و بعدها در معانی و بیان نایل آمدند. این کتاب پژوهشی ارزشمند است که شما را با زیبایی‌های بدیع در قرآن آشنا می‌کند.  

خواندن کتاب نگاهی به تطور فنون بدیعی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به زبان عربی و دانشجویان این رشته پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب نگاهی به تطور فنون بدیعی

واژۀ بدیع صفتی است بر وزن فعیل دارای دو معنی فاعلی (پدیدآورنده) و مفعولی (نوپدید و شگفت) و از همین معناست که در آغاز برای نام‌گذاری نوآوری‏‌های شاعران عباسی در صناعات ادبی و سپس به صورت عنوانی کلی برای انواع مجاز لغوی به کار رفت و سپس عنوان علمی خاص شد. علم بدیع در اصطلاح ادیبان سومین فن از فنون بلاغی است و موضوع آن آرایش‏های سخن فصیح و بلیغ در نظم و نثر است. سه تن از بزرگان بلاغت در شناساندن معنای اصطلاحی بدیع نقش اساسی داشته‏‌اند: مبرّد، ابن قتیبه و جاحظ.

فنون بدیعی وقتی دارای اهمیت و شایستۀ توجه‌‏اند که سخن در درجۀ اول به زیور بلاغت آراسته باشد؛ یعنی سخن فصیح و به مقتضای حال شنونده بیان شود. در غیر این صورت، صنایع بدیعی لطفی نخواهند داشت.

ارزش و اهمیت فنون بدیعی بر اهل ادب پوشیده نیست، چون این فنون هم بر لطف و زیبایی معنی کلام می‌‏افزاید و هم سخن را موزون و گوش‌نوار می‏‌سازد و موجب انبساط خاطر شنونده می‏گردد. گاه سخن منثور را به صورت کلامی موزون و منظوم جلوه می‏‌دهد و گاه پیوندهایی معنوی در کلام ایجاد می‏‌کند و سخن گوینده را به کلام ادبی نزدیک می‏گرداند و رغبت خواننده را به خواندن اثر بیشتر می‏کند. در ادامه تحلیل تطور این فنون بررسی می‌‏شود. گفتنی است که در تیتربندی و تهیهٔ فهرست مطالب کتاب انوار الربیعِ ابن معصوم مدنی موردنظر بوده است.

حسن ابتدا

حسن ابتدا که به آن حسن مطلع، براعت استهلال، براعت مطلع نیز گویند آن است که شاعر یا نویسنده آغاز سخن خویش را به گونه‌‏ای زیبا و نیک گرداند که خواننده به خواندن و شنیدن ادامۀ آن علاقه‌مند و شیفته گردد.

مطلع به نخستین بیت غزل یا قصیده گویند. پس حسن ابتدا عبارت از این است که مطلع قصیده یا غزلی را بیتی قرار دهند که بسیار زیبا و لطیف باشد و توجه خواننده را به بقیۀ ابیات جلب کند. بسیاری از قصاید و غزل‌‏های شاعران بزرگ چنین است، لذا توجه بدان از اهمیت فراوانی برخوردار و موردتأکید پیشینیان بوده است. چه‌بسا ادیبان قصیده‏ای را به جهت ناخوش‌بودن بیت نخستین طرد می‏‌کردند.