کتاب زبان عربی و هویت ایرانی

کتاب زبان عربی و هویت ایرانی نوشته عیسی متقی‌زاده است. کتاب زبان عربی و هویت ایرانی به اهمیت زبان عربی بر شکل‌گیری هویت ایرانی می‌پردازد.

درباره کتاب زبان عربی و هویت ایرانی

موضوع تأثیر و کارکرد رشتهٔ زبان و ادبیات عربی در تحکیم هویت فرهنگ اسلامی و ایرانی موضوعی بسیار مهم و اساسی است و نیازمند بحث و بررسی و پژوهش بنیادی است. زبان عربی از آغاز حضورش در ایران حضوری خاص و ویژه دارد. وقتی که ایرانی‌ها با شوروشوق و رغبت به آیین جدید روی آوردند، به زبان عربی به مثابهٔ زبان دین جدید توجهی کم‌نظیر کردند و برای گسترش مرزهای دانش زبانی از هیچ تلاشی فرونگذاردند و بعد از مدتی که زبا ن عربی زبان علم آن روزگار شد، آثار علمی خود را به زبان عربی نگاشتند تا همهٔ کسانی که دل در گروِ این دین آزادی‌بخش دارند از محتوای علمی این آثار بهره گیرند. توجه به زبان عربی سبب شد اوج تأثیر و تأثر زبانی را بین دو زبان فارسی و عربی شاهد باشیم.

زبان عربی بخشی از هویت ملی و دینی ایرانی‌هاست و در شناساندن فرهنگ ایران به جهانیان به مثابهٔ قومی متفکر، عمیق، خوش‏ذوق، دانشمند و دانش‏دوست نقش بسزایی داشته است. ایرانی‌ها در جهانی‌کردن زبان عربی، که زبان اسلام و قرآن است، نقش و سهم بی‏نظیری داشته‌اند؛ بنابراین ارج‌نهادن به این خدمات متقابل بین اسلام و ایران وظیفۀ همهٔ دست‏اندرکاران، دانشمندان و دانش‏دوستان است. در درازای بیش از چهارده قرن حضور اسلام در ایران و نزدیک به دوازده قرن تعامل زبان فارسی با عربی در شکل‌دهی به فرهنگ ایران، بخش عظیمی از ادبیات فارسی متأثر از فرهنگ و اندیشۀ اسلامی و زبان و ادبیات آن شده است، به ‏گونه‌ای که درک متون ادبی فارسی بدون مراجعه به امهات کتاب‏‎های نوشته‌شده به زبان عربی و حل مشکلات آن ناقص و در برخی موارد ناممکن خواهد بود.

زبان قرآن و به تبعِ آن زبان عربی زبان نخست دنیای اسلام است. پس از ورود دین مبین اسلام به ایران و پذیرش این دین نجات‎بخش از سوی مردم، تأثیر همه‎جانبۀ آن در تمام شئون فرهنگی و اجتماعی ایرانی‌ها آغازیدن گرفت. تأثیر این زبان در زبان فارسی در لایۀ واژگانی با دامنۀ گسترده و بعضاً نحوی با دامنۀ محدود باقی نماند، بلکه در لایه‎های دیگر زندگی معنوی ایرانی‌ها نیز نمودار گشت. بی‌تردید فهم بخش عظیمی از میراث به‎جامانده از این تأثیر و تأثر، که در ادبیات غنی فارسی به یادگار مانده، موقوف به دانستن ریشه‎های اصلی آن است که در قرآن کریم، احادیث نبوی و گفتار ائمۀ معصوم پراکنده است. بخش دیگری از اثرپذیری زبان و فرهنگ ایرانی‌ها در مواجه با میراث منظوم و منثور به زبان عربی است که یا ایرانی‌ها آن‌ها را نگاشته‌اند یا ایرانی‌ها در آثار خود از میراث عرب‌های مسلمان سود جسته‎اند.

در این تحقیق تلاش شده کارکردهای زبان عربی در شکل‌دهی هویت فرهنگی اسلامی‌ایرانی بررسی شود. از آنجا که در این حوزه تاکنون پژوهش مستقلی انجام نگرفته است، این اثر پژوهشی زیرساخت‌های مقدماتی این مسئلهٔ مهم را فراهم کرده است تا راهنمایی باشد برای پژوهشگران دیگر.

خواندن کتاب زبان عربی و هویت ایرانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان،‌ دانشجویان و پژوهشگران زبان عربی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب زبان عربی و هویت ایرانی

زبان وسیلهٔ تفهیم و تفاهم بین افراد و درعین‌حال در روابط علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی میان کشورها و ملت‌های مختلف ایفاگر نقش اساسی است (راجی، 1394). زبان به‌نوعی ابزاری برای كنش متقابل اجتماعی و مبادلهٔ اجتماعی است كه افراد با یكدیگر برای حفظ میراث فرهنگی جامعهٔ خود از طریق ثبت و ضبط زبان گفتاری و نوشتاری به آن توجه كرده‌اند. این پدیده به منزلهٔ وسیلهٔ برقراری ارتباط اجتماعی توانسته گذشته و حال و آیندهٔ انسانی را از طریق انباشت دانش و اشاعهٔ علم، با توجه به خصلت گفتاری و نوشتاری، توسعه و گسترش دهد. گستردگی زبان انسانی موجب خلاقیت، ابتكار و آزادبودن آن از نظام زبان حیوانی می‌گردد. براساس چنین ویژگی‌ای، جوامع به بازسازی هویت فرهنگی زبان خویش پرداخته وآن را در طی سالیان سال تولید و تكامل بخشیده‌اند. با توجه به تأثیر و تأثر متقابل زبان و فرهنگ از یكدیگر، ساخت واژگان زبانی در مقوله‌های مادی و معنوی فرهنگ جامعه تحول یافته است. چنین تحولی اهمیت زبان را به مثابهٔ عنصری مهم در شكل‌گیری هویت فرهنگی قوم، كه همراه با انسجام و یگانگی است، بیان می‌كند. در برخی از مواقع با تأكید بر وحدت زبانی، به تخریب زبان قومی دیگر ملت‌ها هم در سطح جهان پرداخته شده كه به‌نوعی زبان‌كُشی قومی نامیده می‌شود (شربتیان، ۱۳۸۹). هر جامعه‌ای فرهنگی خاص دارد. بین رشد و شکوفایی فرهنگ و زبان وابستگی متقابل وجود دارد. زبان نظامی اجتماعی است که نسل‌های گذشته و حال آن را ساخته و پرداخته و به ما منتقل کرده‌اند. بین رشد و شکوفایی فرهنگ و زبان وابستگی متقابل و همبستگی کامل وجود دارد؛ لذا هر جا که زبان متوقف مانده، رشد فرهنگی نیز توقف یافته است. وابستگی رشد فرهنگی به رشد زبان دو جنبهٔ درونی و بیرونی دارد. در جنبهٔ درونی هوش، اندیشه، حافظه، میدان تداعی معانی و مفاهیم ذهنی وابستگی کامل به زبان دارد و در جنبهٔ بیرونی تفاهم میان هم‌زبانان، رابطه بین نسل‌های گذشته، حال و آینده به خاطر میراث فرهنگی و برقراری ارتباط جوامع بازتاب‌های متفاوت به کمک ترجمه به زبان بستگی دارد (صاحب‌الزمانی، بی‌تا). با مقدمه‌ای که ذکر شد، هدف این فصل بررسی نقش و جایگاه زبان به منزلهٔ عنصری ارتباطی در هزارهٔ سوم در توسعهٔ فرهنگی کشورهاست.