کتاب عربستان از درون

کتاب عربستان از درون اثری از رابرت لیسی با ترجمه محمد علی عسگری است. این کتاب نگاهی به تاریخ جدید عربستان؛ پادشاهان، نهادهای دینی، لیبرال‌ها و افراطیون می‌اندازد.

درباره کتاب عربستان از درون

عربستان کشوری است که بسیار مرموز می‌نماید. از یک طرف به سرعت موفق شده تا پله‌های ترقی را طی کند و در دنیایی از ثروت غرق شود و از سوی دیگر یکی از کشورهای باثبات در این منطقه است. هرچند در منطقه‌ای قرار گرفته است که روزبه‌روز بیشتر از قبل شاهد کودتاها و یا تهاجمات بیگانگان و آشنایان قرار گرفته است اما با اینحال توانسته ثبات خود را حفظ کند. در طول این چند سال اخیر نیز شاهد تغییراتی در سطح وسیع و گسترده بود که تعجب تمام دنیا را برانگیخت. از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران، یک نوع خصومت و دشمنی عجیب و ناپیدا میان عربستان و ایران پدید آمده است و این در حالی است که مردم ایران، هرساله به عربستان سفر می‌کنند تا در مراسم حج شرکت کنند و از طرف دیگر، چون حکومت هردو کشور، اسلامی است، باید خود را برادران دینی یکدیگر به شمار بیاورند.

رابرت لیسی، نویسنده، روزنامه‌نگار و مورخ در کتاب عربستان از درون به سوالات بسیاری درباره این کشور مرموز پاسخ داده است. او برای نوشتن این کتاب، مدت زمان چهارسال در کشور عربستان زندگی کرد و البته نسخه اولیه کتابش در عربستان چاپ نشد. با گذر زمان و با پدیدآوردن برخی از اصلاحاتی که دولت عربستان از رابرت لیسی خواسته بود، نسخه جدیدی از کتاب عربستان از درون شکل گرفت که این بار به زبان عربی ترجمه شد و در عربستان هم منتشر شد. 

آنچه در کتاب عربستان از درون می‌خوانیم، بعد از مروری کلی بر تاریخ این کشور، به عربستان جدید نگاهی می‌اندازد. پادشاهان، نهادهای دینی، لیبرال‌ها و افراطیون و نقش هرکدام را در اداره کشور بررسی می‌کند و فصلی را هم به تحولات اخیر عربستان اختصاص داده است که در نسخه اولیه موجود نبود و البته از اهمیت خاصی برخوردار است.

کتاب عربستان از درون را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم 

اگر از مطالعات جامعه‌شناسی و مطالعات پیرامون علوم سیاسی لذت می‌برید، کتاب عربستان از درون را بخوانید. این اثر کتابی است برای تمام کسانی که دوست دارند درباره این کشور مرموز که در همسایگی ما است، بیشتر و بیشتر بدانند.

درباره رابرت لیسی 

رابرت لیسی سوم ژانویه ۱۹۴۴ به دنیا آمد. او در کالج سلوین، در کمبریج به تحصیل در رشته تاریخ پرداخت و حالا به عنوان مورخ، زندگینامه‌نویس و روزنامه‌نگار انگلیسی شناخته می‌شود. 

رابرت لیسی تعدادی از بیوگرافی‌های پرفروش، از جمله بیوگرافی هنری فورد، آیلین فورد و ملکه الیزابت دوم، را نوشته است. این اثر دستمایه ساخت درامی به نام The Crown درباره زندگی ملکه قرار گرفت که از شبکه نتفلیکس (Netflix) پخش و برنده جایزه شد. 

بخشی از کتاب عربستان از درون

 نه شیعه و نه سنی

اگر تنها یک فرد در بین خاندان آل سعود بود که تجسم دهنده تمام آن چیزی باشد که جهیمان و اخوانش آن را نمی‌پذیرفتند، او قطعا فهد بن عبدالعزیز ولیعهد یا «آقای نوآوری» بود. کسی که مدیر اجرایی و فعال شرکت کشور عربستان سعودی با مسئولیت نامحدود بود. حال آنکه ملک خالد رییس شورای اداری این کشور تلقی می‌شد. شاهزاده فهد برای نخستین بار در دوران ملک سعود به عنوان وزیر معارف تعیین شد. بعد در دوران ملک فیصل وزارت کشور را برعهده گرفت. شاهزاده فهد در جریان این دو ماموریت شهرتی به‌دست آورد و به کسی معروف گردید که تلاش می‌کند زندگی سعودی‌ها را به سمت گرایشات غربی سوق دهد. اکنون بعد از انقلاب نفت، فهد با سرعت بیشتری زندگی مردم کشورش را به سمت همان رویکرد سوق می‌داد.

ترور هولناک ملک فیصل در سال ۱۹۷۵ م، اثر خود را بر سعودی‌های پیشرو گذاشت. مرگ او ضربه‌ای را بر وحدت ملی کشور وارد ساخت. پادشاه سابق در هزینه کردن‌ها محتاط بود به‌خصوص وقتی مساله به اموال خاص خودش مربوط می‌شد، اما هنگامی که این مساله به اموال عمومی دولت مربوط می‌شد از آن هم محتاط‌تر می‌شد. داستانی که گفته می‌شود فرزندانش به این امر اعتراف کرده‌اند مشکوک به نظر می‌رسد. با این حال آنها تمایل دارند همان داستان را در ارتباط او و کیسینجر نقل کنند که می‌گوید کیسینجر در جریان تحریم نفت در سال ۱۹۷۳ م با عصبانیت و با گفتن اینکه احتمال دارد آمریکا خرید نفت از عربستان را متوقف کند، فیصل را تهدید کرده بود.

دقیقا درچنین حالتی، ملک فیصل با قیافه عقابی شکلی خود جواب داد: «ما هم به خیمه‌های خود بازگشته و شیر شتر می‌خوریم. اما آقای کیسینجر شما وقتی سوختی برای خودروهای‌تان نداشته باشید چه می‌کنید؟».

هدف سیاست‌های ریاضت‌طلبانه فیصل این بود که سود نفت را به میزان برکت‌های یک روز بارانی برساند. اما برادران ناتنی‌اش با آن گرایشات غربی از هزینه کردن ترسی نداشتند. فهد بر این باور بود که باید در اسرع وقت در آمدهای ملی را در زمینه‌های داخل عربستان سرمایه گذاری کرد تا ثروت عمومی زیاد شود. چند ماه بعد از مرگ فیصل، ولیعهد کمیته‌هایی را تشکیل و برنامه‌های خود را ارایه داد. در آن موقع بود که اصطلاحاتی مانند زیر ساخت‌ها و حرکت به سمت توسعه باب شد و پروژه‌های ساخت بیمارستان‌ها، مدارس، شبکه‌های جاده ای، فرودگاه‌ها، ساخت دو شهر صنعتی جدید، درهر ساحلی یکی، هواپیماهای بیشتر برای خطوط هوایی عربستان، حمل و نقل ملی، سلاح‌های بیشتر برای نیروهای مسلح و مجموعه‌ای بزرگ از «شهرهای نظامی» برای حمایت از هر بخش کشور در دستور کار قرار گرفت.

یکی از کارکنان کاخ فهد می‌گوید: «نگاهی بلند داشت. کسی علاقه به پروژه ساخت دو شهر صنعتی‌اش نشان نمی‌داد. اما او زمین را کند تا ثروت به‌دست آورد و برای تحقق دستاوردهایش جنگید. مرد با جسارتی بود. درحال حاضر الجبیل و ینبع هرکدام به نوبه خود بزرگ‌ترین داستان‌های موفقیت عربستان سعودی را روایت می‌کنند».

فهد به دنبال این بود که عربستان از بهترین چیزهای غرب استفاده کند.

کما اینکه در زندگی خصوصی‌اش نیز همین رویکرد را داشت. این شاهزاده در دوران جوانی یک نمونه عرب کلاسیکی در مونت کارلو بود. نام فهد به عربی «فهد الصحراء» (یوزپلنگ صحرا) است اما بعد از چند سال ـــ در سال ۱۹۷۹ م وی ۶۵ سال داشت ــــ از تصویر آن فهدی که صحرا می‌شناخت داشت فاصله گرفت.

همچنین فهد وقتی مساله‌ای به تجارت مربوط می‌شد بذل و بخشش می‌کرد. در زمانی که دلارهای مربوط به در آمدهای نفتی را خرج و طبعا عربستان روبه رشد را ورشکسته می‌کرد، ولیعهد دلیلی نمی‌دید جلوی امتیازات مالی‌ای را که بر خانواده و دوستانش سرازیر می‌کرد، بگیرد.

قدرت ولیعهد در یک گروه جدی و فعال خلاصه می‌شد که از برادران تنی اطرافش نشات می‌گرفت. اکثر افراد خانواده از رویکرد او در برنامه‌های توسعه ملی حمایت می‌کردند. همه با احترام و اطمینان خاطر به «برنامه‌های متوالی پنج ساله» فهد می‌نگریستند تا جایی که هر مذاکره کننده شوروی به آن حسادت می‌ورزید. او هرگز نگران فکرکردن به اهداف بزرگ نبود. یک بار با دوستان اروپایی‌اش درباره ساخت یک ساختمان ملی بزرگ برای اجرای اُپرا در ریاض صحبت کرد و به شوخی گفت این «جشن» نه با یک فیل بلکه با ده فیل برگزار شود. علماء و روحانیون به فهد با دیده تردید و شک می‌نگریستند. همین امر موضوع را تا حدودی حیرت انگیز می‌ساخت. در سال ۱۹۷۹ م، یعنی درهمان زمانی که ولیعهد با یک انقلاب دینی تلخ در مکه واقع در غرب عربستان داشت دست و پنجه نرم می‌کرد، او خود را با یک نزاع دیگر در شرق رو در رو دید.