کتاب زیباشناسی چیست؟

کتاب زیباشناسی چیست؟ نوشته مارک ژیمنز است که با ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی منتشر شده است. کتاب زیباشناسی چیست؟ را نشر ماهی منتشر کرده است، این کتاب بحث خود را از پیدایش فلسفه‌ هنر و زیباشناسی در یونان باستان آغاز می‌کند و تحولات زیبایی شناسی را در قرون متمادی و از نظر فیلسوفان متعدد، از جمله افلاطون، ارسطو، کانت، هگل، نیچه، مارکس، لوکاچ، هابرماس و دیگران نشان می‌دهد.

درباره کتاب زیباشناسی چیست؟

هنر در حوزه‌ زیباشناسی، درست مانند حوزه‌ فلسفه، بیش از آن‌که راه‌حل در اختیار بگذارد پرسش‌هایی بسیار مهم مطرح می‌کند. انگیزه‌ زیباشناسی معاصر برای یافتن راه‌حل مناسبِ مسائلِ روز هرچه که باشد، زیباشناسی چاره‌ای ندارد جز آن‌که پیوسته خاستگاه فلسفی‌اش را به یاد بیاورد و این کتاب سعی در بازشناسی ریشه فلسفی زیبایی‌شناسی دارد.

زیباشناسی در قرن هجدهم رشته‌ای تازه‌ تأسیس بود و ظهور زیباشناسی رویداد بسیار مهمی در تاریخ تفکر غرب است بدین معنا که از آن تاریخ به بعد نه‌تنها فیلسوفان بلکه هنرمندان، هنردوستان، داوران هنری ــ نامی که در آن زمان به منتقدان هنر اطلاق می‌شد ــ و عامه‌ مردم که به‌واسطه‌ برگزاری نخستین نمایشگاه‌های نقاشی و مجسمه‌سازی وارد میدان شده بودند، همگی نظامی از بینش‌ها، مفاهیم و طبقه‌بندی‌های مختلف را در اختیار داشتند و می‌توانستند به آن‌ها ارجاع دهند و برمبنای آن‌ها عمل کنند. این نظام، یک فضای نظری و یک پایگاه حقیقی معرفت‌شناختی را شکل می‌داد و کسانی که می‌خواستند درباره‌ زیباشناسی بحث کنند می‌توانستند درون آن به گفت‌وگو بپردازند، حرف‌های یکدیگر را بفهمند و البته با همدیگر مخالفت بورزند.

تاریخِ مورد نظر نویسنده برای بررسی در این کتاب از نخستین گسستی آغاز می‌شود که شیوه‌ اندیشیدن درباره‌ هنر را دگرگون کرد، گسستی که رنسانس نام داشت. رنسانس، یا آنچه که واژه‌نامه‌ها «جنبشِ وسیع نوسازیِ عقلانی» تعریفش می‌کنند، تا اندازه‌ای برمبنای تقلید از روزگار باستان شکل گرفت. این جنبش همچنین فضا را برای اصلاحات دینی و نیز حرکت ضداصلاحات دینی مساعد کرد. در همان زمان بود که این جنبش به تحکیم قدرت فرد و توانایی او برای رهاشدن از قیمومیت مفاهیم قرون وسطایی یاری رساند. دنباله‌ این روند در قرن هجدهم و ابتدای قرن نوزدهم منجر شد به بازشناسیِ خودمختاری زیباشناسی در معنای مدرن این اصطلاح. این کتاب روند رشد و تغییر زیبایی‌شناسی را در این دوره‌ها بررسی می‌کند. 

خواندن کتاب زیباشناسی چیست؟ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به فلسفه هنر پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب زیباشناسی چیست؟

شکل‌گیری زیباشناسی به‌منزله‌ی یک رشته‌ی مستقل، چنان بااهمیت بود که نمی‌توان آن را صرفآ به اضافه‌شدنِ شاخه‌ای جدید به درخت معارف بشری فروکاست.

آنچه به وجود آمد صرفآ مجموعه‌ای از اصطلاحات و واژگان نبود که به هدف سروسامان‌دادن به مطالب پراکنده‌ی ازپیش‌موجود مدون شده باشد. نکته‌ی جدید، توجهی بود که از این تاریخ به بعد همزمان به هنر اعصار گذشته و هنرمندان و آثار هنری همان روزگار مبذول می‌شد.

اما این خودمختاری زیباشناسی به‌راستی چه معنایی دارد؟ با وجود سابقه‌ی طولانی فعالیت هنرمندان در طول اعصار گوناگون، چرا زیباشناسی در قرن هجدهم پدیدار شد؟ در واقع هنر در تمامی دوران‌ها و در همه‌ی سرزمین‌ها وجود داشته است. اگر از دوره‌ی نوسنگی بگذریم، آیا نمی‌توان گفت که قرون مختلف، از روزگار کهن یونانی‌لاتینی گرفته تا عصر حاضر، براساس دوره‌های مختلف شکوفایی هنری از یکدیگر متمایز می‌شوند؟ با توجه به این مطالب، چگونه باید تأخیر پیدایش تأملات مستقل و اختصاصی درباره‌ی آفرینش هنری را توضیح داد؟

برای پاسخ‌گفتن به این پرسش‌ها بهتر است نخست معنای واژه‌ی خودمختاری را روشن کنیم.

علی‌رغم برخی پیوستگی‌ها، معنای «خودمختاری زیباشناسی» متفاوت است از معنای «خودمختاری هنر». می‌خواهیم درباره‌ی تفکر اختصاصی‌ای بحث کنیم که فرض می‌گیرد موضوع مورد بررسی‌اش( یعنی هنر )معین و مشخص است. پس نخست باید یادآوری کنیم واژه‌ی هنر که از واژه‌ی لاتین ars (به معنای کنش، عمل و مهارت) مشتق شده، از قرن یازدهم تا قرن پانزدهم میلادی به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شد که با صناعت و پیشه‌وری و کار یدی، یعنی کارهای اساسآ دستی، مرتبط بودند. بنابراین، ایده‌ی زیباشناسی به معنای مدرن کلمه زمانی ظهور کرد که( جایگاه)هنر بازشناخته شد و از کارهای یدی تمایز یافت. براساس این مفهوم جدید، هنر عملی بود عقلانی و غیرقابل تقلیل به فعالیت‌های صناعی و تکنیکی صرف.