کتاب نقد بوم گرا

کتاب نقد بوم گرا نوشته زهرا پارساپور است. کتاب نقد بوم گرا به یکی از حوزه‌های جوان نقد ادبی یعنی نقد بوم گرا می‌پردازد. این نوع نقد پلی میان ادبیات و محیط زیست است و آثار کمی تا به‌حال به فارسی دراین زمینه منتشر شده است.

درباره کتاب نقد بوم گرا

نقد بوم‌گرا (Ecocriticism) از مطالعات میان‌رشته‌ای ادبیات و محیط زیست است که به‌دنبال یک ضرورت یعنی توجه به مسائل محیط زیست شکل گرفت. در نقد بوم‌گرا از سویی نگاه تازه‌ای به آثار ادبی با ملاحظات زیست‌محیطی داریم و از سوی دیگر مسائل و مشکلات زیست‌محیطی را با توجه به ریشه‌های فکری و فرهنگی موجود در آثار ادبی و زبانی بررسی می‌کنیم. 

زمان کوتاهی (نزدیک به دو دهه) از شکل‌گیری نقد بوم‌گرا در آمریکا می‌گذرد و هنوز مبانی نظری آن کامل شکل نگرفته، با وجود این توانسته است در کشورهای متعدد اروپایی و آسیایی و نیز استرالیا جای پای خود را باز کند. ویژگی نوپایی این نقد می‌تواند از سویی کار بررسی متون را از این دیدگاه برای ما دشوار سازد و از سوی دیگر این فرصت برای جامعه نقد ادبی در ایران فراهم است تا در فرایند شکل‌گیری این نقد با پشتوانه ارزشمند آثار برجسته ادبی که در اختیار داریم، نقش قابل‌توجهی را ایفا نماییم. نقد بوم‌گرا بیش از همه رویکردهای دیگر نقد ادبی مجال و قابلیت این را دارد که فرهنگ‌ها و زبان‌ها و ملیت‌های مختلف را به سوی خویش بخواند؛ چراکه با تنوع و تکثر اقلیم‌ها نگاه‌های بوم‌گرایانه در اشکال متنوع خود شکل می‌گیرد. این کتاب سعی دارد با نگاهی کامل به این حوزه جوان نقد مخاطب امروز را با تازه‌ترین رویکرد نقد ادبی آشنا کند. 

خواندن کتاب نقد بوم گرا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به حوزه ادبیات و نقد ابدی پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب نقد بوم گرا

چیزی که از زمین پرقوتِ زمان‌های پیش به جا مانده است، مانند اسکلت مرد بیماری است که تمام گوشت و چربی‌اش پوسیده و تنها چهارچوب بدنش باقی مانده است. آن‌وقت‌ها بسیاری از کوه‌ها قابل‌ِکشت بودند. زمین‌های پوشیده از خاک پرقوّت به لجن‌زار تبدیل شده‌اند. تپّه‌هایی که زمانی پر از درخت بودند و علفِ فراوانی تولید می‌کردند، هم‌اکنون تنها غذای زنبوران را تأمین می‌کنند. زمانی زمین از باران سیراب می‌شد، اما امروزه با سیلاب‌ها به دریا شسته می‌شود. زمین عمیق بود و آب را جذب و نگهداری می‌کرد...، و آبی در تپّه‌ها فرو می‌رفت، در بهار چشمه‌ها و جویبارها را سیراب می‌کرد. حال گودال‌های متروک که پیش از این چشمه‌های پرآبی بودند، بر وضعیتی که شرح دادم دلالت می‌کنند (لورن، کمپ و...، ۱۳۸۶: ۱۵-۱۶).

شاید این توصیف از وضعیت نامساعد زمین و محیط زیست امروزه به نظر ما عجیب بیاید؛ چراکه اگر خود ما بخواهیم از مشکلات محیط زیست سخن بگوییم فجایع ملموس‌تری را که دستاورد توسعه لجام‌گسیخته نظام شهری است، برشماریم و دیگر حتی به بلایی که بر سر زمین و کوه و چشمه‌ها و جویبارها آمده است، فکر نکنیم. توصیف مشکلات زیست‌محیطی که در بالا ملاحظه فرمودید، از افلاطون بود. مرد بزرگی که تنها به مسائل انتزاعی فرهنگی و فکری انسان نمی‌پرداخت و نگران زمینی بود که انسان با همه عظمتش به نابودی آن کمر بسته بود. پیکره امروز زمین با آن روزی که افلاطون آن را دید و توصیف کرد، به‌مراتب بیمارتر و آسیب‌دیده‌تر است. آلودگی و نامناسب شدن فضای یک محل یا یک شهر می‌تواند انگیزه‌ای باشد که ما به محل دیگر، شهر و یا حتی کشور و قاره دیگر پناه ببریم. اما اگر زمین با همه وسعتش دچار بحران شد، ما چه می‌توانیم بکنیم؟ زمانی که آسمان آمریکای شمالی و شهرهای بزرگ اروپا با دود ناشی از سوخت ذغال‌سنگ‌ها آلوده شد، زمین‌های کشاورزی و جنگل‌ها به مناطق مسکونی تبدیل شد، اروپاییان در نیمه دوم سده نوزدهم و دهه‌های اول سده بیستم به‌سوی شمال و جنوب آمریکا، استرالیا و آفریقا مهاجرت کردند و محیط زیست بکر آنجا را نیز دستخوش تغییر و خرابی قرار دادند (لوری و کمپ، ۱۳۸۶: ۱۷-۱۸). اکنون با گسترش وسایل ارتباطی و حمل‌ونقل، زمین به‌سویی پیش می‌رود که با گذشت زمان اندکی دیگر هیچ منطقه بکری در هیچ قاره‌ای باقی نگذارد. زمین - فعلا- تنها مکانی است که برای زندگی ما وجود دارد و سیاره دیگری متناسب با شرایط حیاتی ما نیست تا به آن مهاجرت کنیم. طبیعت، نظم و قاعده خود را دارد و اگر دخالت انسان در اکوسیستم نباشد، چرخه طبیعت بی‌وقفه خواهد گشت؛ چنان‌که میلیاردها سال گذشته است. نوع بشر حدود صد هزار سال است که روی زمین زندگی می‌کند؛ در مقایسه با عمر کیهان (پانزده میلیارد سال) و یا حتی عمر سیاره ما (چهار و شش دهم میلیارد سال) این زمان بسیار کوتاه است.