کتاب سرزمین وحی به روایت سفرنامه نویسان معاصر

کتاب سرزمین وحی به روایت سفرنامه نویسان معاصر نوشته معصومه نعمتی قزوینی است. کتاب سرزمین وحی به روایت سفرنامه نویسان معاصر نگاهی تحلیلی تطبیقی به سفرنامه‌های حج فارسی و عربی است.

درباره کتاب سرزمین وحی به روایت سفرنامه نویسان معاصر

سفر از دیرباز یکی از راه‌های انسان برای پاسخ‌گویی به نیاز فطری او برای دانستن و کشف ناشناخته‌ها بوده است. سفر بهترین راه برای آشنایی با ملت‌ها، فرهنگ و تمدن اقوام دیگر، زدودن خستگی و فرسودگی جسمی و روحی، پی‌بردن به عظمت آفرینش، پالایش نفس و خودسازی است. مهم‌ترین انگیزه‌های سفر از گذشته تاکنون عبارت بوده‌اند از: انگیزه‌های علمی، سیاسی، دینی، فرهنگی، گردشگری و درمانی. رونق سفرها و علاقه‌مندی انسان به سفر، دستاورد فرهنگی ـ ادبی ارزنده‌ای به‌نام ادبیات سفرنامه‌ای را درپی داشته است.

به فراخور تنوع سفرها، طبیعی است که سفرنامه‌های گوناگونی نیز به‌وجود آمده باشد، مانند سفرنامه‌های علمی، گردشگری و دینی. یکی از انواع سفرها سفرهای دینی است که پیشینه‌ای بسیار دیرینه دارد. امروزه سفر حج به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و، درعین‌حال، باشکوه‌ترین سفرهای دینی به‌شمار می‌آید که، افزون بر بُعد دینی، با مسائل سیاسی، فرهنگی و حتی اقتصادی نیز پیوند خورده است. 

حج همچنین یکی از بزرگ‌ترین جریان‌های ارتباطی میان‌فردی و میان‌فرهنگی امت اسلامی است که برپایهٔ صلح و امنیت و فارغ از همهٔ ملاک‌های مادی مانند نام، شغل، تابعیت، ملیت، نژاد، لباس، ثروت و قدرت برگزار می‌شود. ازآنجایی‌که یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این سفر تحقق‌بخشیدن به آرمان وحدت امت اسلامی است، سفر حج همواره در کانون توجه جوامع اسلامی قرار داشته و، به تبع آن، بخشی از تولیدات فرهنگی و ادبی آنان را به خود اختصاص داده است. ازسویی دیگر، ازآنجایی‌که سفرنامه‌نویسان از ملیت‌های متفاوت و با پیشینهٔ فرهنگی متمایز رهسپار این سفر می‌شوند، طبیعی است که هرکدام، در طول این سفر و در انجام مناسک حج، از زاویه‌ای متفاوت بدان نگریسته باشند.

 از این منظر، مطالعهٔ این دست متون و مقایسهٔ آن‌ها با هم، در کنار مطالعهٔ بسترهای تاریخی و اجتماعی آن‌ها، می‌تواند یافته‌های ارزشمندی را در این حوزه بازیابی کند. افزون براین، مطالعهٔ تطبیقی این آثار می‌تواند ابعاد بیشتری از روابط تاریخی و فرهنگی ملت‌ها را در مواجهه با یکدیگر تبیین و ریشه‌یابی کند. بنابراین، یکی از فواید مطالعهٔ تطبیقی سفرنامه‌ها این است که، از خلال آن، می‌توان به تصویرشناسی ملت‌ها در ادبیات یکدیگر دست یافت. بازنگری و بازخوانی سفرنامه‌ها به‌عنوان اسنادی مهم در شناخت هویت ملت‌ها می‌تواند ما را در شناخت ریشه‌های سوءتفاهمات موجود، که میان آن‌ها شکل گرفته، یاری کند. در کنار آنچه دربارهٔ اهمیت سفرنامه‌ها بیان شد، جست‌وجوهای انجام‌گرفته حاکی از آن است که، ازنظر مقایسه‌ای، تاکنون پژوهشی میان سفرنامه‌های فارسی و عربی انجام نشده است. بر این اساس، کتاب سرزمین وحی به روایت سفرنامه نویسان معاصر به تحلیل و مقایسهٔ سفرنامه‌های حج عربی و فارسی مربوط به سال‌های ۱۳۳۰ ـ ۱۳۶۰ ق اختصاص یافت.

خواندن کتاب سرزمین وحی به روایت سفرنامه نویسان معاصر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کینم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به سفرنامه پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب سرزمین وحی به روایت سفرنامه نویسان معاصر

سفرنامه گونه‌ای ادبی است که نویسنده در آن دریافت‌ها و خاطرات سفر خود به سرزمین‌های گوناگون مانند عادات، اخلاق، مناظر طبیعی را گردآوری و ثبت می‌کند. (وهبه و مهندس، ۱۹۸۴: ۱۶)

سفرنامه به‌عنوان یکی از انواع ادبی منثور با انواع دیگری، مانند داستان و سیره، دارای برخی مشابهت‌هاست (محمد بادشاه، ۲۰۱۳: ۳۴). برخی سفرنامه‌ها را در زمرهٔ خاطره‌نویسی به‌شمار می‌آورند. خاطره، به‌عنوان یکی از گونه‌های زندگی‌نامه یا سیره، نوشته‌ای است روایی که پدیدآورندهٔ آن با آگاهی و اراده به شرح احوال، حوادث و رویدادهای گذشته ــ که به هر علتی در ذهنش برجسته شده یا برجا مانده ــ می‌پردازد. با وجود این، سفرنامه‌ها با خاطرات دارای برخی تفاوت‌ها هستند که عبارت‌اند از:

ـ نویسنده در سفرنامه، برخلاف خاطره‌نویسی، کمتر از خودش سخن می‌گوید و بیشتر به دیگران و شرح ماجراها و اماکنی که دیده می‌پردازد. 

ـ در سفرنامه‌ها، همهٔ مطالب در بستر سفر رخ داده، اما در خاطره‌نویسی لزوماً این طور نیست.

ـ قصد نویسنده در سفرنامه نوشتن خاطرات نیست، هرچند در ضمن سفرنامه خاطرات فراوانی هم نقل می‌شود. (ایروانی، ۱۳۸۶: ۸۱ ـ ۸۲)

سفرنامه با علوم دیگری مانند جغرافیا، تاریخ، جامعه‌شناسی و ادبیات در ارتباط است. سفرنامه‌ها به هر شکل و زبان یا توسط هر لایهٔ اجتماعی‌ای که شکل گرفته باشند دارای دو کارکرد عمدهٔ زیر هستند: ۱. ساختار ذهنی و زبانی سفرنامه‌نویس را آشکار می‌کنند. ۲. اسناد تاریخی و اجتماعی ارزشمندی را روایت می‌کنند. (کراچی، ۱۳۸۱: ۸)

سفرنامه‌ها، از آغاز تاکنون، به گونه‌های مختلفی روایت شده‌اند مانند نظم، نثر، کوتاه و بلند، واقعی و تخیلی. سفرنامه‌ها گاه عنوان صریح سفرنامه را بر خود دارند و گاه در قالب داستان‌های تخیلی و رمان‌ها خود را بازتاب می‌دهند. کاربست عنصر تخیل در ادبیات سفرنامه‌های شرق و غرب متفاوت است. در غرب، رمان‌های تخیلی مانند سفر گالیور و شازده کوچولو یا داستان‌های علمی ـ تخیلی مانند داستان‌های ژول ورن را رقم می‌زند و، در ادبیات شرق، اغلب صبغه‌ای عرفانی به خود گرفته و سفرهای روحانی مانند منطق‌الطیر و ارداویرافنامه را به‌تصویر می‌کشد. (رضوانیان، ۱۳۸۹: ۱۷۷)