کتاب ادبیات تطبیقی

کتاب الکترونیکی «ادبیات تطبیقی» نوشتهٔ علی‌مجید البدیری و معصومه نعمتی قزوینی در انتشارات سفیر قلم چاپ شده است. کتاب حاضر با هدف تحقق سرفصل‌های مصوب وزارت آموزش عالی برای واحد درسی ادبیات تطبیقی و نیز با هدف توجه به دو سطح نظری و عملی این درس تدوین شده است.

درباره کتاب ادبیات تطبیقی

فصل اول به تعریف و تبیین مفهوم ادبیات تطبیقی در چارچوب مدارس سه‌گانه ادبیات تطبیقی (مدرسه فرانسوی، آمریکایی و اسلاوی) اختصاص یافته است. در ادامه این فصل، مباحثی مانند پیدایش ادبیات تطبیقی، مراحل تحول، زمینه‌های پژوهشی در این حوزه و اهمیت آن در مطالعات ادبی ارائه شده است. در پایان این فصل نیز مباحثی پیرامون آمادگی‌های لازم برای پژوهشگر ادبیات تطبیقی و سرانجام چالشی مزمن در این حوزه یعنی تکیه بر ترجمه به‌عنوان واسطه در پژوهش‌های تطبیقی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

فصل دوم کتاب به تبیین مفاهیمی اساسی مانند ادبیات قومی، ادبیات عام و رابطه آن با ادبیات تطبیقی از خلال بحث و بررسی آرای ناقدانی مانند وان تیگم، رنه ولک، هنری ریماک و الکساندر دوما و سپس بحث مختصری پیرامون موضوع مهم ادبیات جهانی و نحوه پیدایش این اصطلاح و آرای گوناگون درباره آن اختصاص یافته است.

در فصل سوم کتاب ابتدا مکاتب سه‌گانه فرانسوی، آمریکایی و اسلاوی و آرای نظریه‌پردازان این مکاتب در بافت فرهنگی آن مورد بررسی قرار گرفته و سپس مباحثی درباره وضعیت کنونی ادبیات تطبیقی در جهان عرب، پیدایش، تحول و تلاش‌های نوآورانه در این حوزه از خلال طرح نظریه خوانش چندصدایی ادوارد سعید ارائه شده است.

رابطه پویای ادبیات تطبیقی با نقد ادبی سبب شد تا فصل چهارم به بررسی ارتباط این دانش با برخی نظریه‌های جدید نقد ادبی مانند بینامتنی، نظریه دریافت، نقد فرهنگی و مطالعات ترجمه اختصاص یابد.

فصل پنجم در قالب پنج نمونه متنوع از پژوهش‌های تطبیقی ارائه شده است تا اینکه دانشجو بتواند از خلال این بخش به بازخوانی نظریه‌ها بپردازد. این پنج نمونه عبارتند از تأثیر نهج‌البلاغه در شعر ناصرخسرو؛ مسئله هویت و جستجوی خود بین ساموئل بکت و بلند الحیدری؛ راوی در شعر داستانی (پژوهشی تطبیقی میان دو قصیده؛ سیمای رسول خدا (ص) در کتاب مثنوی معنوی مولوی)؛ شخصیت انسان عرب در رمان‌های آمریکایی لاتین.

کتاب ادبیات تطبیقی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

ابن کتاب به همهٔ علاقه‌مندان به ادبیات ایران و جهان پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب ادبیات تطبیقی

مکتب آمریکایی (نقدی)

بافت فرهنگی ظهور مکتب آمریکایی

پیدایش مکتب آمریکایی با تحولات شگرف فرهنگی و علمی آغاز قرن بیستم ارتباطی تنگاتنگ دارد. فلسفه وضعی غالب در قرن نوزدهم، در برابر نظریات فلسفی و علمی فراوان زمینه‌ساز برای حرکت فرهنگی متفاوت، عقب‌نشینی کرد. روش‌های تعامل محافل فرهنگی با این تحولات، بر پایه فهم، تعامل و آگاهی از مقتضیات واقعیتِ جدید بود.

پیامدهای جنگ جهانی اول و دوم، انسان غربی را به بازنگری در واقعیت‌های سیاسی، فرهنگی و فکری خود واداشت. ادبیات به فراخور ماهیت آن و پیوند عمیقش با بافت، بیش و پیش از دیگر حوزه‌ها، از این تحولات متأثر شد. پیدایش مکتب فرمالیسم روسی و توجه مکتب ساختارگرایی به ادبیّت ادبیات، راه را در برابر ناقدان آمریکایی برای بازخوانی ادبیات تطبیقی با نگاهی جدید هموار کرد. نگاهی که به جای غرق شدن در عوامل بیرونی و غیرمفید برای پژوهش ادبی، معطوف به زیبایی‌های متن و در پی کشف ساختارهای آن است.

از این رهگذر، مکتب آمریکایی فعالیت‌های خود را در جهت تکوین خوانش خود از واقعیت ادبیات تطبیقی در پرتو روش تاریخی فرانسوی بنا نهاده و عامدانه ضمن نقد شدید و ویرانگر آن، دیدگاه بدیل خود را مطرح کرد. بر این اساس نمی‌توان دعوت مکتب آمریکایی به تغییر را از نقد ابعاد تکوینی و هنری متن ادبی جدا کرد؛ نقدی که سبب بازنگری در مفاهیم رایج در ادبیات و ماهیت انواع ادبی و... شد.

همچنان که نمی‌توان نقش عامل اجتماعی را در تکوین مکتب آمریکایی نادیده گرفت. به‌نظر می‌رسد متعلق بودن بسیاری از بزرگان و پژوهشگران مکتب آمریکایی به قومیت‌های مختلف (چک، آلمان، ایتالیا، روسیه و...) در گرایش آنها به چندصدایی، پذیرش همه‌جانبه دیگری و تبادلات فرهنگی مؤثر بوده است. این پدیده‌ها نقشی اثرگذار و هدایت‌شده در تشکیل دیدگاه آمریکایی ادبیات تطبیقی داشته و زمینه را برای طرح دیدگاه جدید آن فراهم کرد. دیدگاهی که با ملاک‌ها، شرط‌ها و زمینه‌های رایج ادبیات تطبیقی مغایرت داشت.