کتاب آخرین سفر شاه

آخرین سفر شاه نوشته ویلیام شوکراس، ماجرای آخرین سفر شاه است به سوی تبعید و مرگ؛ محروم از هرگونه احترام و سرگردان در جهان، آن هم در حالی که همه دوستان سابق از او روگردان شده بودند.

درباره کتاب آخرین سفر شاه

ویلیام شوکراس روزنامه‌نگار شهیر انگلیسی با قدرت قلم سحرانگیزش شاه را در این سفر، که در واقع فرار او از دست دشمنانش است، گام به گام تعقیب می‌کند، ناتوانی او را در آستانه سقوط رژیمش نشان می‌دهد، مرگ او را از بیماری سرطان توصیف می‌کند و تلاش‌های او را در جستجوی پناهگاهی نزد متحدان سابقش شرح می‌دهد.

شوکراس سرگذشت شاه را از دنیای دربسته و خیالی دربار او آغاز می‌کند. سپس جریان سقوط رژیم و استقرار جمهوری اسلامی و بحران گروگانگیری و مراحل گوناگون سفر شاه را در مصر و مراکش و باهاما و مکزیک و امریکا و پاناما و بازگشت به مصر و مرگ او را در این کشور تعریف می‌کند. 

در لابلای این جریان، جلوس شاه را به تخت طاووس، فساد دربارش را که پر از جمعی چاپلوس بود، غرور و استبداد او را در سال‌های انقلاب سفید، زیاده‌روی‌هایش را در سال‌های شکوفایی بازار نفت و حکومت خونین ساواک را بیان می‌کند. همچنین روابط گرم و صمیمانه و معاملات هنگفت اسلحه او را با غرب شرح  می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه غربی‌ها به شاه کمک کردند تا هرگونه جانشینی را برای حکومتش نابود کند و افکاری را در او تشویق کردند که سرانجام به سرنگونی‌اش انجامید.

شوکراس تلاش‌های حکومت کارتر را در ایجاد موازنه بین نگرانی‌های یک متحد در حال سقوط و واقعیت‌های دنیای سیاست و مسئله نجات گروگان‌های امریکایی از ایران توصیف می‌کند، و نیز شرح تکان‌دهنده‌ای درباره هشت تیم پزشکی می‌دهد که اغلب در مورد شیوه معالجه شاه با هم اختلاف‌نظر داشتند.

این کتاب تصویری است از فساد و خودکامگی رژیم پهلوی، دگرگونی اتحادها و ناپایداری وفاداریها در صحنه سیاست جهانی؛ بخشی از تاریخ معاصر است با قوی‌ترین جنبه‌های آن که با سبکی شیوا و شیرین به رشته تحریر درآمده است.

خواندن کتاب آخرین سفر شاه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

اگر به تاریخ معاصر، به ویژه تاریخ پهلوی علاقه دارید. از خواندن کتاب آخرین سفر شاه که کتاب برگزیده سال ۱۳۸۷ هم شده‌است، لذت خواهید برد.

درباره ویلیام شوکراس

ویلیام شوکراس که مقالات و گزارشهایش در هفته‌نامه‌های آبزرو، نیو استیتسمن، اسپکتیتور، نشریه نقد کتاب نیویورک و روزنامه واشینگتن پست منتشر می‌شود، تاکنون چند جلد کتاب نوشته که دوتای آنها موفق به اخذ جایزه شده است: وضعیت بیرحم در ۱۹۸۴ جایزه پیکار با گرسنگی را ربود و نیکسون و کیسینجر و نابودی کامبوج در ۱۹۷۹ جایزه بنیاد هیلمن و در ۱۹۸۰ جایزه جورج پولک را بدست آورد. قبلاً نیز دو کتاب نوشته بود که موفقیت زیادی کسب کرد: یکی به نام دوبچک و دیگری تحت عنوان جنایت و سازش: یانوش کادار و سیاست مجارستان از زمان انقلاب. شوکراس در حال حاضر در انگلستان زندگی می‌کند.

 بخشی از کتاب آخرین سفر شاه

۱۶ ژانویه ۱۹۷۹، فرودگاه مهرآباد تهران. باد سردی از کوههای البرز دور و بر دو فروند هواپیمای ۷۰۷ را که در جلو پاویون سلطنتی یک طبقه سفید و مفروش با قالیهای ضخیم ایستاده‌اند جارو می‌کند. همین‌جا بود که در روزهای خوش‌تر، شاه ایران پادشاهان و دولتمردانی را که برای چاپلوسی و تأیید بلندپروازیها و تقاضای اتحاد و پول و سایر نشانه‌های پادشاهی‌اش می‌آمدند، به پیشواز می‌رفت و بدرقه می‌کرد. هواپیماها آزمایش و بارگیری شده و آماده پروازند. خود شاه نیز در شرف عزیمت است.

فعالیت دیگری در فرودگاه به چشم نمی‌خورد. صفهای متعدد هواپیماهای «ایران ار» ــ مشهور به خطوط هوایی خاویار ــ در نتیجه اعتصاب کارمندان روی زمین نشسته‌اند. در ماههای اخیر انقلاب اسلامی قدرت گرفته و تقریباً سراسر مملکت در اثر اعتصابها به حال وقفه درآمده است. کلیه این اعتصابها به سوی یک هدف نشانه‌گیری شده‌اند: شاه.

در تهران، جریان برق مرتباً قطع می‌شود و حتی بعضی از مواد خوراکی کمیاب شده است. نفت، منبع اصلی ثروت و بانی برنامه پیشرفت و نظامی شدن سریع کشور که شاه در سالهای ۱۹۷۰ به تشویق متحدانش آغاز کرده بود، اکنون بکلی متوقف شده است. حتی در ماههای اخیر ایران ناچار شده است نفت سفید از ایالات متحد وارد کند. اکنون نیروهای مسلح در مناطق نفتی به کار اشتغال دارند. در تهران، مردم فقیر در صفهای طولانی در زیر برف در انتظار نفت سفید بسر می‌برند. رانندگان ساعتها در برابر پمپهای بنزین که بوسیله سربازان عبوس و گاهی خشمگین محافظت می‌شود صف تشکیل داده‌اند. سربازان گاهی با شلیک هوایی سلاحهای اتوماتیک خود نظم را حفظ می‌کنند. سربازان و رانندگان و مردمی که در صف ایستاده‌اند، همگی به برف و سرما و شاه نفرین می‌کنند.

از آتشهایی که گروههای جوانان با سوزاندن لاستیک و زباله افروخته‌اند دود خاکستری و سیاه به هوا برمی‌خیزد و این جوانان که در خیابانها گردش می‌کنند اتومبیلهای گران‌قیمت از قبیل «ب‌ام‌و» و مرسدس‌بنز را متوقف می‌سازند و بنزین آنها را خالی می‌کنند. اعتراض رانندگان اتومبیلها خلاف عقل است بخصوص اگر خارجی باشند. امریکاییها بخصوص از اینکه مورد ضرب و شتم قرار بگیرند، وحشت دارند. بهترین تضمین این است که تصویری از دشمن بزرگ و اغتشاش‌آفرین و سازش‌ناپذیر شاه، آیت‌آلله خمینی را روی شیشه جلو اتومبیلشان نصب کنند. یا بهتر اینکه یکی از نوارهایی را که آیت‌الله از تبعیدگاهش نزدیک پاریس ارسال نموده و مردم را تشویق به براندازی شاه کرده است، پخش کنند.

امروز صبح شهر نسبتاً آرام است، بسیار آرام‌تر از آنچه در روزهای اخیر بوده است ــ اما آرامشی ناراحت و آبستن حوادث و تغییرات عظیم. شاه قبلاً اعلام داشته که کشور را برای گذراندن تعطیلات و معالجه ترک می‌کند. فقط روز دقیق عزیمت او از نظر مردم پوشیده است.

نظیر همه بحرانهای انقلابی، هیچ خبر واقعی در دست نیست. هیچ‌کس نمی‌داند چه توطئه‌ای در کار است، چه فشارهایی بکار می‌رود و چه کسی به کجا رو می‌آورد. تقریباً تمام مردم به برنامه فارسی رادیو «بی‌بی‌سی» گوش می‌دهند و «بی‌بی‌سی» آخرین گفتارهای آیت‌الله از پاریس و نیز خبرهایی را که خبرنگارانش قادرند از میان انبوه شایعات در تهران گرد آورند، پخش می‌کند.