کتاب راه ناهموار تمدن

کتاب راه ناهموار تمدن نوشتهٔ مجموعه‌ای از نویسندگان از جمله برت باودن و گردآوری‌شده و ترجمهٔ محمد ملاعباسی است و انتشارات ترجمان علوم انسانی آن را منتشر کرده است. در کتاب راه ناهموار تمدن، هفت مقاله از متفکران خارجی و ایرانی را با ترجمهٔ محمد ملاعباسی دربارهٔ تمدن می‌خوانید.

درباره کتاب راه ناهموار تمدن

تمدن مفهومی است مبهم و پیچیده. به‌ همین علت، هرکس خواسته است دربارۀ این مفهوم بحث کند، لاجرم از آن تعریفی به دست داده و این تعاریفِ نو به نو به پیچیدگی این مفهوم بیشتر دامن زده است. عمرِ این واژه بیش از ۲۵۰ سال نیست. اما در این عمرِ نه‌چندان بلند، معناها و دلالت‌های بسیاری به خود گرفته است. علاوه‌براین، تداعی‌های اخلاقیِ رنگارنگی داشته است. تمدن‌سازی، یا احیای نظام‌مند و برنامه‌ریزی‌شدۀ تمدنِ اسلامی، موضوعی پربسامد در گفت‌وگوهای اندیشمندان مسلمان است. در کنار بحثِ رایجِ «امکان یا امتناعِ» تمدن‌سازی، شایسته است بحثی اخلاقی نیز در این زمینه باز شود: تلاش برای تمدن‌سازی چه پیامدهای اخلاقی‌ای در پی خواهد داشت؟ چه مفهومی از تمدن آرمان ما خواهد بود؟ مرز تمدن‌سازی با امپریالیسم کجاست؟ این مجموعه مقالات تلاش کرده‌اند تا اشاراتی به این بحث‌ها داشته باشند.

مقالهٔ اول «آرمانِ تمدن: منشأها، معناها و اشارات» ترجمهٔ فصل دوم از کتابِ مفصلِ بِرِت باودن، به نامِ امپراتوریِ تمدن: تکاملِ ایده‌ای امپریالیستی است.

مقالهٔ دومِ این مجموعه را آرپاد ساکولسایی نوشته است. این جامعه‌شناسِ مجارستانی، که در نظریه‌های اجتماعی و جامعه‌شناسیِ تاریخی تخصص دارد، در «تمدن و سرچشمه‌های آن» به بنیادهای مفهومیِ این واژه می‌پردازد.

«برخوردِ تمدن‌ها، مدلی برای توسعهٔ تاریخی» عنوانِ سومین مقالهٔ این مجموعه است. گریگوری مِلِیوئیش، نویسندهٔ مقاله، استاد سابق تاریخ و سیاست در دانشگاهِ ملبورنِ استرالیاست و اکثرِ کتاب‌ها و مقالاتِ او نیز به جامعهٔ استرالیا و مسائلِ این کشور اختصاص دارد.

بخشِ چهارم این مجموعه بخشی از مقدمهٔ کتابِ کریستینا رُخاس به‌نام تمدن و خشونت: رژیم‌های بازنمایی در کلمبیای قرنِ نوزدهم است.

مقالهٔ ادوارد تیریاکیان به نام «تحلیلِ تمدنی، نوسازیِ سنتِ جامعه‌شناختی» پنجمین بخش از این مجموعه مقالات است.

ششمین مقالهٔ این مجموعه نوشتهٔ مهدی مظفری است. مظفری استادِ بازنشستهٔ علومِ سیاسی در دانشگاهِ آرهوسِ دانمارک است.

هفتمین و آخرین مقالهٔ کتابْ نوشتهٔ حمید دباشی است. دباشی استادِ شناخته‌شدهٔ دانشگاهِ کلمبیاست که کتاب‌های متعددی دربارهٔ ایران و جهانِ اسلام نوشته است.

خواندن کتاب راه ناهموار تمدن را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

پژوهشگران تاریخ تمدن و علوم اجتماعی را به خواندن این کتاب دعوت می‌کنیم.

بخشی از کتاب راه ناهموار تمدن

خیراً، واژهٔ تمدن و صورتِ جمعِ آن، تمدن‌ها، به منزلهٔ ابزارِ توصیف و توضیحِ سازوکارِ جهان، بخشی از امتیازِ از دست‌رفتهٔ خود را بازیافته است. نشان خواهم داد که واژهٔ تمدن و صورتِ جمعِ آن همچنان به شیوه‌های گوناگونی تعبیر می‌شود و در زمینه‌های متعددی به کار می‌رود. در واکنش به احیای دوبارهٔ این واژه و نیز به‌عنوانِ ابزاری تحلیلی، این جستار از «ایدهٔ تمدن» استفادهٔ گسترده‌ای خواهد کرد تا فرایندِ مشخصی را در تاریخ و سیاستِ جهان شرح دهد.

همان‌طور که توضیح خواهم داد، چنین کاری ایدهٔ تمدن را هم به مثابهٔ یک‌جور فرایند و هم به‌منزلهٔ نوعی مقصد یا وضعیتِ نهایی لحاظ خواهد کرد. به‌علاوه، آرمانِ تمدن را همچون سنگِ محکی تطبیقی به کار خواهم برد که خودش را در شکلِ «استانداردِ تمدن» ظاهر می‌سازد. ایدهٔ تمدن در این مقاله، هم مفهومی کلیدی است و هم شمایی وسیع که در بطنِ کار جاری است. بر سرچشمه‌های تکاملی و معناهای تثبیت‌شدهٔ واژهٔ تمدن و صورتِ جمع آن، مروری جامع خواهم کرد و هدفم در این کندوکاوِ واژه‌شناسانه، ساختنِ بنیادی است که بقیهٔ پژوهش‌ها بتواند بر آن تکیه کند. از این گذشته، کوشیده‌ام تا موضوعاتِ کلیدی‌ای را که این مطالعه به آن‌ها ارجاع می‌دهد روشن کنم و سامان ببخشم.

در اولین گام باید شرایطی را مدِنظر قرار دهیم که در آن واژهٔ تمدن یا دیگر معادل‌های زبانی‌اش در زبان‌های فرانسوی و انگلیسی و آلمانی کاربرد پیدا کرده است. به چند دلیل این سه زبان از همه برجسته‌ترند؛ حداقل به دلیلِ این واقعیت که این سه زبان در دیپلماسیِ اروپای قرونِ هجدهم و نوزدهم بیشترین تفوق را داشته‌اند. همین دوره مصادف است با ورودِ کلمهٔ تمدن و آرمانِ آن به اندیشهٔ اروپایی. در آن دوران، فرانسوی احتمالاً گسترده‌ترین زبانی بود که مردم در اروپای غربی با آن تکلم می‌کردند. در عینِ حال انگلیسی زبانِ قدرتِ مسلطِ عصر بود و آلمانی هم به دلیلِ شبکهٔ گستردهٔ روابطِ دیپلماتیکی که ولایت‌های آلمانی‌تبارِ رنگارنگ را به هم وصل می‌کرد، بسیار پرکاربرد بود. به‌علاوه، فرانسوی از این جهت هم مهم است که اولین زبانی است که واژهٔ تمدن در آن ظاهر شد. تحولِ شایانِ توجهِ بعدی وقتی رخ داد که با فاصلهٔ کوتاهی تمدن در کاربردِ انگلیسیِ آن به ظهور رسید. معلوم نیست که آیا این واژه از فرانسوی به انگلیسی راه یافت یا اینکه مستقلاً در این زبان ایجاد گردید، ولی به‌هرحال حاملِ معنایی شد که به معنای فرانسویِ واژه بسیار نزدیک بود. اما احتمالاً جالب‌تر از همه، ترجمهٔ تاحدی گیج‌کنندهٔ کلمه

و ایدهٔ تمدن به آلمانی است. واژهٔ آلمانیِ تمدن طنینِ کاملاً متفاوتی پیدا کرد و در کل زیرمجموعه یا به عبارتی، متضادِ مفهومِ آلمانیِ کولتور شد.