کتاب عاطفه‌گرایی و عقل‌گرایی در مراسم مذهبی

کتاب عاطفه‌گرایی و عقل‌گرایی در مراسم مذهبی نوشته علیرضا قبادی از مجموعه کتاب‌های سرو انتشارات آرما است. مجموعه کتاب‌های سرو انتشارات آرما به مطالعات فرهنگ شیعی اختصاص دارد.

 یکی از مهمترین رویکردهای گفتمانی در مطالعات دینی در جامعه ما، مطالعات آسیب شناختی است. آنچه که در این مطالعات بالاخص بعد از دهه ۱۳۷۰ و اوایل دهه ۱۳۸۰ اهمیت داشت، ظهور اشکال جدید سبک‌های دینداری بالاخص در نسل جوان و محیط‌های شهری بود. این موضوع چالشی برای گروه‌ها و نهادهای مرجع دینی بود. نوعی خروج از وضعیت بهنجار آیین‌های دینی در دل سنت‌های دینی پدیدار شده بود و همین موضوع به دغدغه‌ای برای دینداران و مهمتر از همه برای مراکز و نهادهای رسمی دینی بدل شد. این موضوع نوعی شناخت و ارزیابی از وضعیت دینداری و آیین‌های دینی را ایجاب می‌کرد.

در تجربه جهانی اولین مطالعات سنجش دینداری توسط نهاد کلیسا شروع شد. انگیزه اصلی نیز از دل دغدغه‌های دینی و علقه‌های مذهبی محققان یا مدیران این طرح های پژوهشی برخاسته بود. مساله اصلی حسی بود از تغییری که به نظر می‌رسید مطلوب نباشد. در پس این رویکرد موضعی ناگفته و غیر مصرح هم وجود داشت: موضعی که می‌توانست مصداق و معیار آسیب را تعریف کند و شناخت واقعیت را از همان آغاز در چهارچوب‌های ارزشیابی از همان موضع ناگفته انجام بدهد. به همین دلیل دردل سنت‌های پژوهشی‌ای که از دل نهادهای دینی یا متولیان و متخصصان دینداری سربرآورده، پروبلماتیک آسیب شناسی به عنوان دال برتر و نقطه کانونی این مطالعات دیده می‌شود.

در این سنت بود که در جامعه ایرانی آسیب شناسی دینداری هم از موضع نهاد روحانیت و هم از موضع روشنفکران دینی رواج یافت، یکی از تحریف دین و بدعت ها سخن می‌گفت و یکی از لزوم اصلاح و روشنگری دینی. یکی از بازگشت به فرم‌های اصیل دینی حرف می‌زد و دیگری از معاصر کردن دین صحبت می‌کرد. مساله اصلی هردوی اینها یکی بود: اصلاح وضع نامطلوب و نوظهور موجود بر حسب معیارهایی از پیش تعیین شده.

درباره کتاب عاطفه‌گرایی و عقل‌گرایی در مراسم مذهبی

مفروض کتاب این است که «رواج و افزایش احساس و عاطفه بدون معرفت و آگاهی، مانعی در برابر رشد، شکوفایی و کارآمدی محافل و مراسم دینی است. بنابراین افزایش احساسات بدون پشتوانه معرفتی، آسیب رسان است. مشاهدات اولیه و بررسی‌های ابتدایی پژوهشگران نشان از رواج نوعی روابط عاطفی و هیجانی و خالی از عناصر بینشی و معرفتی در شیوه برگزاری مراسم دینی در هیات‌ها و محافل مذهبی در کشور ماست که آسیب‌هایی داشته است.»

آنچه که در این پژوهش بررسی می شود وضعیت آسیب رواج مداحی محوری یعنی غلبه احساس بر عقل است که در دهه‌های اخیز رواج بیشتری یافته است و به مساله اجتماعی در حوزه فرهنگ دینی تبدیل شده است. ... شناخت آسیب‌ها، پیامدهای آن و ارائه راهکاری موثر جهت کاهش آن از اهداف اصلی این پژوهش است.

کتاب حاضر در پنج فصل تالیف شده است. در فصل اول بیان مساله و ضرورت و اهمیت و اهداف تحقیق و ... آمده است. فصل دوم پیشینه تحقیق و چهارچوب نظری و فصل سوم روش شناسی و فصل چهارم داده‌ها و یافته‌های تحقیق و فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات.

خواندن کتاب عاطفه‌گرایی و عقل‌گرایی در مراسم مذهبی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 همه پژوهشگران مطالعات فرهنگ دینی به ویزه فرهنگ شیعی.