کتاب خط بنایی

کتاب خط بنایی نوشتۀ حمیدرضا کشاورزی میاندشتی است و نشر آرما آن را به انتشار رسانده است. این کتاب با جمع‌آوری اطلاعات و مشاهدات میدانی سعی دارد به پیوند بین شیوۀ طراحی و روش‌های اجرایی در کتیبه‌های بنایی (معقلی) برخی بناهای اسلامی بپردازد و در ادامه به تعریف انواع خط بنایی می‌پردازد. 

درباره کتاب خط بنایی

خط بنایی (معقلی) را اغلب می‌توان در عمارت‌ها و بناهای مقدس از جمله مساجد پیدا کرد. این خط وقتی بر بناها و عمارت‌ها نقش می‌بندد، خط بنایی نام می‌گیرد و معمولا با مصالح کاشی معرق، کاشی هفت‌رنگ، آجر، سنگ تراش‌خورده، گچ‌بری و آینه‌کاری اجرا می‌شود. خط بنایی در معماری با نحوۀ چیدن آجرها ارتباطی نزدیک دارد. به همین دلیل اشکال هندسی، مخصوصا مربع، برای نمود این خط بسیار مناسب هستند. آیات قرآن، نام‌های پیامبر(ص) و پیشوایان دین به شیوۀ هندسی، از نمونه‌های شاخص این تک‌نگاری‌های خط بنایی است که در بناهای ایران دوران اسلامی بسیار رایج بوده است.

در این نوع خط، نظم در برابر بی‌نظمی معنا پیدا می‌کند؛ بسیاری از تزیینات هنر اسلامی نیز با تکرار نقش‌های هندسی منظم و تناوب وزن‌های بصری و قرینه‌سازی صورت پذیرفته است. از خط بنایی در آراستن بناهای مقدس به شیوه‌های مختلف و در اشکال متنوع هندسی بهره‌های فراوان برده‌اند. گروهی بر این باورند که خط معقلی از اولین خطوطی است که مسلمانان از آن استفاده کرده‌اند و درحقیقت از خط کوفی مشتق شده است که وضع آن را به امام علی(ع) منسوب داشته‌اند. از خط معقلی چندان برای کتابت استفاده نمی‌شده است و این خط بیشتر جنبۀ تزیینی داشته. در این کتاب تلاش شده است تا با تنظیم و تدوین اصول و تعاریف و دسته‌بندی انواع خط بنایی، شناخت تازه‌ای از آن ارائه شود. مطالب این کتاب از آن نظر اهمیت دارد که می‌کوشد به شناخت بخشی از هویت خط متداول در معماری اسلامی و فراهم آوردن پژوهشی کارآمد برای طراحان، معماران سنتی، گرافیست‌ها و دانشجویان هنر بپردازد.

خواندن کتاب خط بنایی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دانشجوهای معماری و تمامی افراد متخصص در این حوزه پیشنهاد می‌کنیم. 

درباره حمیدرضا کشاورزی میاندشتی 

حمیدرضا کشاورزی میاندشتی هنرمند و پژوهشگر خط بنایی متولد بهمن ۱۳۵۰ در شهرری است. وی مدرک کارشناسی خود را در رشته صنایع دستی از دانشگاه شیراز اخذ کرده و کارشناسی ارشد خود را در رشته هنر اسلامی؛ گرایش سفال و سرامیک در دانشگاه کاشان پشت سر گذاشته است.

بخشی از کتاب خط بنایی 

«اصول و تعاریف و تقسیم‌بندی‌هایی که تاکنون برای این خط درنظر گرفته‌اند، عموما ناقص است و همۀ وجوه آن را دربر نمی‌گیرد. همچنین روش قاعده‌مندی برای آموزش این خط تدوین نشده است. حال چه اهمیتی دارد که بدانیم این خط چه نام دارد و از چه رو معقلی خوانده می‌شود و این‌که زمان پیدایش آن چه زمانی و در کجاست؛ درحالی که هنوز قواعدی برای شناسایی و دسته‌بندی و آموزش آن تبیین و تدوین نشده است؟! آنچه مهم است این‌که این خط تا امروز زنده و کارآمد است و به سبب ظرفیت‌های شاخصش، از دیرباز بر بناهای اسلامی نقش بسته است و اکنون به عنوان یکی از خطوط اصلی رایج در هنر گرافیک کاربرد دارد.»