کتاب از حنجره های شرقی

از حنجره‌های شرقی؛ سیری در شعر پایداری افغانستان کتابی نوشته رضا چهرقانی برچلویی درباره ادبیات پایداری در کشور افغانستان و سیر تحول و تکامل آن است.

کشور پهناور افغانستان، به عنوان بخشی از خراسان بزرگ و پارهای از پیکر ایران کهن، یکی از مهمترین قلمروهای زبان و ادبیات فارسی است که جایگاه ویژه ای در پژوهشهای علمی، ادبی و فرهنگی ما دارد؛ اما متأسفانه با توجه به سالهای طولانی جدایی دو کشور ایران و افغانستان و عدم انعکاس فعالیتها و تحولات ادبی افغانستان در ایران، شعر و ادبیات افغانستان، برای مخاطبان ایرانی، همواره فضایی ناشناخته بوده و تنها معدودی از شاعران افغان، نظیر خلیل‌اله خلیلی به مدد مسافرتهای مکرر، توانسته‌اند شهرت خود را تا مرزهای مخاطبان خاص برسانند.

بعد از کودتای کمونیستی در افغانستان، که تقریباً مقارن بود با پیروزی انقلاب در ایران، تعدادی از شاعران مسلمان، خصوصاً شاعران جوان شیعه، ناگزیر به مهاجرت و اقامت اجباری در کشور ما شدند که فعالیتهای فرهنگی و ادبی این گروه، توانست تا حدودی شعر افغانستان را به ایرانیان معرفی کند.

درباره کتاب از حنجره‌های شرقی

رضا چهرقانی برچلویی در کتاب از حنجره‌های شرقی، درباره ادبیات پایداری افغانستان سخن می گوید. در ابتدای کتاب فصلی در تعریف و چیستی ادبیات پایداری آمده و در ادامه به سیر تکامل ادبیات پایداری در دوره های مختلف زمانی این کشور پرداخته شده است. از زمان جدای این سرزمین از ایران تا زمان بیداری و جنگ های متعددی که به دنبال هم در این سرزمین رخ داده است. نویسنده در هر برهه زمانی مضامین و موضوعاتی را که در ادبیات پایداری و ضد جنگ این کشور مطرح و برجسته بوده بررسی کرده است.

جملاتی از کتاب از حنجره‌های شرقی

سالهای ۱۳۵۷ تا اواخر ۱۳۵۸ ش با درگیریهای خونین و درونگروهی دو حزبِ؛ خلق و پرچم سپری شد. در این دو سال اوضاع کشور به گونه‌ای بود که کسی نه مردم و نه دولت حال و مجال پرداختن به امور فرهنگی را نداشت. با ورود نیروهای شوروی و پدید آمدن ثبات نسبی در مملکت، دولت کمونیستی متوجه مسایل فرهنگی شد لذا در آغاز دهه شصت مهمترین تشکل ادبی افغانستان را با عنوان "اتحادیه نویسندگان افغانستان" بنیاد نهاد. این اتحادیه چند سال بعد به "انجمن نویسندگان افغانستان" و پس از پیروزی مجاهدان به "انجمن اسلامی نویسندگان افغانستان" تغییر نام داد. هدف از تأسیس "انجمن نویسندگان افغانستان"، تجمع قلم به دستان در زیر چتر سیاسی- تبلیغاتی حکومت کمونیستی بود. لذا تا سال ۱۳۶۵ ش انجمن، به مرکز انتشارات و تبلیغات نظام تبدیل شده بود که شاعران کمونیست و چپگرایی نظیر "سلیمان لایق"، "بارق شفیعی"، "اسداله حبیب"، "دستگیر پنج‌شیری" و "عبداله نایبی" سردمدار آن بودند.

. مجله "ژوندون"که ارگان انجمن نویسندگان افغانستان بود، در سالهای مذکور به نشر اشعاری با محتوای رئالیسم سوسیالیستی میپرداخت. دراین دوران شعرای داخل کشور به شدت تشویق و گاه وادار میشدند که دربارهٔ ی موضوعاتی مانند؛ کارگر، دهقان، مزرعه، تراکتور، روزتولد لنین، احداث پل دوستی، انقلاب کبیر و غیره شعر بگویند. البته در کنار این اشعار بعضی از مدیران انجمن درحد امکان، تلاشهایی در جهت حفظ نوامیس زبانی و پخش و انتشار فرهنگ سالم روشنفکری از طریق چاپ منتخباتی از شاعران بنام گذشته نظیر "طالب قندهاری"، "غلام احمد نوید"، "غلام نبی عشقری"، "جلوه"، "خلیلی" و... انجام دادند.

این روند همچنان ادامه یافت تا پس از مرگ "برژنف"، "چرنینکو" و "آندروپف" قدرت در کشور شوراها به "گورباچف" رسید. گورباچف پس از رسیدن به قدرت، دست به اصلاحات اقتصادی و اجتماعی مشهور خود موسوم به گلاسنوست و پروسترویکا زد و تحت تأثیر این اصلاحات، سیاستهای شوروی در قبال افغانستان نیز دگرگون شد.

فهرست کتاب از حنجره‌های شرقی

پیشگفتار

فصل اول: ادبیات پایداری چیست؟

فصل دوم: از جدایی تا بیداری

فصل سوم: از بیداری تا جمهوری

فصل چهارم: شعرمقاومت پس از کودتای مارکسیستی

فصل پنجم: درونمایهٔ های شعر پایداری

فصل ششم: پشتوانه‌های فرهنگی در شعرمقاومت افغانستان

فصل هفتم: تأثیر متقابل شعرمقاومت ایران و افغانستان

فصل هشتم: جمالشناسی شعرمقاومت افغانستان

فصل نهم: پایداری در ادبیات عامیانه افغانستان

فهرست منابع و مآخذ

یادداشت‌ها