کتاب نافه

کتاب نافه (مسک‌الغزال) نوشته حنان الشیخ و ترجمه سمیه آقاجانی، رمانی است که انتشارات مروارید آن را در سال ۱۴۰۳ منتشر کرده است. این رمان با محوریت ماجراهای چهار زن، تصویری از زندگی در کشورهای عربی حوزه‌ی خلیج‌فارس ارائه می‌دهد و به بررسی تناقض‌ها و بحران‌های اخلاقی و اجتماعی این جوامع می‌پردازد. حنان الشیخ، نویسنده‌ی لبنانی با نگاهی موشکافانه و بی‌پرده، وضعیت زنان و تحولات ناشی از ثروت نفتی را در بستری از سنت و مدرنیته به تصویر کشیده است. اثر حاضر با روایتی چندصدایی، تجربه‌ی زیستن در جامعه‌ای را بازگو کرده که در آن آزادی‌های فردی و اجتماعی با محدودیت‌های فرهنگی و سنتی در تعارض بوده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب نافه

رمان نافه نوشته‌ی حنان الشیخ، اثری است که باتکیه‌بر روایت چهار زن، به لایه‌های پنهان و آشکار زندگی در کشورهای نفت‌خیز خلیج‌فارس پرداخته است. نویسنده با نگاهی انتقادی و واقع‌گرایانه، جامعه‌ای را به تصویر کشیده که در آن ثروت نفتی، ساختارهای سنتی و مدرنیته در هم تنیده‌اند و زنان در میانه‌ی این کشمکش‌ها، هویت و جایگاه خود را جست‌وجو می‌کنند. ساختار رمان بر پایه‌ی روایت‌های متقاطع و تجربه‌های زیسته‌ی زنان مختلف استوار است؛ زنانی که هر یک با دغدغه‌ها، ترس‌ها و آرزوهای خود، بخشی از واقعیت اجتماعی و فرهنگی این جوامع را بازتاب می‌دهند. حنان الشیخ در رمان نافه، با توصیف دقیق فضاها، روابط و جزئیات زندگی روزمره، تصویری ملموس از تناقض‌های جامعه‌ی معاصر عرب ارائه داده است؛ جایی که آزادی و محدودیت، رفاه و بی‌قراری، سنت و تغییر، همزمان حضور دارند و زنان ناگزیر هستند میان این دوگانگی‌ها راه خود را بیابند.

خلاصه داستان نافه

هشدار: این پاراگراف بخش‌هایی از داستان را فاش می‌کند!

نافه با روایت سها آغاز می‌شود؛ زنی تحصیل‌کرده که همراه خانواده‌اش به یکی از کشورهای حوزه‌ی خلیج‌فارس مهاجرت کرده است. او در تلاش برای یافتن هویت و استقلال، با محدودیت‌های اجتماعی و فرهنگی روبه‌رو می‌شود. سها ابتدا در فروشگاه کار می‌کند و برای پنهان‌ماندن از نگاه‌های مردانه و قوانین سخت‌گیرانه، ناچار است خود را در کارتن پنهان کند. تجربه‌ی کار و زندگی در این جامعه، او را با زنان دیگری آشنا می‌کند که هر یک داستان و دغدغه‌ی خاص خود را دارند؛ زنانی که میان خانه‌نشینی، کار، روابط خانوادگی و آرزوی آزادی، در رفت‌وآمد هستند. رمان با روایت‌های متقاطع، زندگی روزمره‌ی این زنان را در فضایی پر از تضاد و فشار اجتماعی دنبال می‌کند. سها با زنانی از ملیت‌ها و طبقات مختلف دوست می‌شود؛ از زنانی که درگیر سنت‌های خانوادگی‌اند تا زنانی که به‌دنبال تجربه‌های تازه و رهایی از تکرار روزمرگی هستند. روایت‌ها به‌تدریج به عمق بحران هویت، احساس غربت، افسردگی و تلاش برای معنابخشیدن به زندگی در جامعه‌ای می‌پردازد که رفاه مادی را تجربه می‌کند، اما آزادی و امنیت روانی را از زنان دریغ می‌کند. در این میان، شخصیت‌هایی مانند سوزان، نور و صیته، هر یک با ویژگی‌ها و سرگذشت‌های منحصربه‌فرد، ابعاد مختلفی از زیستن زنانه در این بستر را آشکار می‌کنند. کتاب نافه فضای خانه‌ها، روابط، ترس‌ها و امیدهای زنان را به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد چگونه زنان در برابر فشارهای اجتماعی، سنت و مدرنیته، راه‌های متفاوتی برای بقا و معنایافتن انتخاب می‌کنند.

چرا باید کتاب نافه را بخوانیم؟

رمان نافه اثری است که با روایتی چندلایه، تجربه‌ی زیستن در جامعه‌ای متحول اما گرفتار سنت را از زاویه‌ی دید زنان بازگو می‌کند. این کتاب با پرداختن به جزئیات زندگی روزمره، احساسات، ترس‌ها و آرزوهای زنان، تصویری ملموس و بی‌پرده از تناقض‌های اجتماعی و فرهنگی کشورهای نفت‌خیز عربی ارائه داده است. خواندن نافه فرصتی است برای آشنایی با دغدغه‌های زنان مهاجر، تجربه‌ی غربت، بحران هویت و چالش‌های زندگی در جامعه‌ای که میان رفاه و محدودیت، سنت و مدرنیته سرگردان است. این رمان نه‌تنها به مسائل زنان، بلکه به ساختارهای قدرت، روابط خانوادگی و تأثیر ثروت نفتی بر ذهنیت و رفتار افراد نیز می‌پردازد و مخاطب را به تأمل درباره‌ی مفهوم آزادی، تعلق و تغییر دعوت می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان رمان‌هایی با درون‌مایه‌های اجتماعی، کسانی که دغدغه‌ی مسائل زنان، مهاجرت، بحران هویت و زندگی در جوامع سنتی و مدرن را دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین کتاب حاضر برای پژوهشگران حوزه‌ی مطالعات زنان و فرهنگ خاورمیانه و افرادی که به روایت‌های چندصدایی و تجربه‌های زیسته‌ی زنان علاقه‌مند هستند، مناسب است.

درباره حنان الشیخ

حنان الشیخ (Hanan al-Shaykh) زادهٔ ۱۲ نوامبر ۱۹۴۵ میلادی، روزنامه‌نگار و نویسنده‌ای لبنانی است که به‌عنوان نویسنده‌ی فمینیست جهان عرب شناخته می‌شود. او در یک خانواده‌ی سختگیر شیعه در بیروت به دنیا آمد و دوران کودکی و نوجوانی خود را تحت کنترل دقیق پدر و برادرش گذراند. تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه‌ی آلمیله برای دختران مسلمان و ادامه‌ی آن را در مدرسه‌ی اهلّیه پشت سر گذاشت و سپس تحصیلات خود را در کالج آمریکایی دختران در قاهره‌ی مصر ادامه داد و در سال ۱۹۶۶ میلادی فارغ‌التحصیل شد. پس از بازگشت به لبنان، تا سال ۱۹۷۵ در روزنامه‌ی لبنانی النهار کار کرد، اما با آغاز جنگ داخلی لبنان دوباره بیروت را ترک کرد و به عربستان سعودی رفت تا آنجا به کار و نوشتن بپردازد. او سپس همراه خانواده‌اش در لندن ساکن شد. آثار حنان الشیخ شامل رمان‌ها، داستان‌های کوتاه و نمایشنامه‌هایی است که بسیاری از آن‌ها به انگلیسی ترجمه شده؛ ازجمله The Story of Zahra، Women of Sand and Myrrh و Only in London که برخی از آن‌ها جوایزی نیز کسب کرده‌اند. نوشته‌های این نویسنده غالباً به موضوعات جنسی و اجتماعی و به بررسی وضعیت زنان عرب و نقد اجتماعی می‌پردازد؛ به همین دلیل برخی از آثار او در مناطق محافظه‌کار عربی ممنوع یا به‌سختی در دسترس بوده است. حنان الشیخ علاوه‌بر فعالیت‌های ادبی، جزو نویسندگانی بوده که درباره‌ی جنگ داخلی لبنان نیز نوشته است.

این کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

حنان الشیخ یکی از برجسته‌ترین و پرفروش‌ترین نویسندگان معاصر جهان عرب است که آثارش به بیش از ۲۰ زبان ترجمه و در سراسر جهان منتشر شده است. او نویسنده‌ی چندین رمان است که ازجمله‌ی آن‌ها می‌توان به The Story of Zahra، Women of Sand and Myrrh، Beirut Blues که سلمان رشدی آن را تصویری حسی و بی‌تظاهر از جهانی ویران توصیف کرده، Only in London که در فهرست کوتاه جایزه‌ی Independent Foreign Fiction قرار گرفته، Two Women by the Sea و خاطرات تحسین‌شده‌ی زندگی مادرش با عنوان‌های The Locust and the Bird و The Occasional Virgin اشاره کرد. او بین سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۳ به همسرش در عربستان سعودی پیوست و آنجا رمان Women of Sand and Myrrh را نوشت که به زبان فرانسوی ترجمه شد و جایزه‌ی ادبی مجله‌ی Elle را برای او به ارمغان آورد. رمان Only in London به قلم او برای جایزه‌ی Independent Prize for Foreign Fiction نامزد شد.

نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟

مقاله‌ای پژوهشی با عنوان «زن سرکش در رمان مسک الغزال نوشته حنان الشیخ» به بررسی نقش تمرد زنان در این اثر پرداخته و آن را نمونه‌ای از نوشتار زنانه‌ی تخطی‌گر دانسته است. همچنین در نشریه‌ی «الخط» آمده است که رمان نافه تصویر آماده و سنتی از مرد به‌عنوان سوژه و زن به‌عنوان موضوع را بازتنظیم کرده و از طریق دیگری/ بیگانه نشان داده و توضیح می‌دهد که چگونه روایت چهار زن مختلف به بازخوانی حافظه‌ی جمعی عرب می‌پردازد.

بخشی از کتاب نافه

«قوطی‌ها و شیشه‌ها را کنار می‌گذارم و بطری دراز را می‌آورم. صدای معاذ می‌آید که سربه‌سر رینگو می‌گذارد و بلندبلند مثل میمون می‌خندد. برای این‌که خاطرجمع شوم، باز می‌روم کنار درِ آشپزخانه. زود برمی‌گردم جام را پر می‌کنم. سپس در بطری بلند را باز می‌کنم و با وسواس آن را نزدیک جام می‌آورم. چگونه می‌شود تنها دو چکه ریخت؟ گیج شدم. ترسیدم نکند آن دو بیایند تو و بطری را دست من ببینند. با این‌همه، آرام آن را جلو آوردم. انگار دارم بطری را می‌چلانم و نفسش را بند می‌آورم. یک چکه. دو چکه. یا بیست چکه شد؟ بطری را این بار توی دیگ قایم می‌کنم. جام را برمی‌دارم. از آشپزخانه تکان نمی‌خورم. سه چکه ریختم یا بیست‌تا؟ ترسم بیشتر می‌شود. شاید مسموم شود و بمیرد. کنار ظرف‌شویی می‌آیم. می‌خواهم جام را وارونه کنم. ولی پا پس می‌کشم. این آخرین بخت من است. باید دل به دریا بزنم. آمدم به خودم دلگرمی بدهم که اگر بلایی سرش آمد، کسی بو نخواهد برد. قضیه را می‌پیچند، همان‌گونه که وقتی مُرد او را می‌پیچند. دیدم سرم را تکان می‌دهم و برای این خیال‌ها خودم را سرزنش می‌کنم. نکند چون ترسیده‌ام خودم را آرام می‌کنم یا راستی‌راستی تا این اندازه سنگدل شده‌ام؟»