کتاب در آفاق شعر کهن

کتاب در آفاق شعر کهن (از فردوسی تا حافظ)، نوشته دیک دیویس با ترجمه مصطفی حسینی، مجموعه‌ای از جستارها و مقدمه‌های تحلیلی درباره‌ی شعر کلاسیک فارسی است که انتشارات مروارید در سال ۱۴۰۲ آن را منتشر کرده است. نویسنده در این اثر با تمرکز بر شاهکارهای ادبیات فارسی، از آثار فردوسی تا حافظ، به بررسی جنبه‌های گوناگون ترجمه، ساختار و تأثیرگذاری شعر کهن می‌پردازد. دیک دیویس که از برجسته‌ترین ایران‌شناسان و مترجمان شعر فارسی به زبان انگلیسی است، در این کتاب تجربه‌ها و دیدگاه‌های خود را درباره‌ی ترجمه و مواجهه با متون کلاسیک فارسی به اشتراک گذاشته است. کتاب در پنج بخش تنظیم شده و هر بخش به یکی از چهره‌ها یا موضوعات مهم شعر فارسی اختصاص دارد؛ از شاهنامه و فردوسی تا ویس و رامین، خیام و حافظ. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب در آفاق شعر کهن اثر دیک دیویس

کتاب در آفاق شعر کهن اثری پژوهشی و تحلیلی از دیک دیویس است که در دسترس فارسی‌زبانان قرار گرفته است. این کتاب مجموعه‌ای از جستارها و مقدمه‌هایی است که نویسنده طی سال‌ها فعالیت در حوزه‌ی ایران‌شناسی و ترجمه‌ی ادبیات فارسی نوشته است. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که هر بخش به موضوعی خاص یا شاعری برجسته از ادبیات کلاسیک فارسی اختصاص یافته و دیویس در آن، با نگاهی تطبیقی و تحلیلی، به ویژگی‌های زبانی، فرهنگی و هنری آثار می‌پردازد.

بخش‌هایی از کتاب به تجربه‌های شخصی نویسنده در ترجمه و مواجهه با شعر فارسی اختصاص دارد و بخش‌هایی دیگر به تحلیل ساختار و مضمون آثار بزرگانی چون فردوسی، عطار، فخرالدین اسعد گرگانی، خیام، حافظ و عبید زاکانی. کتاب در آفاق شعر کهن نه‌فقط برای علاقه‌مندان به شعر و ادبیات فارسی، بلکه برای پژوهشگران حوزه‌ی ترجمه و ادبیات تطبیقی نیز قابل‌توجه است. دیک دیویس در این مجموعه، هم به دشواری‌های ترجمه‌ی شعر فارسی اشاره کرده و هم به نقش مترجم به‌عنوان واسطه‌ی فرهنگی پرداخته است.

چرا باید کتاب در آفاق شعر کهن را بخوانیم؟

کتاب در آفاق شعر کهن با رویکردی تحلیلی و تطبیقی به شعر کلاسیک فارسی می‌نگرد و تجربه‌ی یک مترجم و پژوهشگر غربی را در مواجهه با متون کهن ایرانی بازتاب می‌دهد. این کتاب فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با چالش‌ها و ظرافت‌های ترجمه‌ی شعر فارسی آشنا شود و دریابد که چگونه آثار بزرگ ادبیات ایران در زبان و فرهنگ دیگر بازآفرینی می‌شوند. از ویژگی‌های شاخص این اثر نگاه چندجانبه به موضوع ترجمه، بررسی نقش زنان در شاهنامه، تحلیل ساختارهای روایی و غنایی و مقایسه‌ی ادبیات فارسی با نمونه‌های غربی است. به‌علاوه، کتاب به‌واسطه‌ی روایت‌های شخصی نویسنده از تجربه‌ی زیستن در ایران و آموختن زبان فارسی، جنبه‌ای انسانی و ملموس دارد. مطالعه‌ی این اثر می‌تواند دیدگاه تازه‌ای درباره‌ی جایگاه شعر فارسی در جهان و نقش مترجمان در انتقال فرهنگ‌ها ارائه کند.

خواندن کتاب در آفاق شعر کهن را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران ادبیات فارسی، علاقه‌مندان به شعر کلاسیک، دانشجویان رشته‌های زبان و ادبیات فارسی و مطالعات ترجمه و کسانی که دغدغه‌ی شناخت فرایند ترجمه و انتقال فرهنگی را دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین برای مترجمان و علاقه‌مندان به ادبیات تطبیقی مفید است.

درباره دیک دیویس

ریچارد (دیک) دیویس (Richard Dick Davis)، زاده‌ی سال ۱۹۴۵، ایران‌شناس، شاعر، استاد دانشگاه و مترجم است. او شاعری انگلیسی‌ـ‌آمریکایی است و از چهره‌های شاخص جنبش فرمالیسم نو در شعر معاصر آمریکا به‌ شمار می‌آید. نشریه‌ی تایمز لیتری ساپلیمنت دیویس را برجسته‌ترین مترجم شعر فارسی به زبان انگلیسی توصیف کرده است. آثار شعری او نیز در نشریات معتبر ادبی جهان تحسین شده و در فهرست کتاب‌های برگزیده‌ی سال توسط روزنامه‌هایی چون ساندی تایمز، دیلی تلگراف، اکونومیست، واشنگتن پست و تایمز لیتری ساپلیمنت قرار گرفته است.

دیویس در ۱۸ آوریل ۱۹۴۵ در انگلستان به دنیا آمد و در روستایی در یورکشایر بزرگ شد. او در خانواده‌ای کارگر و کم‌درآمد رشد کرد، اما والدینش علاقه‌ی زیادی به مطالعه داشتند و همین باعث شد که کتابْ بخش جدانشدنی از دوران کودکی‌اش باشد. تحصیل در یک مدرسه‌ی خوب و برخورداری از معلمانی پرتلاش سبب شد تا دیویس به دانشگاه کمبریج راه یابد؛ جایی که در آن، عشق به شعر و ادبیات در او شکوفا شد. او بعدها گفت که پیش از ورود به کمبریج، تقریباً تمام آثار مهم شعر کلاسیک انگلیسی را خوانده بود و آموزگارش، جان گیبسون، او را به خواندن آثاری چون بهشت گمشده‌ی میلتون و پیش‌درآمد وردزورث ترغیب کرده بود. از شاعران محبوب دوران جوانی‌اش می‌توان به ویلیام بلیک، دی.اچ. لارنس و امیلی دیکنسون اشاره کرد.

تحصیل در کمبریج تأثیر عمیقی بر مسیر فکری او گذاشت. در این دوران، با ادبیات فارسی و هندی آشنا شد و به‌واسطه‌ی دوستی با ای.‌ ام. فورستر و شاعر آمریکایی، تام گان، افق‌های تازه‌ای در شعر و زبان به رویش گشوده شد. مرگ برادرش در اثر خودکشی، تأثیری عمیق و ماندگار بر دیویس گذاشت و او را واداشت تا پس از فارغ‌التحصیلی از انگلستان دور شود. ابتدا در یونان و ایتالیا تدریس کرد و سپس در سال ۱۹۷۰ به دعوت یکی از دوستانش به ایران آمد و در دانشگاه تهران مشغول تدریس زبان انگلیسی شد.

در همین دوران بود که با افخم دربندی آشنا شد و ازدواج کرد. عشق او به همسرش بعدها الهام‌بخش بسیاری از شعرهای عاشقانه‌اش شد. او گفته است که در شعر معاصر، کمتر کسی از عشق در بستر ازدواج سخن گفته است و خود می‌خواسته این تجربه‌ی انسانی را به تصویر بکشد.

دیویس تا انقلاب ۱۳۵۷ در تهران زندگی کرد. پس از سقوط حکومت پهلوی و آغاز ناآرامی‌ها، او و همسرش ایران را ترک کردند و ابتدا به بریتانیا و سپس به ایالات متحده مهاجرت کردند. در دوران اقامت در آمریکا، او به یکی از چهره‌های برجسته‌ی شعر و ترجمه بدل شد. آثار او ترکیبی است از شعر اصیل انگلیسی و بینش عمیق به ادبیات و فرهنگ ایران.

از مهم‌ترین ترجمه‌های دیویس می‌توان به منطق‌الطیر عطار نیشابوری (به‌ کمک همسرش)، شاهنامه‌ی فردوسی (۲۰۰۶)، ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی (۲۰۰۹) و چهره‌های عشق: حافظ و شاعران شیراز (۲۰۱۲) اشاره کرد.

دیویس استاد بازنشسته‌ی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه ایالتی اوهایو و پیش‌تر استاد کرسی بیتا دریاباری در ادبیات فارسی در دانشگاه استنفورد بوده است. او در طول دوران کاری‌اش جوایز متعددی از جمله جایزه‌ی اینگرام مریل و هاینمن را برای شعر و ترجمه دریافت کرده است.

دیویس گرایش مذهبی مشخصی ندارد و خود را بی‌خدا اما شیفته‌ی معنویت می‌داند. او گفته است: «اگر در قرون‌وسطی زندگی می‌کردم، احتمالاً راهب می‌شدم ـ راهبی بد اما مجذوب زندگی روحانی.» او در شعرهایش، میان ایمان و شک، عشق و رنج و غربت و وطن‌دوستی پیوندی شاعرانه برقرار کرده است؛ پیوندی که از او چهره‌ای انسانی، جهانی و ژرف‌نگر ساخته است.

بخشی از کتاب در آفاق شعر کهن

«آن‌گاه که خورشید به افق مغرب خرامید، و شب لاژورد فرارسید، باربد بربط برگرفت و سرودی پهلوانی نواخت. باربد پنهان در میان شاخ و برگ سروِ سلطنتی، سرود شورانگیزش را، که اکنون «دادآفرید» نام دارد، برخواند. از زخمهٔ دلنواز ساز پادشاه از خود بی‌خود شد. حاضران نیز به شگفت آمدند، و هرکس از سر سودا چیزی گفت. شاه به همراهان امر کرد سراسر باغ را بجویند، فراوان جستند، اما تهی‌دست بازگشتند.

پریچهرهٔ میگسار جامی بیاورد، و همین‌که شهریار ساغر از کفِ او برگرفت ناگاه باربد سرود دیگری، به نام «پیکار گُردان»، ساز کرد. خنیاگر چربدست می‌خواند و شاه، سرگرمِ باده‌گساری، به آواز او دل می‌داد. پادشاه دگرباره فرمان داد خنیاگر را بیابند، و درصورت لزوم باغ را زیر و بالا کنند. آنان، چراغ به دست، همه‌جا را گشتند، لیکن جز درختان و قرقاولان ـ که در میان گُل‌ها می‌خرامیدند ـ چیزی نیافتند. شاه جامِ دیگر خواست و به سرود دیگر گوش فراداد. این بار باربد، همراه نوای بربط، سرودی دیگر آغازید که اکنونش «سبز در سبز» می‌نامند، تا بدین‌گونه مکر و فسون سازد.»