کتاب قطعات

کتاب قطعات نوشتهٔ «سیروس شمیسا» اثری در حوزهٔ نقد ادبی، شعر و سبک‌شناسی است که نشر مروارید آن را منتشر کرده است. این کتاب مجموعه‌ای از یادداشت‌ها و قطعات کوتاه دربارهٔ جنبه‌های گوناگون شعر فارسی، نقد ادبی، زبان و سبک شاعران مختلف را در بر گرفته است. نویسنده با تکیه بر سال‌ها تجربه و مطالعه، دیدگاه‌ها و تأملات خود را دربارهٔ موضوعات متنوع ادبی به‌صورت قطعاتی مستقل و گاه پیوسته ارائه داده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب قطعات اثر سیروس شمیسا

کتاب «قطعات» به قلم «سیروس شمیسا»، اثری در قالب جستارهای ادبی است که به‌صورت مجموعه‌ای از قطعه‌نویسی‌ها و یادداشت‌های مستقل گردآوری شده است. این اثر در فضایی میان نقد ادبی، سبک‌شناسی و تأملات شخصی نویسنده حرکت کرده و به موضوعاتی همچون شعر و شاعری، زبان و صنایع ادبی، تفاوت‌های شعر و نثر، جایگاه استعاره و ارسال‌المثل در ادبیات فارسی و مسائل مربوط به تصحیح متون پرداخته است. ساختار کتاب حاضر مبتنی بر قطعات کوتاه و گاه بلندی است که هرکدام به موضوعی خاص اختصاص یافته و در مجموع تصویری از دغدغه‌های فکری و ادبی نویسنده را ارائه داده است. سیروس شمیسا در این کتاب علاوه‌بر تحلیل آثار شاعران بزرگ، به مسائل فنی و ظرایف زبان شعر و نثر نیز توجه ویژه‌ای داشته است. کتاب «قطعات» نه‌تنها برای علاقه‌مندان به شعر و نقد ادبی، بلکه برای کسانی که به تاریخ ادبیات و تحولات زبان فارسی علاقه دارند، خواندنی به شمار می‌رود. کتاب «قطعات» مجموعه‌ای از تأملات، تحلیل‌ها و مثال‌های زنده از شعر و نثر فارسی است که خواننده را با لایه‌های پنهان و آشکار زبان ادبی و دغدغه‌های نقد ادبی معاصر آشنا می‌کند.

خلاصه کتاب قطعات

«سیروس شمیسا» با رویکردی آزاد و قطعه‌نویسانه به موضوعات متنوعی در حوزهٔ شعر و نقد ادبی پرداخته است. او در مقدمه توضیح می‌دهد که این یادداشت‌ها حاصل سال‌ها تأمل و مطالعهٔ شخصی هستند و هدفْ ارائهٔ مقالات تحقیقی یا رساله‌های مفصل نبوده است. هر قطعه به‌صورت مستقل به یکی از جنبه‌های شعر فارسی، نقد ادبی، سبک‌شناسی یا مسائل زبانی می‌پردازد و گاه به تجربه‌های شخصی و خاطرات نویسنده اشاره دارد. نویسنده در بخش‌هایی از کتاب، به تحلیل اشعار شاعران معاصر و کلاسیک می‌پردازد و با ذکر نمونه‌هایی از آثار سهراب سپهری، سعدی، حافظ، خاقانی و دیگران، ویژگی‌های زبانی، موسیقایی و معنایی شعر آن‌ها را بررسی می‌کند. او به مسائلی چون قافیه، ردیف، استعاره، ارسال‌المثل، تفاوت شعر و نثر و نقش صنایع ادبی در برجسته‌سازی زبان می‌پردازد و نمونه‌هایی از کاربردهای موفق و ناموفق این عناصر را در شعر فارسی ارائه می‌دهد؛ همچنین به موضوعاتی مانند تصحیح متون، نسخه‌بدل‌ها، اشتباهات ناسخان و تأثیر آن‌ها بر انتقال شعر و نثر در طول تاریخ می‌پردازد. سیروس شمیسا با ذکر نمونه‌هایی از دیوان شاعران و متون کهن نشان می‌دهد که چگونه تغییرات کوچک در واژگان یا ساختار جملات می‌تواند معنای شعر را دگرگون کند یا زیبایی آن را افزایش یا کاهش دهد. در بخش‌هایی دیگر، نویسنده به نقش خاطره، الهام و تأثیر عناصر فرهنگی و اجتماعی بر شعر و زبان اشاره و اهمیت ارسال‌المثل و جملات قصار را در پویایی زبان و فرهنگ ایرانی برجسته می‌کند؛ همچنین به پدیدهٔ تقلیدهای ساده‌لوحانه و انتساب نادرست اشعار به شاعران بزرگ می‌پردازد و تفاوت‌های شعر قدیم و جدید را از منظر زبان، مضمون و سبک بررسی می‌کند.

چرا باید کتاب قطعات را بخوانیم؟

این کتاب، امکان مواجهه با موضوعات متنوع ادبی را فراهم و خواننده را به تأمل دربارهٔ ظرایف شعر و زبان فارسی دعوت می‌کند. نویسنده با ذکر مثال‌های متعدد از شاعران مختلف و تحلیل‌های دقیق نشان می‌دهد که چگونه عناصر زبانی، موسیقایی و معنایی در شعر فارسی به کار می‌روند و چه تأثیری بر زیبایی و ماندگاری آثار دارند. مطالعهٔ این اثر برای کسانی که به‌دنبال درک عمیق‌ترِ شعر و نقد ادبی هستند، فرصتی برای آشنایی با نگاه‌های متفاوت و تجربه‌های شخصی یک منتقد و پژوهشگر باسابقه فراهم می‌کند. کتاب به موضوعاتی همچون تصحیح متون، ارسال‌المثل، و تفاوت‌های شعر و نثر می‌پردازد که برای علاقه‌مندان به تاریخ ادبیات و زبان فارسی سودمند خواهد بود.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ «قطعات» برای علاقه‌مندان به شعر و نقد ادبی، دانشجویان و پژوهشگران ادبیات فارسی و کسانی که به سبک‌شناسی و تحلیل زبان علاقه دارند، مناسب است. این کتاب به‌ویژه برای کسانی که دغدغهٔ فهم عمیق‌تر شعر فارسی و ظرایف زبانی آن را دارند یا به‌دنبال آشنایی با مسائل تصحیح متون و تاریخ ادبیات هستند، پیشنهاد می‌شود.

درباره سیروس شمیسا

«سیروس شمیسا» زادهٔ ۲۹ فروردین ۱۳۲۷ در رشت، یکی از برجسته‌ترین و پرکارترین اساتید ادبیات فارسی و نویسنده در ایران به شمار می‌رود. او با بیش از ۴۰ عنوان کتاب، سهم مهمی در غنای ادبیات ایران داشته است. سیروس شمیسا تحصیلات عالی خود را در دانشگاه شیراز با رشتهٔ پزشکی آغاز کرد، اما پس از مدتی به ادبیات فارسی روی آورد و مدرک کارشناسی خود را در این رشته دریافت کرد؛ سپس برای تکمیل تحصیلات به دانشگاه تهران رفت و در سال ۱۳۵۷ با راهنمایی دکتر خانلری، مدرک دکترای ادبیات فارسی خود را دریافت کرد. این نویسنده در سال ۱۳۸۰ به‌عنوان یکی از چهره‌های ماندگار ایران معرفی شد. بسیاری از آثار او همچون کتاب‌های «سبک‌شناسی شعر»، «سبک‌شناسی نثر»، «مکتب‌های ادبی» و «فرهنگ تلمیحات» به‌عنوان منابع اصلی در دانشگاه‌های ایران تدریس می‌شوند و جایگاه ویژه‌ای در پژوهش‌های ادبی دارند.

بخشی از کتاب قطعات

«سبک چیست؟

همان‌طور که در کلّیات سبک‌شناسی گفته‌ام سبک وجود و احساس یک هماهنگی و یکدستی و تشابه (در جزئیات و کلّیات) در اثر یا آثار کسی است که هم در زبان است و هم در فکر، اما معمولاً زبان را در نظر می‌گیرند، به قول شهریار (در نامه‌یی که خطاب به شراگیم یوشیج نوشته است): «سبک در فارسی بحثش روی الفاظ و جمله‌بندی است نه فکر و ایدئولوژی» و لذا نیما هم در بحث از سبک خود مدام از تعبیر و تلفیقات تازه و طرز کار سخن می‌گوید. این طرز کار در هر چیزی از بدیع و عروض و ترکیب‌سازی و دستور زبان... می‌تواند باشد. به عبارت دیگر از عادات زبانی و عروضی و دستوری و بدیعی نویسنده است، مُعتاد اوست. نیما می‌گوید «خیال می‌کند من کشف وزن کرده‌ام ولی نمی‌داند من کشف طرز بیان را کرده‌ام». پیتر وردانک می‌گوید: «سبک عبارت است از گزینش فرم بی‌آن‌که پیام دگرگون شود» زیرا سبک همان بیان‌های مختلف واحدهای فکری (معنایی) است. امّا تکیهٔ سبک بر معنی نیست بر زبان است. به قول پیتر وردانک نقد ادبی توجّه ما را به معنایی که در کلام متحقّق شده جلب می‌کند امّا سبک‌شناسی رابطهٔ این معنا را با ویژگی‌های کلام (یعنی طرز بیان) جلب می‌کند.»