کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده

معرفی کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده

کتاب الکترونیکی «دخمهٔ روشنفکران شکست‌خورده (قهوه‌خانه داش‌آقا و ارگ و باغ ملی مشهد)» به کوشش سروش مظفرمقدم و با خاطرات شفاهی زنده‌یاد حسن قاسمی‌کرمانی، نویسنده و شاعر خراسانی، توسط نشر خیزران منتشر شده است. این اثر به روایت بخشی از تاریخ فرهنگی و اجتماعی مشهد، به‌ویژه پاتوق‌های روشنفکری و ادبی دهه‌های گذشته، می‌پردازد. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده

این کتاب مجموعه‌ای از خاطرات شفاهی حسن قاسمی‌کرمانی است که به همت سروش مظفرمقدم گردآوری شده و به فضای فرهنگی و اجتماعی مشهد در دهه‌های میانی قرن گذشته می‌پردازد. روایت‌ها عمدتاً حول محور قهوه‌خانه داش‌آقا، خیابان ارگ و باغ ملی شکل گرفته‌اند؛ مکان‌هایی که محل رفت‌وآمد روشنفکران، شاعران، معلمان و فعالان فرهنگی بوده‌اند. کتاب در قالب دو فصل اصلی، با نگاهی به تاریخچه و نقش این مکان‌ها در شکل‌گیری جریان‌های فکری و اجتماعی مشهد، تصویری زنده از زندگی روزمره، دغدغه‌ها و روابط انسانی آن دوران ارائه می‌دهد. اثر حاضر بخشی از پروژهٔ ثبت تاریخ شفاهی مشهد است و با زبانی صمیمی و جزئی‌نگر، خاطرات و تجربه‌های شخصی راوی را با رویدادهای مهم سیاسی و فرهنگی پیوند می‌زند. این کتاب در سال‌های اخیر گردآوری و منتشر شده و تلاش دارد بخشی از هویت فرهنگی شهر مشهد را برای نسل‌های آینده حفظ کند.

خلاصه کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده

این کتاب با روایت‌های حسن قاسمی‌کرمانی، از نوجوانی او در سال‌های پس از ۱۳۳۹ آغاز می‌شود؛ زمانی که قهوه‌خانه داش‌آقا به عنوان یکی از نخستین پاتوق‌های اهل ادب و روشنفکران مشهد شناخته می‌شد. قاسمی‌کرمانی با جزئیات، فضای خیابان ارگ، باغ ملی و قهوه‌خانه‌های آن دوران را توصیف می‌کند و از نقش این مکان‌ها در گردهم‌آوردن معلمان، شاعران، دانشجویان و فعالان سیاسی سخن می‌گوید. او به خاطراتی از جلسات ادبی، کتابفروشی‌ها، سینماها و چهره‌های شاخص فرهنگی و سیاسی مشهد اشاره می‌کند و از تأثیر رویدادهایی چون کودتای ۲۸ مرداد و تحولات سیاسی دهه‌های ۴۰ و ۵۰ بر فضای روشنفکری شهر می‌نویسد. روایت‌ها، علاوه بر بازتاب زندگی روزمره و روابط انسانی، به تغییرات اجتماعی و فرهنگی مشهد، از جمله تبدیل قهوه‌خانه‌ها به کافه‌ها و دگرگونی سبک زندگی نسل‌ها، می‌پردازد. کتاب همچنین به نقش باغ ملی به عنوان تفرجگاه و محل تبادل اندیشه و خاطرات جمعی اشاره دارد و با نگاهی انتقادی به فراموشی تدریجی این فضاهای فرهنگی، اهمیت ثبت و بازخوانی تاریخ شفاهی را یادآور می‌شود.

چرا باید کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده را خواند؟

این کتاب فرصتی فراهم می‌کند تا با بخشی کمتر روایت‌شده از تاریخ فرهنگی و اجتماعی مشهد آشنا شویم. روایت‌های شخصی و جزئی‌نگر حسن قاسمی‌کرمانی، تصویری ملموس از زندگی روشنفکران، شاعران و اهالی فرهنگ در دهه‌های گذشته ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد چگونه مکان‌هایی مانند قهوه‌خانه داش‌آقا و باغ ملی، نقش مهمی در شکل‌گیری هویت جمعی و تبادل اندیشه داشته‌اند. مطالعه این اثر برای کسانی که به تاریخ شفاهی، فرهنگ شهری و تحولات اجتماعی علاقه‌مندند، دریچه‌ای به گذشته‌ای پرحادثه و پرشور می‌گشاید.

خواندن کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران، پژوهشگران فرهنگ و جامعه‌شناسی شهری، دوستداران خاطرات شفاهی و کسانی که به شناخت فضای روشنفکری و ادبی مشهد علاقه دارند، مناسب است. همچنین برای کسانی که دغدغه حفظ میراث فرهنگی و اجتماعی شهرها را دارند، خواندنی خواهد بود.

فهرست کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده

- فصل نخست: قهوه‌خانهٔ داش‌آقادر این فصل، نویسنده به شرح خاطرات و روایت‌هایی از قهوه‌خانه داش‌آقا می‌پردازد؛ پاتوقی که محل گردهمایی شاعران، معلمان، دانشجویان و روشنفکران مشهد بود. فضای قهوه‌خانه، شخصیت‌های برجسته، روابط میان اعضا و نقش این مکان در تحولات فرهنگی و سیاسی شهر، از جمله موضوعات این بخش است.- فصل دوم: باغ ملی و خیابان ارگ مشهداین فصل به توصیف باغ ملی و خیابان ارگ اختصاص دارد؛ مکان‌هایی که علاوه بر کارکرد تفریحی، محل تبادل اندیشه و خاطرات جمعی بودند. نویسنده با نگاهی نوستالژیک، تغییرات این فضاها در گذر زمان، خاطرات جمعی و نقش آن‌ها در زندگی اجتماعی و فرهنگی مشهد را روایت می‌کند.

بخشی از کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده

«آن‌چه من در ذهن و خاطره دارم بر می‌گردد به سال‌های ۱۳۳۹ به بعد. دوران نوجوانی بود و فصل یارگیری و مثل هر جوان دیگری سرزدن به هر پاتوقی و وارد شدن به جمعی و گروهی. اگر بخت یار بود به محافل ادبی و سیاسی کشیده می‌شدی و گرنه خیابان ارگ و باغ ملی انواع سرگرمی‌ها را برایت فراهم می‌کرد. من قبل از هر جای دیگر با قهوه‌خانهٔ «داش‌آقا» آشنا شدم و این آشنایی هم پیشینه‌ای داشت که از یکی از اعضای فامیل درباره‌اش حکایت‌ها شنیده بودم؛ راست یا دروغ هیچ‌گاه متأسفانه کنجکاو نشدم اگر چه به آسانی میسر بود و یکی از شنیده‌هایم این بود که بعد از کودتای ۲۸ مرداد و فرارسیدن روزگار تلخ شکست جنبش ملی، روزنامهٔ کیهان رپرتاژی با عنوان «دخمهٔ روشنفکران شکست‌خورده» از این قهوه‌خانه و قهوه‌خانه‌نشینانش تهیه و منتشر کرده بود و من که حالا نوجوانی ۱۹-۲۰ ساله بودم و به بسیاری از میتینگ‌های دوران حکومت زنده‌یاد دکتر مصدق به همراه پدر برده می‌شدم به خاطر داشتم و یادم بود که در خیابان شاه‌رضا بعد از کوچهٔ تلفن خودکار و روبه‌روی کتابفروشی نادری کمی بالاتر از کتابفروشی باستان تابلوی حزب پان ایرانیست بود و بالای سینما فردوسی در خیابان «پهلوی» (خیابان امام خمینی امروز)، حزب ایران شعبه داشت و در میدان مجسمه (شهدای فعلی) کلوپ مصدق بود که هر روز شخصی به نام «صادق بهداد» میتینگ و سخنرانی داشت و روی بالکن شهرداری گاهی شخصی با لباس روحانیت سخنرانی می‌کرد که برای قیام ۳۰ تیر کفن پوشیده بود و معروف شده بود به «مصباح کفن پوش» و در گوشه‌ای از همان میدان، مغازهٔ بلور فروشی داشت و دیگر «حاجی عابدزاده» که موسس انجمن پیروان قرآن بود و در صحن نو به حمایت از دکتر مصدق و آیت‌اله کاشانی میتینگ برگزار می‌کرد که پدرم پای ثابت این محافل بود و بیشتر طرفدار انجمن پیروان قرآن...»