کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده

کتاب دخمه روشن فکران شکست‌ خورده به کوشش سروش مظفر مقدم و با خاطرات شفاهی زنده‌یاد حسن قاسمی‌کرمانی، نویسنده و شاعر خراسانی، توسط نشر خیزران منتشر شده است. این اثر به روایت بخشی از تاریخ فرهنگی و اجتماعی مشهد، به‌ویژه پاتوق‌های روشنفکری و ادبی دهه‌های گذشته، پرداخته است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده

کتاب دخمه‌ی روشن‌فکران شکست‌خورده (تاریخ شفاهی ایران، روایتی خواندنی از قهوه‌خانه‌ی داش‌آقا، باغ ملی و خیابان ارگ مشهد پاتوق روشن‌فکران مشهد در دهه‌های ۴۰ و ۵۰) مجموعه‌ای از خاطرات شفاهی حسن قاسمی‌کرمانی است که به همت سروش مظفرمقدم گردآوری شده و به فضای فرهنگی و اجتماعی مشهد در دهه‌های میانی قرن گذشته می‌پردازد. روایت‌ها عمدتاً حول محور قهوه‌خانه‌ی داش‌آقا، خیابان ارگ و باغ ملی شکل گرفته‌اند؛ مکان‌هایی که محل رفت‌وآمد روشن‌فکران، شاعران، معلمان و فعالان فرهنگی بوده‌اند. 

کتاب در قالب دو فصل اصلی، با نگاهی به تاریخچه و نقش این مکان‌ها در شکل‌گیری جریان‌های فکری و اجتماعی مشهد، تصویری زنده از زندگی روزمره، دغدغه‌ها و روابط انسانی آن دوران ارائه می‌دهد. اثر حاضر بخشی از پروژه‌ی ثبت تاریخ شفاهی مشهد است و با زبانی صمیمی و جزئی‌نگر، خاطرات و تجربه‌های شخصی راوی را با رویدادهای مهم سیاسی و فرهنگی پیوند می‌زند. این کتاب تلاش دارد بخشی از هویت فرهنگی شهر مشهد را برای نسل‌های آینده حفظ کند.

خلاصه کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده

کتاب دخمه‌ی روشن‌فکران شکست‌خورده با روایت‌های حسن قاسمی‌کرمانی، از نوجوانی او در سال‌های پس از ۱۳۳۹ آغاز می‌شود؛ زمانی که قهوه‌خانه‌ی داش‌آقا به‌عنوان یکی از نخستین پاتوق‌های اهل ادب و روشن‌فکران مشهد شناخته می‌شد. قاسمی‌کرمانی با جزئیات، فضای خیابان ارگ، باغ ملی و قهوه‌خانه‌های آن دوران را توصیف می‌کند و از نقش این مکان‌ها در گردهم‌آوردن معلمان، شاعران، دانشجویان و فعالان سیاسی سخن می‌گوید. او به خاطراتی از جلسات ادبی، کتاب‌فروشی‌ها، سینماها و چهره‌های شاخص فرهنگی و سیاسی مشهد اشاره می‌کند و از تأثیر رویدادهایی چون کودتای ۲۸ مرداد و تحولات سیاسی دهه‌های ۴۰ و ۵۰ بر فضای روشنفکری شهر می‌نویسد. 

روایت‌ها، علاوه‌بر بازتاب زندگی روزمره و روابط انسانی، به تغییرات اجتماعی و فرهنگی مشهد، از جمله تبدیل قهوه‌خانه‌ها به کافه‌ها و دگرگونی سبک زندگی نسل‌ها، می‌پردازد. کتاب همچنین به نقش باغ ملی به‌عنوان تفرجگاه و محل تبادل اندیشه و خاطرات جمعی اشاره دارد و با نگاهی انتقادی به فراموشی تدریجی این فضاهای فرهنگی، اهمیت ثبت و بازخوانی تاریخ شفاهی را یادآور می‌شود.

چرا باید کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده را خواند؟

کتاب دخمه‌ی روشن‌فکران شکست‌خورده فرصتی فراهم می‌کند تا با بخشی کمتر روایت‌شده از تاریخ فرهنگی و اجتماعی مشهد آشنا شویم. روایت‌های شخصی و دقیق حسن قاسمی‌کرمانی، تصویری ملموس از زندگی روشن‌فکران، شاعران و اهالی فرهنگ در دهه‌های گذشته ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد چگونه مکان‌هایی مانند قهوه‌خانه داش‌آقا و باغ ملی، نقش مهمی در شکل‌گیری هویت جمعی و تبادل اندیشه داشته‌اند. مطالعه‌ی این اثر برای کسانی که به تاریخ شفاهی، فرهنگ شهری و تحولات اجتماعی علاقه‌مندند، دریچه‌ای به گذشته‌ای پرحادثه و پرشور می‌گشاید.

خواندن کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران، پژوهشگران فرهنگ و جامعه‌شناسی شهری، دوستداران خاطرات شفاهی و کسانی که به شناخت فضای روشنفکری و ادبی مشهد علاقه دارند، مناسب است؛ همچنین برای کسانی که دغدغه‌ی حفظ میراث فرهنگی و اجتماعی شهرها را دارند، خواندنی خواهد بود.

بخشی از کتاب دخمه روشن فکران شکست خورده

«آن‌چه من در ذهن و خاطره دارم بر می‌گردد به سال‌های ۱۳۳۹ به بعد. دوران نوجوانی بود و فصل یارگیری و مثل هر جوان دیگری سرزدن به هر پاتوقی و وارد شدن به جمعی و گروهی. اگر بخت یار بود به محافل ادبی و سیاسی کشیده می‌شدی و گرنه خیابان ارگ و باغ ملی انواع سرگرمی‌ها را برایت فراهم می‌کرد. من قبل از هر جای دیگر با قهوه‌خانهٔ «داش‌آقا» آشنا شدم و این آشنایی هم پیشینه‌ای داشت که از یکی از اعضای فامیل درباره‌اش حکایت‌ها شنیده بودم؛ راست یا دروغ هیچ‌گاه متأسفانه کنجکاو نشدم اگر چه به آسانی میسر بود و یکی از شنیده‌هایم این بود که بعد از کودتای ۲۸ مرداد و فرارسیدن روزگار تلخ شکست جنبش ملی، روزنامهٔ کیهان رپرتاژی با عنوان «دخمهٔ روشنفکران شکست‌خورده» از این قهوه‌خانه و قهوه‌خانه‌نشینانش تهیه و منتشر کرده بود و من که حالا نوجوانی ۱۹-۲۰ ساله بودم و به بسیاری از میتینگ‌های دوران حکومت زنده‌یاد دکتر مصدق به همراه پدر برده می‌شدم به خاطر داشتم و یادم بود که در خیابان شاه‌رضا بعد از کوچهٔ تلفن خودکار و روبه‌روی کتابفروشی نادری کمی بالاتر از کتابفروشی باستان تابلوی حزب پان ایرانیست بود و بالای سینما فردوسی در خیابان «پهلوی» (خیابان امام خمینی امروز)، حزب ایران شعبه داشت.»