کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ فلسفه ذهن، فلسفه علم

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ فلسفه ذهن، فلسفه علم با عنوان اصلی The Stanford Encyclopedia of Philosophy نوشتهٔ رابرت ون گولیک و اریک ت. اولسون و دیوید پ. اشوایکارت و هانس برنهارت اشمیت و جورج گراهام و جنت لوین و مایکل تای و مارتینه نیدا - روملین و اندرو بروک و تامس نیکلز و دان آ. هاویرد و ترجمهٔ یاسر پوراسماعیل و مریم خدادادی و داود میرزایی و یاسر خوشنویس و سعید جعفری است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است. اثر حاضر که در دستهٔ علم فلسفه قرار گرفته، جلد ۱۱ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد» است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ فلسفه ذهن، فلسفه علم

کتاب «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد؛ فلسفهٔ ذهن، فلسفهٔ علم» (جلد یازدهم) که در ایران در سال ۱۴۰۲ منتشر شده، ده مقاله را در بر گرفته است. این کتاب ترجمهٔ مقالات گوناگون از کتاب اصلی و جلدی از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد» (SEP) است. این اثر با بررسی مفهوم فراگیر آگاهی و کاربردهای آن در توصیف موجودات و فرایندهای ذهنی آغاز می‌شود و پس از پرداختن به فلسفهٔ ذهن و مفاهیم مرتبط اجتماعی و روان‌شناختی، با مباحث فلسفهٔ علم به پایان می‌رسد. بخش فلسفهٔ ذهن با تمرکز بر اهمیت فهم آگاهی و جایگاه آن در طبیعت برای درک کامل ذهن، به چیستی آگاهی و ارتباط آن با سایر جنبه‌های واقعیت پرداخته است. نویسندگان در مقالات این بخش، دیدگاه‌های اندیشمندان برجسته‌ای همچون ایمانوئل کانت را مورد بحث قرار داده و در فصل مقدماتی، مفهوم آگاهی را از زوایای گوناگون بررسی کرده‌اند. پرسش‌هایی اساسی دربارهٔ ماهیت، چگونگی و چرایی آگاهی، ویژگی‌های آن و نظریه‌های مختلف، مطرح شده است تا درک جامعی از این مفهوم بنیادین ارائه شود. این مباحث زمینه‌ساز مطالب و مفاهیم مطرح‌شده در ادامهٔ کتاب است. در ادامه، مفاهیمی مانند رفتارگرایی در ارتباط با ذهن (شامل سه رویکرد روش‌شناختی، روان‌شناختی و تحلیلی) و جهان‌بینی اجتماعی «اسکینر» همراه با نقدهای وارد بر رفتارگرایی بررسی شده؛ همچنین در فصلی مستقل به پیشینه، چیستی و نظریات مختلف آموزهٔ کارکردگرایی به‌عنوان یکی از رویکردهای مهم در فلسفهٔ ذهن پرداخته و استدلال‌هایی در رد آن ارائه شده است. مفهوم کیفیات ذهنی به‌عنوان هستهٔ اصلی مسئلهٔ ذهن و بدن با توضیح کاربردهای مختلف آن و تمایز بین حالات ذهنی و کیفیات ذهنی واجد کیفیت ذهنی، مورد کاوش قرار گرفته است و علاوه بر این، فصلی جداگانه به بررسی دیدگاه‌های کانت دربارهٔ ذهن و آگاهی اختصاص یافته است. بخش پایانی کتاب حاضر به فلسفهٔ علم به‌ویژه مباحث مربوط به انقلاب‌های علمی و تاریخ علم می‌پردازد. در این بخش، نظریات «کوهن»، از چهره‌های برجسته در زمینهٔ انقلاب‌های علمیْ تشریح و تفسیر و ارتباط میان دیدگاه‌های او و فیلسوفان آلمانی و فرانسوی تبیین شده است.

مجموعهٔ«دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد» (SEP) یک منبع آنلاین و پویا در حوزهٔ فلسفه است که توسط دانشگاه استنفورد منتشر و به‌طور مداوم تکمیل و به‌روزرسانی شده است. این مجموعه مقالات معتبر به‌عنوان یک نقطهٔ شروع اساسی برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به فلسفه در مواجهه با موضوعات تخصصی این رشته شناخته می‌شود و در دستیابی به هدف خود مبنی بر ارائهٔ یک مرجع جامع و مدرن در فلسفه موفق بوده است. از نظر محتوایی، SEP طیف گسترده‌ای از مباحث فلسفی از جمله متافیزیک، معرفت‌شناسی، اخلاق، فلسفهٔ علم، فلسفهٔ ذهن، منطق و فلسفهٔ ریاضیات را پوشش داده و شامل مقالات تاریخی دربارهٔ فیلسوفان گوناگون بوده است. انتشارات ققنوس این دانشنامه را با ترجمهٔ مترجمان مختلف به پارسی منتشر کرده است. مقالات این دانشنامه جدیدترین مباحث در زمینه‌های مربوطه را در بر می‌گیرد. در سال ۲۰۰۵ میلادی، SEP جایزهٔ «بهترین محتوا» را از The Charleston Advisor Reader's Choice Awards دریافت کرد. این مجله، خدمات و پایگاه‌های اطلاعاتی الکترونیکی برای کتابخانه‌ها را ارزیابی کرده است. SEP را به‌عنوان پروژه‌ای با کیفیت برتر در رشتهٔ خود و نمونه‌ای عالی در گردآوری بسیاری از بهترین متخصصان این حوزه به‌عنوان نویسنده توصیف کرده‌اند.

عنوان مقالات کتاب حاضر عبارت است از «آگاهی»، «قصدیت جمعی»، «این همانی شخصی»، «قصدیت جمعی»، «رفتارگرایی»، «کارکردگرایی»، «کیفیات ذهنی»، «کیفیات ذهنی: برهان معرفت»، «ذهن و آگاهی از خود در نظر کانت»، «انقلاب‌های علمی» و «فلسفۀ علم آینشتاین». سرپرست و و یراستار مجموعهٔ حاضر «مسعود علیا» است.

چرا باید کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ فلسفه ذهن، فلسفه علم را بخوانیم؟

مطالعهٔ این اثر شما را با آرای گوناگونی در باب فلسفهٔ ذهن و فلسفهٔ علم آشنا می‌کند.

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ فلسفه ذهن، فلسفه علم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به دوستداران فلسفه و علاقه‌مندان به فلسفهٔ ذهن و فلسفهٔ علم پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ فلسفه ذهن، فلسفه علم

«فرانک جکسون (Jackson ۱۹۸۲) شهودی را که زیربنای برهان معرفت اوست در متنی که بسیار به آن استناد شده است با استفاده از مثال معروفش ــ متخصصی در فیزیولوژی اعصاب به نام ماری ــ صورت‌بندی می‌کند:

ماری دانشمند برجسته‌ای است که، به هر دلیل، مجبور شده است در اتاقی سیاه و سفید از طریق نمایشگر تلویزیونی سیاه و سفیدی درباره جهان پژوهش کند. او متخصص فیزیولوژی اعصاب بینایی است و اجازه دهید فرض کنیم که همه اطلاعات فیزیکی لازم درباره آنچه هنگام دیدن گوجه‌فرنگی‌های رسیده یا آسمان رخ می‌دهد، به دست می‌آورد، و از واژه‌هایی همچون «قرمز»، «آبی» و غیره استفاده می‌کند. برای مثال، او درمی‌یابد که دقیقاً کدام ترکیب‌های طول موج‌ها از آسمان، شبکیه را تحریک می‌کنند و این امر دقیقاً چگونه از طریق دستگاه عصبی مرکزی، موجب انقباض تارهای صوتی و خروج هوا از ریه‌ها و، در نتیجه، اظهار جمله «آسمان آبی است» می‌شود ... هنگامی که ماری از اتاق سیاه و سفیدش آزاد می‌شود یا تلویزیونی رنگی در اختیارش قرار می‌گیرد، چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا او چیزی می‌آموزد یا نه؟ کاملا واضح به نظر می‌رسد که او چیزی درباره جهان و تجربه دیداری ما از آن می‌آموزد. اما در این صورت، لازم می‌آید که معرفت قبلی او ناقص بوده باشد. اما ماری همه اطلاعات فیزیکی را داشت. بنابراین، چیزی بیش از اطلاعات فیزیکی [نزد او] وجود دارد، و فیزیکالیسم کاذب است.

استدلالِ نهفته در این قطعه را می‌توان به صورت زیر بیان کرد:

(۱) ماری پیش از آزادی‌اش، همه اطلاعات فیزیکی مربوط به بینایی رنگی را دارد.

(۲) اما اطلاعاتی درباره بینایی رنگی انسان وجود دارد که او پیش از آزادی‌اش فاقد آن است.

بنابراین، (۳) این‌طور نیست که همه اطلاعات، اطلاعات فیزیکی باشند.»