کتاب نامه های زندان (جلد دوم)

کتاب نامه های زندان (جلد دوم) نوشتهٔ آنتونیو گرامشی و ترجمهٔ اثمار موسوی نیا است. نشر نی این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی نامه‌هایی از ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۱.

درباره کتاب نامه های زندان (جلد دوم)

کتاب نامه های زندان (جلد دوم) (Lettere dal carcere) دربردارندهٔ نوشته‌هایی است که آنتونیو گرامشی در زندان به رشتهٔ تحریر درآورده است. جلد دوم این اثر حاوی نامه‌هایی است که در سال‌های ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۱ نگاشته شده‌اند. پس از محاکمهٔ گرامشی در «دادگاه ویژهٔ دفاع از کشور» در ژوئن ۱۹۲۸ و صدور حکم ۲۰ سال زندان برای این متفکر، دورهٔ دوم زندان گرامشی‌ از ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۱ در توری آغاز می‌شود. این سال‌ها برای گرامشی سرشار از بیم و امید، خلاقیت و تولید بودند. در متن این‌ نامه‌ها شاهد تلاش مداوم او برای زنده ماندن به شکلی پویا هستیم. هر لحظه تجلی بارقه‌ای از اراده و هر آن آبستن تفکر و ایده است. گفته شده است که در میان انبوه نوشته‌های آنتونیو گرامشی، نامه‌های زندان از برجسته‌ترین نوشته‌های او در عالم اندیشه‌ٔ سیاسی است؛ منبعی مهم و پرارزش برای درک شخصیت راستین گرامشی، ویژگی‌های فکری و اخلاقی و عمق مطالعات او، همچنین برای فهم آرای او در عرصه‌ٔ جامعه‌شناسی سیاسی و مطالعات فرهنگی. اهمیت این اثر در آن است که بخش مهمی از کوشش گرامشی را در تدوین پروژه‌ٔ فکری‌ خود به ما ارائه داده که، علاوه‌بر سیاست، تاریخ و فلسفه‌ٔ مطالعات فرهنگی را نیز دربر می‌گیرد. آنتونیو گرامشی تنها ۴۶سال عمر کرد. او به دلیل مبارزه با حکومت فاشیستی، سال‌ها در زندان موسولینی به سر برد و شکنجه شد و درحالی آزاد شد که ظالمان حکومت فاشیستی ایتالیا در درمان به موقع بیماری‌اش تعلل کردند، درنتیجه فقط یک هفته بیرون از زندان زنده ماند. بسیاری بر این عقیده هستند که او نمونهٔ یک روشن‌فکر واقعی بود که از هیچ‌چیز و هیچ‌کس نمی‌ترسید و در راه آزادی و برابری مردم‌ ایتالیا همیشه مبارزه می‌کرد. 

گرامشی در در جای‌جای نامه‌ها به بررسی همه‌جانبه‌ٔ مسئله‌ٔ اصلی خود، یعنی نحوه‌ٔ سربرآوردن فاشیسم و ناکامی جنبش انقلابی، پرداخته است.  مفاهیم کلیدی و مورد توجه او هژمونی، روشنفکر ارگانیک، جامعه‌ٔ سیاسی و جامعه‌ٔ مدنی، تاریخی‌گری، مسائل فرهنگی و ادبی، و جریان‌های حاشیه‌ای ادبی است. گفته شده است که «نامه‌های زندان» بیانگر نبوغ و ذهنِ تحلیل‌گر و خلاقِ این متفکرِ مارکسیستِ انقلابی است.

گرامشی کتابی از خود به یادگار نگذاشت. آنچه از او به جای مانده انبوه مقالات روزنامه‌نگارانه‌اش قبل از دستگیری در اواخر سال ۱۹۲۶ است که به گفته‌ٔ خودش چیزی حدود ۱۵ یا ۲۰ جلد ۴۰۰صفحه‌ای است؛ علاوه‌بر‌آن ۳۳ دفتر از نوشته‌های او در زندان فاشیست‌های ایتالیا در خلال‌ سال‌های ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۵ نیز در دسترس است، دفترهایی که برخی تا برگ‌های آخرشان پُر شده و برخی نیمه‌تمام و حاوی چند برگ یادداشت است. دفترهای اخیر که در نگاه اول فاقد نظم‌و‌ترتیب روشنی هستند و یادداشت‌های موجود در آن‌ها گاه همانند تیری در آسمان رها شده و گاه مفصل‌تر و با نظمی روشن‌تر بسط یافته‌اند، مجموعه‌مطالبی هستند که آنتونیو گرامشی در دورانی سرنوشت‌ساز، چه در ایتالیا چه در جهان، نوشته است. این مجموعه‌ٔ به‌ظاهر آشفته که موضوعات متنوعی از تاریخ ایتالیا، تعریف و نقش روشنفکران، بررسی ماکیاولی، مباحث فرهنگی، مطالعه‌ٔ فلسفی، تاریخ‌ جنبش‌های مذهبی، تاریخ استقلال ایتالیا، پوزیتیویسم، ادبیات مردم‌پسند و روزنامه‌نگاری را در بر می‌گیرد دارای اهمیت فراوانی هستند.

خواندن کتاب نامه های زندان (جلد دوم) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعهٔ آرای گرامشی و علاقه‌مندان به علوم سیاسی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره آنتونیو گرامشی

آنتونیو گرامشی (Antonio Gramsci) در ۲۲ ژانویه‌ٔ سال ۱۸۹۱ در ساردینیا در ایتالیا متولد شد. پدرش مشکلات مالی فراوانی داشت و همین مسئله موجب شد که خانواده‌ٔ گرامشی اغلب در حال جابه‌جایی باشند و آنتونیو در چندین مدرسه‌ٔ مختلف تحصیل کند. آنتونیو در دوران کودکی با مشکلاتی ناشی از ناهنجاری‌های ستون فقرات دست‌وپنجه نرم می‌کرد و تا پایان زندگی‌اش از بیماری رنج می‌برد. گرامشی دوران دبیرستان را نزد برادر بزرگترش که سرباز بود، گذراند. با اینکه از عقاید سوسیالیستی برادرش تأثیر می‌پذیرفت، احساس بی‌عدالتی و مشاهده‌‌ٔ رنج مردم و بی‌تفاوتی‌های فراگیر نسبت به آن رنج بود که جهان‌بینی او را ساخت. ابداع اصطلاح مهم «هژمونی» موجب شهرت آنتونیو گرامشی میان متفکران چپ شد. هژمونی در لغت به‌معنای فرادستی و سلطه‌گری است، اما در معنایی که گرامشی در نظر دارد، به سلطهٔ گروهی در اجتماع بر گروه دیگر اشاره دارد؛ سلطه‌ای که نه با اعمال قدرت که با درجه‌ای قابل‌قبول از رضایت گروه فرودست کسب شده باشد. گرامشی معتقد است هژمونی در پی عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پدید می‌آید. مرکز ثقل هژمونی ایدئولوژی‌ است؛ ایدئولوژی از نگاه آنتونیو گرامشی ابزاری‌ است که طبقات بالای جامعه توسط آن سلطه‌ٔ سیاسی و اجتماعی خود را حفظ می‌کنند و بادوام می‌سازند. کتاب «علیه فاشیسم» یکی از آثار مکتوب او است.

بخشی از کتاب نامه های زندان (جلد دوم)

«من هم از ملاقات با تو بسیار شادمان شدم. اما شادکامی‌ام نسبی بود، چون دلم می‌خواهد به طور مؤثرتری متقاعدت کنم مراقب سلامت عمومی خود باشی و سعی کنی آن را بهبود ببخشی، اما نمی‌دانم چطور باید این کار را بکنم. نصایح من از راه دور و از طریق نامه به‌هیچ‌وجه مؤثر نیستند، این را به‌خوبی درک می‌کنم. باید از نزدیک و با ابزار قانع‌کننده‌تری مانند روش‌هایی که برای بچه‌ها به کار می‌گیرند این کار را کرد (تو می‌دانی که من سیستم‌های آموزشی را تنها با توسل به کمی سختگیری و برخوردِ شاید حتی کمی فیزیکی مؤثر می‌دانم). به‌هرجهت خیلی خوشحال شدم دیدمت و فکر می‌کنم از قبل هم ضعیف‌تر شده‌ای. باید دست‌کم هر روز یک بار برایم بنویسی و خبر بدهی که دقیقاً چه وقت عازم خواهی شد. هیچ‌چیز بدتر از این نیست که آدم در بی‌خبری بماند. و یادت باشد آدرس رم و میلان را برایم بفرستی، چون من باید هر دوشنبه نامه بنویسم و اگر آدرس نداشته باشم نوبت نامه‌نویسی را تا یک هفته از دست می‌دهم، سوای نگرانی و تشویش که آرامشم را می‌رباید. چنان‌که می‌بینی در حال حاضر فقط به تو نامه می‌نویسم، و خواهش می‌کنم اصلاً از من نخواه به جولیا هم بنویسم، چون آن وقت دیگر برای تو هم نخواهم نوشت. مبادا فکر کنی هنوز عصبانی‌ام. چهار ماه پیش عصبانی بودم و خشمم را در نامه‌هایی که آن زمان برایت نوشتم خالی کردم. اکنون بی‌اعتنا شده‌ام. به نظر خودم هم عجیب است که چطور به این نقطه رسیدم و از این بابت متأسفم؛ اما این اتفاق حالا دیگر افتاده است و من واقعاً در این مورد بی‌تقصیرم. البته اگر بشود در چنین وضعیتی از تقصیر سخن گفت. بیشتر از یک سال (خیلی بیشتر) گرفتار بحران روحی بودم و لحظات بسیار سختی داشتم. اکنون بی‌احساس شده‌ام و نمی‌خواهم بیشتر از این حرص بخورم و خلقم را تنگ کنم و دوباره برای چندین هفته سردرد به سراغم بیاید. از تو تمنا دارم وقتی برایم می‌نویسی اصلاً به این چیزها اشاره نکنی. اگر خبر تازه‌ای داری برایم بفرست، اما نه تشویقم کن و نه پند و اندرز بده که در این مورد حرف بزنم. تاتیانای عزیز، تو در این سال‌ها بسیار به من کمک کردی که دشواری حبس را تاب بیاورم. به من کمک کردی به این زندگی خو بگیرم، و برای همین بسیار مدیون توام. گاهی این فکر و نگرانی واقعاً آزارم می‌دهد که شاید هرگز مجالی دست ندهد که ثابت کنم چقدر به تو محبت دارم و از تو ممنونم. به‌هرجهت، دلم نمی‌خواهد قاطی این ماجراها شوی. از ته دل خواهش می‌کنم. به هر شکلی که به این قضیه اشاره کنی برایم آزاردهنده است. حالا دیگر به این وضع عادت کرده‌ام. بهتر است تمامش کنیم، و آتش به پا نکن. مطمئنم که تو هر وقت خبری از بچه‌ها داشته باشی یا آن‌ها را ببینی همیشه مرا مطلع می‌کنی. همین برایم کافی‌ست. کار وکیل را به تو می‌سپارم. از آن غافل نشو. برای من از اهمیت روانشناختی برخوردار است، در واقع بیشتر از آن چیزی که ممکن است تصورش را بکنی برایم اهمیت دارد. در بخش مربوط به نامهٔ مادرم کمی فضای خالی گذاشتم تا بتوانی برایش بنویسی که با من ملاقات کردی و حالم نسبتاً خوب است. با مهر در آغوشت می‌گیرم.»