کتاب سقوط فرقه دموکرات آذربایجان

کتاب سقوط فرقه دموکرات آذربایجان نوشتهٔ کاوه بیات است. انتشارات شیرازه کتاب ما این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی مجموعه‌ای از گزارش‌های سیاسی ایالات متحده و بریتانیا. این اثر از مجموعهٔ «تاریخ معاصر ایران» است.

درباره کتاب سقوط فرقه دموکرات آذربایجان

کاوه بیات در کتاب سقوط فرقه دموکرات آذربایجان بیان کرده است که فرازوفرود حکومت فرقهٔ دموکرات آذربایجان در فاصلهٔ پاییز ۱۳۲۴ تا پاییز ۱۳۲۵ یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ معاصر ایران است. آنچه این واقعه را از دیگر تحولات مشابهی که در همان ایام در دیگر حوزه‌های تحت اشغال شوروی در اروپای شرقی و مرکزی جریان داشت متفاوت می‌کند، بخش پایانی آن است؛ یعنی عقب‌نشینی روس‌ها از یکی از حوزه‌های تحت اشغال خود. نکتهٔ دیگر نیز شتاب شگفت‌انگیز این فروپاشی است؛ حکومتی که از فردای اشغال آذربایجان به دست ارتش سرخ در شهریور ۱۳۲۰،‌ یعنی حدود پنج سال صرفِ تهیه و تدارک آن شد، یک‌شبه سقوط کرد.

آنچه کاوه بیات در کتاب «سقوط فرقه دموکرات آذربایجان» ارائه داده گزارش‌هایی است در توصیف بیشتر این واقعه بر اساس اسناد سیاسی ایالات متحده و بریتانیا. بخشی از این گزارش‌ها مانند گزارش مفصل کنسول آمریکا در تبریز، به‌عنوان گزارش یک شاهد عینی صِرفاً به توصیف تحولات آن مقطع، اختصاص دارد و بخشی نیز مانند گزارش‌های دیپلماتیک بریتانیا در کنار گزارش‌های واصله از تبریز در خصوص تحولات جاری،‌ پاره‌ای از مکاتبات ردوبدل‌شده میان سفارت بریتانیا در تهران و مقامات لندن را نیز در خود دارد که مضامین کلی‌تری را شامل می‌شود. بخش دیگری از این مجموعه، سه گزارش پایانی آن است که بیشتر به پیامدهای ناشی از فروپاشی فرقه اشاره دارد. در درجهٔ اول غارت تعدادی از روستاهای مسیحی‌نشین اطراف ارومیه که از جنگ جهانی اول به این‌سو زمینه‌ای مساعد برای این‌گونه تنش‌ها یافته بود.

خواندن کتاب سقوط فرقه دموکرات آذربایجان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعهٔ تاریخ معاصر ایران و علاقه‌مندان به تاریخ فرقه‌ها و احزاب سیاسی ایران پیشنهاد می‌کنیم.

درباره کاوه بیات

کاوه بیات متولد ۱۳۳۳ در تهران، تاریخ‌نگار، پژوهشگر ایرانی و نوهٔ دختری «صولت‌الدوله قشقایی» است. بیات مقالاتی در فصلنامهٔ «گفت‌وگو»، ماهنامهٔ «جهان کتاب» و ماهنامهٔ «اندیشهٔ پویا» نگاشته است. او دبیر مجموعه‌های «تاریخ معاصر ایران» و «آسیای میانه و قفقاز» در شرکت نشر و پژوهش شیرازه (انتشارات شیرازه کتاب ما) است. «روابط ایران و ترکیه»، «سقوط فرقهٔ دموکرات آذربایجان»، «کردها و فرقهٔ دموکرات آذربایجان»، «ارومیه در محاربهٔ عالم‌سوز» و «آذربایجان در موج‌خیز تاریخ» از جمله آثار این نویسنده است.

بخشی از کتاب سقوط فرقه دموکرات آذربایجان

«گولان یکی از روستاهایی است که در خلال سقوط فرقه دموکرات آذربایجان غارت شد. غارتگران روستائیان کُردی بودند از روستای قولنجی در همان نزدیکی. در این حمله دو مسیحی کشته شده، چندین خانه کاملاً تخریب و تمامی ساختمان‌ها تا حد کندن در و پنجره از جای، غارت شدند. موضوع غارت روستاهای مسیحی‌نشین در گزارش‌های پیشین کنسولگری به تفصیل بیان شده است اما شاید بد نباشد در مورد حال و روز برخی از این روستاها، بیست ماه بعد از آنکه به غارت رفتند ملاحظاتی چند ارائه شود.

گولان یک روستای کوچک زراعی است در نزدیکی کرانه دریاچه رضائیه؛ ۲۸۰ نفر جمعیت دارد که همگی مسیحی هستند. دو کلیسا دارد؛ یک کلیسای پروتستان آسوری و یک کلیسای کاتولیک آسوری. دولت ایران یک مدرسه ابتدایی چندکلاسه را در آن روستا اداره می‌کند. یک پزشک دولتی ایرانی نیز در روستای همسایه، جمال‌آباد مستقر و در دسترس است. در خود روستا ژاندارم یا سربازی مستقر نیست و نزدیکترین پاسگاه ژاندارمری در جمال آباد است. به گفته روستائیان امنیت برقرار است. از زمان سقوط دموکرات‌ها به این‌سو، غارتی صورت نگرفته، دزدی نشده و مسیحیان مورد تعرض نبوده‌اند. محصولات اصلی روستا، غله، انگور و بادام است. اگرچه محصول غله بسیار خوب شده است اما از آنجا که در آغاز سال بسیاری از روستائیان مجبور بودند که از دولت بذر بگیرند، بسیاری از محصول امسال را نیز باید به دولت بدهند. تاک‌ها دچار آفت مرموزی شده‌اند که روستائیان از دفع آن عاجزند. هرچند برای مقابله با این آفت از اداره وزارت کشاورزی در رضائیه درخواست کمک کرده‌اند اما تا حالا وزارت کشاورزی به درخواست آنها پاسخ نداده است. بادام امسال هیچ محصولی نداشته است.

به گونه‌ای که می‌توان درک کرد روستائیان از اینکه نه‌فقط دولت برای مجازات غارتگران قولنجی اقدامی به‌عمل نیاورده است، حتی اموال منهوبه نیز مسترد نشده است، دلگیر هستند. اشخاصی را که مرتکب این امر شده‌اند می‌شناسند و اموال غارت‌شده خود را نیز در خانه روستائیان قولنجی دیده‌اند. اما همگی پذیرفته بودند که از پیگیری درخواست‌هایشان از مقامات دولتی برای مجازات مقصران یا اعاده اموالشان چیزی عاید نخواهد شد. روستائیان خانه‌های خود را تعمیر کرده و تا جایی که توانسته‌اند نیز لباس و وسایل مورد نیاز منزل را نیز خریده‌اند و فقط امیدوارند که در آینده دچار دردسرهای بیشتر نشوند.»