کتاب فرامین تاسیس، اداره و انحلال حکومت فرقه دموکرات آذربایجان

کتاب فرامین تاسیس، اداره و انحلال حکومت فرقه دموکرات آذربایجان نوشتهٔ کاوه بیات است. انتشارات شیرازه کتاب ما این کتاب را منتشر کرده است؛ مجموعه‌ای از اسناد شوروی.

درباره کتاب فرامین تاسیس، اداره و انحلال حکومت فرقه دموکرات آذربایجان

کتاب فرامین تاسیس، اداره و انحلال حکومت فرقه دموکرات آذربایجان ۵۸ سند تاریخی مهم را از سیاست‌های شوروی در قبال آذربایجان و اطلاعاتی را از وقایع سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ هجری شمسی در بر گرفته است. حزب دمکرات آذربایجان به‌عنوان یک حزب سیاسی محلی در آذربایجان ظهور کرد و خواستار نوعی خودمختاری محلی بود و از حمایت اتحاد جماهیر شوروی برخوردار. دلیل حمایت اتحاد جماهیر شوروی ایجاد فشار برای کسب امتیاز نفت شمال بود، اما هدف اصلی روس‌ها از گرفتن امتیاز نفت شمال، نفوذ به مناطق شمالی ایران و آذربایجان ایران بود که برای جلوگیری از توسعهٔ خاک ایران به پایگاه امپریالیستی علیه شوروی صورت گرفت. کاوه بیات در این کتاب سعی کرده است به‌طور جامع به علل داخلی و خارجی و نیز عینی و ذهنی ظهور حزب دموکرات آذربایجان بپردازد و ماهیت آن را بررسی کند؛ بنابراین این نویسنده و پژوهشگر معاصر ایران با تجزیه‌وتحلیل «فرامین تأسیس، اداره و انحلال حکومت فرقهٔ دموکرات آذربایجان»، این حزب را از منظری جدید و مدرن بررسی کرده است.

خواندن کتاب فرامین تاسیس، اداره و انحلال حکومت فرقه دموکرات آذربایجان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه در باب تاریخ معاصر ایران پیشنهاد می‌کنیم.

درباره کاوه بیات

کاوه بیات متولد ۱۳۳۳ در تهران، تاریخ‌نگار، پژوهشگر ایرانی و نوهٔ دختری «صولت‌الدوله قشقایی» است. بیات مقالاتی در فصلنامهٔ «گفت‌وگو»، ماهنامهٔ «جهان کتاب» و ماهنامهٔ «اندیشهٔ پویا» نگاشته است. او دبیر مجموعه‌های «تاریخ معاصر ایران» و «آسیای میانه و قفقاز» در شرکت نشر و پژوهش شیرازه (انتشارات شیرازه کتاب ما) است. «روابط ایران و ترکیه»، «سقوط فرقهٔ دموکرات آذربایجان»، «کردها و فرقهٔ دموکرات آذربایجان»، «ارومیه در محاربهٔ عالم‌سوز» و «آذربایجان در موج‌خیز تاریخ» از جمله آثار این نویسنده است.

بخشی از کتاب فرامین تاسیس، اداره و انحلال حکومت فرقه دموکرات آذربایجان

«۲۵. پیام از باقروف و ماسلِنیکوف، ارسال «فراخوان حکومت ملی آذربایجان به مردمانش»، ۱۵ دسامبر ۱۹۴۵/ ۲۴ آذر ۱۳۲۴

متن «دکلاراسیون» مجلس مؤسسان ملی (کنگرهٔ ملی) آذربایجان

[تهران- ۲۶ نوامبر (خبرگزاری شوروی). روزنامهٔ «آذربایجان» چاپ تبریز در شمارهٔ ۲۳ نوامبر اعلامیهٔ مصوبهٔ مجلس مؤسسان (کنگرهٔ ملی) را درج نموده که ذیلاً متن آن نقل می‌گردد:]

پیشگاه اعلیحضرت همایونی، آقای طباطبائی رئیس مجلس شورای ملی، آقای ابراهیم حکیمی نخست‌وزیر:

کنگرهٔ ملی که از نمایندگان تمام شهرستان‌ها و بخش‌های آذربایجان در تاریخ ۳۰-۲۹ آبان ۱۳۲۴ در شهر تبریز تشکیل یافته بود در چهارمین جلسهٔ خود به‌اتفاق آراء تصمیم گرفت با اعلامیهٔ زیر به حکومت مرکزی ایران و دول معظم دموکراسی جهان (امریکا، انگلستان، اتحاد جماهیر شوروی، فرانسه و چین) مراجعه نموده درخواست‌های مشروع و قانونی خود را که رئوس آن در مواد زیر قید شده است اعلام نماید:

۱. مردم آذربایجان در اثر علل و حوادث بیشمار تاریخی که ذکر آن از گنجایش این اعلامیه خارج است دارای ملیّت، زبان و آداب و رسوم و خصوصیاتی است که به او حق می‌دهد مانند تمام ملل عالم با مراعات استقلال و تمامیت ایران طبق منشور آتلانتیک در تعیین سرنوشت خود آزاد و مختار باشد.

۲. نظر به علاقه و روابط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی که ملت آذربایجان با مردم سایر ایالات و ولایات ایران دارد و نظر به فداکاری‌های بیشماری که آذربایجانیان در تأسیس و ایجاد ایران کنونی به خرج داده‌اند (در واقع مؤسس آن بوده‌اند) بنابراین برای حفظ استقلال و تمامیت آن به‌هیچ‌وجه حاضر نیستند تقاضای مشروع خود را روی اساس تجزیهٔ آن قرار داده به مرزهای آن خلل وارد سازند.

۳. ملت آذربایجان با تمام قوای خود خواهان رژیم دموکراسی است که در ایران به شکل مشروطیت و حکومت ملی می‌باشد.

۴. ملت آذربایجان مانند ساکنین تمام نقاط ایران در ادارهٔ امور اجتماعی و حکومت مرکزی با فرستادن نمایندگان خود به مجلس شورای ملی و ادای مالیات عادلانه شرکت خواهند نمود.

۵. ملت آذربایجان رسماً و علناً اعلام می‌دارد که مانند سایر ملل زندهٔ عالم حق دارد برای ادارهٔ امور ملی و داخلی خود با مراعات تمامیّت ایران حکومت ملی محلی تشکیل بدهد و این حکومت می‌تواند با مراعات استقلال و تمامیّت کشور ایران آذربایجان را طبق اصول دموکراسی و حاکمیت ملی اداره نماید.

۶. ملت آذربایجان در راه آزادی و دموکراسی زحمات فراوان کشیده و قربانی‌های بیشمار داده است. بنابراین می‌خواهد حکومت خودمختار او روی اساس دموکراسی حقیقی استوار شود. از این جهت طبق نظامنامهٔ داخلی که به تصدیق کنگرهٔ ملی رسیده است مجلس ملی داخلی خود را انتخاب می‌نماید و نیز لازم می‌داند که حکومت ملی داخلی آذربایجان از میان نمایندگان مجلس ملی انتخاب شود و در مقابل آن مسئول باشد.

۷. ملت آذربایجان مخصوصاً به زبان ملّی و مادری خود علاقه دارد. تحمیل زبان دیگر او را تا به حال از کاروان تمدن و ترقی بازداشته و جلو فرهنگ ملی او را مسدود نموده است. برای جلوگیری از این تحمیل ناروا و برای تأمین وسایل ترقی آذربایجان کنگرهٔ ملی به هیئت ملّی دستور داده است هرچه زودتر زبان آذربایجانی را در دوایر دولتی مرسوم و تدریس آنرا در تمام مدارس اعم از ملّی و دولت عملی نماید.

۸. کنگرهٔ ملّی که با امضا و شرکت یکصد و پنجاه هزار نفر و با نمایندگی هفتصد نفر از نقاط مختلف آذربایجان تشکیل یافته طبق ارادهٔ ملت آذربایجان خود را مجلس مؤسسان نامیده برای ادارهٔ امور داخلی آذربایجان هیئتی عبارت از سی‌ونه نفر انتخاب و به آنها اختیار داده است برای عملی‌کردن منظور ملّی تدابیر لازمه را اتخاذ و با مقامات صلاحیت‌دار داخل مذاکره شوند و ضمناً انتخابات مجلس شورای ملی را عملی سازند.

در خاتمه کنگره نظر اولیای دولت ایران و دول بزرگ دموکرات جهان را به مراتب فوق جلب نموده اظهار می‌دارد که برای اجرای منظور فوق فقط از راه تبلیغات و تشکیلات اقدام نموده حاضر نیست به‌هیچ‌وجه به نزاع و برادرکشی اجازه بدهد ولی اگر دولت مرکزی بخواهد حق مشروع او را با زور اسلحه و قهر و غلبه از بین ببرد ناچار به هر قیمتی باشد از حقوق خود مدافعه خواهد کرد و تا آخرین نفر در راه تحصیل مختاریّت ملی خود مبارزه خواهد نمود.»