کتاب عملکرد فرهنگی تئاتر عروسکی

کتاب عملکرد فرهنگی تئاتر عروسکی نوشتهٔ هنریک یورکوفسکی و ترجمهٔ زهره بهروزی نیا است. نشر قطره این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی در باب عروسک نمایشی (puppet) و نمایش عروسکی (puppet theatre).

درباره کتاب عملکرد فرهنگی تئاتر عروسکی

کتاب عملکرد فرهنگی تئاتر عروسکی که به قلم یک نظریه‌پرداز معروف لهستانی نوشته شده، با هدف آشناکردن مخاطب با تئاتر عروسکی معاصر و تعاریفی که از این هنر در دنیای امروز وجود دارد، ارائه شده است. بخشی از این کتاب به بررسی تاریخی و نقش عروسک (عروسک نمایشی یا Puppet) در مراسم مذهبی و آیین‌های تولد، مرگ و زندگی و... پرداخته و بخشی دیگر به تعاریف عروسک در حوزه‌های نشانه‌شناسی، زبان‌شناسی، زیبایی‌شناسی و نقش آن در تئاتر مدرن می‌پردازد. این اثر با «زندگی‌نامهٔ هنریک یورکفسکی» آغاز شده و در ادامه درمورد عملکردهای فرهنگی عروسک، ویژگی‌های تئاتر عروسکی بعد از جنگ جهانی دوم، عروسک‌ها در نمایش‌های انجیلی، شخصیت‌های کمیک در تئاتر عروسکی که دارای ارزشی همانند میهن‌پرستان ملی و اجتماعی هستند و... سخن گفته است.

خواندن کتاب عملکرد فرهنگی تئاتر عروسکی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران هنر تئاتر و تئاتر عروسکی (puppet theatre) پیشنهاد می‌کنیم.

درباره هنریک یورکفسکی

هنریک یورکفسکی که یکی از نظریه‌پردازان مشهور هنر تئاتر عروسکی است، در ۱۹ ژانویهٔ ۱۹۲۷ در شهر ورشو در لهستان به دنیا آمد. او یکی از سربازان لهستان بود که در قیام ورشو مشارکت داشت. مدرک دکترای خود را در رشتهٔ زبان‌شناسی لهستان از دانشگاه ورشو (۱۹۵۱)، درجهٔ دکترا را از مؤسسهٔ فرهنگستان علوم (۱۹۶۹) و مدرک استادی خود را از دانشگاه تئاتر ورشو (۱۹۹۱) گرفت. سال‌ها در مدارس تئاتر کراکوف و ورشو به‌عنوان استاد تئاتر عروسکی تدریس کرد و سال‌ها رئیس این بخش بود. از فعالیت‌های مهم او می‌توان به سردبیری مجلهٔ «تئاتر عروسکی» و دایرة‌المعارف جهانی هنر تئاتر عروسکی اشاره کرد. او چندین کتاب و مقاله به انگلیسی و فرانسوی نوشته است. برخی از که مهم‌ترین آثار مکتوب او عبارت‌اند از «اندیشه‌های فلسفی هنریک یورکفسکی دربارهٔ تئاتر عروسکی» و «سنت و زمان حال تئاتر عروسکی» و «عملکرد فرهنگی تئاتر عروسکی».

بخشی از کتاب عملکرد فرهنگی تئاتر عروسکی

«از آن‌جایی که امروزه عروسک در اروپا بیش‌تر به صورت نشانهٔ تئاتری در تمامی کارکردهای امکان‌پذیر خودش ظاهر می‌شود (مانند شکلی در نشان دادن داستان‌سرایی، هم‌چون جانشین یک بازیگر در تخیل تئاتر عروسکی و یا هم‌چون یک نشانهٔ تجسمی از شخصیت در شکل دیگری از تئاتر) اما هنوز در آسیا و آفریقا آن‌ها حضورشان در فعالیت‌های پیشاتئاتری و تئاتر بدوی بیان می‌شود. من از طریق پیشاتئاتری و تئاتر بدوی پی می‌برم که مشارکت عروسک‌ها در آیین‌های مذهبی شکل تئاتری به خود گرفته است، اما آن‌ها در این شکل، عملکردهای آیینی خودشان را در ارتباط با خدایان و نیروهای ماوراءالطبیعه حفظ کرده‌اند. لازم به ذکر است که عملکردهای عروسک‌ها آن‌طور که در زمان حال استفاده می‌شوند کاملاً متفاوت است. باید توجه داشته باشیم که این عملکردها تمامی مراحل تغییر شکل عروسک‌ها را در بر می‌گیرند: عملکرد مقدس آن‌ها در مراسم آیینی و بعدها در تئاترهای بدوی تا کارکرد آن‌ها در تئاتر با عملکردهای مذهبی و در نهایت درتئاتری که به حوزهٔ کفرآمیز تعلق داشت ـ از همهٔ آن‌ها هم‌چون یک سرگرمی ناب استفاده می‌شد. این واقعیت بسیار مهم و منحصر به فرد است. ناشناخته در هر زمینه‌ای از فرهنگ. عروسک‌ها با کاربردهای فرهنگی متفاوت‌شان هم‌چون بخشی از فرهنگ جهان معاصر هستند و به‌عنوان شخصیتی که تحولات زبانی یک ملت را در ادوار مختلف نشان می‌دهند، معرفی می‌شوند.

در این مقاله من بیش‌تر روی استفادهٔ عروسک‌ها در مرحلهٔ اولیهٔ آیین‌های مذهبی و حضورشان در تئاترهای بدوی متمرکز خواهم شد. هر چند که ممکن است من به بعضی از دوره‌های نیاکان در گذشته باز گردم، با این حال توجه من به نوشتن دربارهٔ نمایش عروسکی معاصر یا حداقل در دوران گذشته‌ای نه چندان دور عروسکی می‌باشد. من در این نوشته مصمم هستم که از هرگونه اولویت بخشی به مرز جغرافیایی اجتناب کنم، چرا که بشریت، جزیی از یک کل است. تاریخ در تغییرشکل فرهنگی او (بشریت) در دنیای عروسک‌ها و هم‌چنین تغییرعملکردهای آن‌ها منعکس شده است، این انعکاس در دنیای عروسک‌ها، موضوع مورد علاقهٔ من است.

عروسک‌ها هم متعلق به آیین‌های مذهبی هستند و هم متعلق به تئاتر. ما می‌توانیم حدس بزنیم که آن‌ها هم‌چون حضوری قابل مشاهده از خدایان با آیین‌های مذهبی متولد شده‌اند و با تشکر از چارلزمگنین که به ما اطلاعاتی دربارهٔ عروسک‌های بزرگ قابل حمل (عروسک‌ها در سایز بزرگ) که بعدها به عروسک‌های کوچک‌تری تبدیل شدند و در آیین‌های مذهبی مصر، یونان و رم شرکت می‌کردند، ارائه داد. بت، مجسمهٔ تمثیلی جان داده شده‌ای است که یک خدا یا یک جد پرستیدنی را به نمایش می‌گذارد، بعضی از این بت‌ها بر روی پایه‌های ستونی دیده می‌شود (ما می‌دانیم نوعی از این شکل‌ها در پایهٔ ستون‌های کلیساهای مسیحی در پایه‌ای از پیکره‌های محراب وجود دارد). شاید برای تکامل در ساخت بت‌ها (برای مثال در قبولاندن جادو) اعضای قابل حرکت لازم بود. پیکره‌های آفریقایی دلایل بسیاری برای نشان دادن این موضوع دارند. بعضی از آن‌ها با وجود دست‌ها و سرهای قابل حرکت بر روی سرستون‌ها ثابت شده‌اند.»