کتاب ماده و آگاهی

کتاب ماده و آگاهی؛ درآمدی به فلسفه ذهن امروز نوشتهٔ پاول چرچلند و ترجمهٔ امیر غلامی است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است. فلسفهٔ ذهن، حیطهٔ به نسبت جدیدی از فلسفه است که به طور مشخص در سنت فلسفهٔ تحلیلی بالیده، و به سرشت پدیده‌های ذهنی در حالت عام می‌پردازد. آغاز شکل‌گیری حیطهٔ مشخصی به این نام را عموماً میانهٔ سال‌های ۱۹۵۰، در تلاش فیلسوفانی مانند پالاس، فایگل و اسمارت می‌دانند که در پی ارائهٔ تبیینی از چگونگی اینهمانی انواع حالات ذهنی با حالات مغزی بودند. حیطهٔ خاص فلسفهٔ ذهن، شامل مسائل دیرینی مانند مسالهٔ ذهن- بدن، پدیدهٔ آگاهی، کیفیات ذهنی، مسالهٔ دیگر اذهان، اینهمانی شخصی، و ارادهٔ آزاد است. اما در رویکردی وسیع‌تر، فلسفهٔ ذهن با کل حیطه‌های سنتی فلسفه: هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و معناشناسی سروکار می‌یابد و رویکردهایی نوین برای مسائل دیرین پیش می‌نهد. نویسندهٔ این کتاب، پاول چرچلند، از نظریه‌پردازان بنام ماتریالیسم حذف‌گراست و این کتاب می‌تواند شرح منسجمی از این موضع تلقی شود. 

درباره کتاب ماده و آگاهی

نویسنده‌ٔ کتاب، پاول چرچلند، از چهره‌های برجسته‌ٔ فلسفه‌ٔ ذهن اسـت و در کتاب ماده و آگاهی مکتب‌ها و دیدگاه‌های مختلف متعارض در فلسفه‌ٔ ذهن معاصر، از قبیل رفتارگرایی، کارکردگرایی ماتریالیسـم تحویـل‌گرا، مـاتریالیسم حذف‌گرا، ... را معرفی و بررسی می‌کند و به تحولات علوم عصبـی، علوم شناختی، هوش مصنوعی و ربـط آن‌هـا با فلسفه‌ٔ ذهن نیز می‌پردازد. او نشان می‌دهد نتایج نظری و تجربـی جدید علـوم طبیعـی، پـرتوی تـازه به مسئله‌ٔ فـلسفـی دیـرپـای ذهـن ـ بـدن و سرشت هوش‌آگاه می‌افکند، و این مسـائل را در سـه سطح معناشنـاختی، معرفت‌شنـاختی، و روش‌شناختی بررسی می‌کند.

خواندن کتاب ماده و آگاهی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ فلسفه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ماده و آگاهی

«رفتارگرایی فلسفی در خلال دهه‌های اول و دوم پس از جنگ جهانی دوم به منتهی درجهٔ نفوذ رسید. باب شدن این دیدگاه حاصل اتفاق دست کم سه جریان فکری بود. انگیزانندهٔ اول واکنشی علیه دوگانه‌انگاری بود. انگیزانندهٔ دوم این ایدهٔ پوزیتیویسم منطقی بود که معنی هرجمله در نهایت مربوط به موقعیت‌های قابل مشاهده‌ای است که به تحقیق یا تأیید آن جمله منجر می‌شوند. و انگیزانندهٔ سوم یک فرض عمومی بود که براساس آن اغلب، اگر نه همهٔ، مسائل فلسفی نتیجهٔ خلط زبانی یا مفهومی‌اند، و قراراست با تحلیل دقیق‌زبانی که مسئله در آن‌مطرح‌شده‌حل (یامنحل) شوند.

در حقیقت رفتارگرایی فلسفی بیشتر نظریه‌ای است دربارهٔ چگونگی تحلیل یا فهم واژگانی که برای گفتگو دربارهٔ حالات ذهنی استعمال می‌کنیم تا نظریه ای دربارهٔ چیستی حالات ذهنی (در سرشت ذاتی خود). ادعای اختصاصی این دیدگاه این است که گفتگو دربارهٔ عواطف و احساسات و باورها و امیال، گفتگو دربارهٔ رویدادهای شبح‌گون درونی نیست، بلکه شیوهٔ اختصاریرِ گفتگو دربارهٔ الگوهای بالفعل و بالقوهٔ رفتار است. رفتارگرایی فلسفی در قوی‌ترین و سرراست‌ترین صورت خود مدعی است که هرجملهٔ دربارهٔ یک حالت ذهنی را می‌توان، بدون از دست رفتن معنا، با جملهٔ طولانی و پیچیده‌ای بازنویسی کرد که بیان‌گر رفتار قابل مشاهده ایست که شخصِ مورد بحث در موقعیت‌های گوناگون قابل مشاهده بروز خواهد داد.

یک قیاس مفید (برای فهم این نگرش، ملاحظهٔ) خاصیت استعدادیقابل‌حل بودن است. اینکه می‌گوییم دانهٔ شکر قابل حل است معادل گفتن این نیست که دانهٔ شکر از حالت درونی شبح‌گونی بهره‌مند است. بلکه فقط معادل گفتن این است که اگر آن را داخل آب بیاندازیم، آنگاه حل خواهد شد. به بیان دقیق‌تر «x در آب قابل حل است»

بنابه تعریف معادل است با «اگر x را در آب اشباع نشده بیاندازیم، x حل خواهد شد.»

این نمونه‌ایست از آنچه «تعریف عملکردی» خوانده می‌شود. واژهٔ «قابل حل» در قالب عملکردها یا آزمون‌های معینی تعریف شده که آشکار می‌سازند که آیا این واژه به طور بالفعل در مورد خاصی که آزموده نمی‌شود صدق می‌کند یا نه.

به نظر رفتارگرا، در مورد حالات ذهنی‌ای مانند «می‌خواهد تعطیلات را در کارائیب بگذراند» نیز تحلیل مشابهی صادق است، گیریم که آن تحلیل بسیار غنی‌تر باشد. گفتن اینکه آنا می‌خواهد تعطیلات را در کارائیب بگذارند، معادل گفتن این است که اگر از او پرسیده شود که آیا او خواهان این است، آنا جواب مثبت خواهد داد و اگر بروشورهای جهانگردی مربوط به جامائیکا و ژاپن به او داده شود، نخست به سراغ بروشور مربوط به جامائیکا خواهد رفت و اگر بلیط سفر به جامائیکا برای آخر این هفته به او داده شود، به آنجا خواهد رفت و هکذا.»