کتاب علیه لیبرالیسم

کتاب علیه لیبرالیسم نوشتهٔ جان کیکس و ترجمهٔ محمدرضا طاهری است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را منتشر کرده است. نویسنده در این اثر به نقد لیبرالیسم پرداخته است.

درباره کتاب علیه لیبرالیسم

کتاب علیه لیبرالیسم نقدی است بر لیبرالیسم. فرض اصلی جان کیکس در این اثر عبارت است از اینکه لیبرالیسم از دستیابی به هدف‌های خود ناتوان است، زیرا آکنده از ناهمسازی‌ها است. برخی از این ناهمسازی‌ها نتیجهٔ تعهد لیبرالی به دو هدف متعارض است که یکی سلبی و دیگری ایجابی است. هدف سلبی همانا احتراز از شرور است، نظیر دیکتاتوری، شکنجه، فقر، عدم تساهل، سرکوب، تبعیض، بی‌قانونی، و نظایر آن‌ها. هدف ایجابی عبارت است از ایجاد شرایطی که افراد بتوانند در آن زندگی سعادتمندانه‌ای را برای خود فراهم کنند.

فرض اصلی کتاب حاضر در ده فصل توضیح داده شده است. فصل نخست برنامه‌های سیاسی لیبرالیسم، ارزش‌های اساسی آن (آزادی، برابری، حق، تکثرگرایی، و عدالت توزیعی، و تعهد محوری لیبرالیسم (اختیار)) را ترسیم می‌کند. فصل دوم گستردگی شر را مورد بحث قرار می‌دهد و بیان می‌دارد که این امر به‌طور عمده نتیجه کردارهای غیرمختارانه بوده و تعهد محوری لیبرالیسم به‌جای ممانعت از آن بیشتر موجب شیوع آن می‌شود. ایدهٔ اصلی فصل سوم این است که عدم پذیرش مسئولیت افراد درقبال شروری که به‌طور غیرمختارانه مرتکب شده‌اند، لیبرالیسم را درمقابله با گسترده‌ترین نوع شرور بدون پشتوانه اخلاقی رها می‌کند. فصل چهارم نشان می‌دهد که بسیاری از برنامه‌های سیاسی لیبرالی، مسئولیت جمعی را پیش‌فرض می‌گیرند، حال آنکه تعهد محوری لیبرالی آن را کنار می‌گذارد. فصل پنجم تلقی لیبرالی از برابری را، به دلیل تشخیص نادرست معضلی که درصدد اصلاح آن است، همچنین به‌کارگیری سیاست‌های پوچ و ناهمساز در برخورد با آن و نیز انکار این واقعیت ساده که در میان انسان‌ها نابرابری اخلاقی وجود دارد، مورد نقد قرار می‌دهد. فصل‌های ششم و هفتم تلقی لیبرالی از عدالت را بر این اساس که جوهر عدالت، یعنی استحقاق، را در بر نمی‌گیرد، مورد ارزیابی قرار داده رد می‌کند. فصل هشتم به نقد ناهمسازی میان تعهد لیبرالی به تکثرگرایی و تعهد به این عقیده محوری لیبرالیسم می‌پردازد که وقتی ارزش‌های لیبرالی و اختیار در تضاد با ارزش‌های غیرلیبرالی قرار گیرد، ارزش‌های لیبرالی باید بر ارزش‌های غیرلیبرالی مقدم داشته شود. فصل نهم کوشش در جهت بناکردن لیبرالیسم بر خیرخواهی به‌جای بنای آن بر بنیان‌های رایج‌تر کانتی را ارزیابی کرده و ناکامی آن را در این راه آشکار می‌سازد. در فصل دهم استدلال علیه لیبرالیسم به‌طور خلاصه بیان می‌شود.

خواندن کتاب علیه لیبرالیسم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دانجشویان جامعه‌شناسی و علوم سیاسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب علیه لیبرالیسم

«چرا باید تصور شود که خودتصحیحی همیشه یا حتی غالبا مشتمل بر سیاست‌هایی است که سطح اختیار، تکثرگرایی، آزادی، برابری، حقوق، و عدالت توزیعی را بالاتر می‌برد؟ قطعا درست است که بسیاری از جوامع از این جهات ناقص‌اند و از اصلاحاتی که در راستای ارزش‌های اساسی لیبرالی انجام می‌شود منتفع خواهند شد؛ اما این امر نیز به همان اندازه درست است که بسیاری از جوامع، از حیث آلودگی، جنگ، بی‌قانونی، فقر، کشمکش داخلی، و ناامنی نقص دارند. اصلاح این نواقص به اندازه اصلاح نواقصی که لیبرال‌ها بر آن تأکید دارند، مهم و سودمند است، اما اصلاح آن‌ها غالبا به هزینه کاستن از تکثرگرایی و ارزش‌های اساسی لیبرالی تمام می‌شود. بنابراین پایبندی به سیاست خودتصحیحی هیچ پیوند روشنی با لیبرالیسم ندارد.

پاسخ مون به ناسازگاری لیبرالیسم و تکثرگرایی این گونه است که تکثرگرایی را انتخاب کرده و انتخاب مزبور را قرائت جدیدی از لیبرالیسم نام می‌دهد؛ اما این نام‌گذاری این واقعیت را تغییر نمی‌دهد که در نظام سیاسی پدیدآمده، ارزش‌های لیبرالی هیچ جایگاه ممتازی نخواهند داشت. مدافعان این نظام می‌توانند به شکلی سازمان‌یافته و موجه ارزش‌های اساسی لیبرالی را تابع ارزش‌های غیرلیبرالی کنند، البته این در صورتی است که دلیلی داشته باشند که نواقص نظام چنین ایجاب می‌کند. این گرایشی معقول است اما نمی‌تواند لیبرال باشد.

باتوجه به تفسیر ارائه‌شده از لیبرالیسم در این فصل و تفسیری که پیش‌تر از لیبرالیسم داده شد، لیبرالیسم و تکثرگرایی ناهمسازند. البته ناهمسازی آن‌ها ناشی از تعارض میان ارزش‌های خاص متکثر و ارزش‌های خاص لیبرالی نیست. به یک تعبیر، ناهمسازی آن‌ها، نظام‌مند است. آن‌ها به این دلیل ناهمسازند که تکثرگرایان تمام تعهدات ایدئولوژیکی را، صرف‌نظر از اینکه چه محتوایی داشته باشد، رد می‌کنند و لیبرالیسم به‌عنوان یک ایدئولوژی سیاسی، ذاتا متضمن چنین تعهداتی است. یک ایدئولوژی سیاسی باید مدافع ارزش‌هایی تحت عنوان ارزش‌های حاکم باشد، در غیر این صورت هیچ محتوایی نخواهد داشت. درمقابل، تکثرگرایان باید حاکم بودن هر ارزشی را بدون توجه به محتوایش نفی کنند، زیرا عقیده محوری آن‌ها آن است که هیچ ارزشی نباید همیشه بر همه ارزش‌های متعارض در همه زمینه‌ها حاکم گردد.

ریشه این عقیده تکثرگرایانه شکی نسبی‌گرایانه درباره امکان توجیهِ مستقل از زمینه ارزش‌ها نیست. به‌زعم تکثرگرایان، چنین توجیهی برای ارزش‌های اولیه و برای برخی از انواع ارزش‌های ثانویه عام وجود دارد، اما این توجیه حاکم بودن را به ارزش‌های مزبور اعطا نمی‌کند.»