کتاب شرح جنون

کتاب شرح جنون تفسیر موضوعی دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی اثری از سیداحمد بهشتی شیرازی شاعر، حافظ‌شناس و عرفا‌ن‌پژوه ایرانی است. بهشتی در این اثر به شرح موضوعی ابیاتی از دیوان غزلیات حافظ شاعر بزرگ قرن هشتمی ایران پرداخته است. روش بهشتی در تفسیر ابیات حافظ متفاوت و با نظر به صبغه‌ی عرفانی شعر حافظ شیرازی و در تقابل با درک ظاهربینانه از اشعار او است.

انتشارات روزنه این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب شرح جنون

کتاب شرح جنون با عنوان فرعی تفسیر موضوعی دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی شرح عارفانه‌ی اشعار حافظ از دید احمد بهشتی شیرازی است. بهشتی شیرازی که سال‌ها در ادبیات عرفانی فارسی تأمل و تحقیق کرده است، تفسیری موضوعی و متفاوت از دیگر تفاسیر بر شعر حافظ ارائه داده است. او در تفسیر خود هر بیت را جداگانه شرح داده و در شرح ابیات با روشی تطبیقی از آثار دیگر شعرای بزرگ فارسی‌زبان که مشربی عرفانی داشته‌اند، یاری جسته است؛ از‌این‌رو ذیل هر بیت حافظ می‌توان ابیاتی را از بزرگانی همچون مولانا، سعدی، عطار، خاقانی، عراقی، سیف فرغانی، ظهیر، سلمان، خیام، سنایی، باباطاهر و بسیاری دیگر از شاعران بزرگ پارسی‌گوی، در رابطه با موضوع بیت و مفاهیم مهم مطروحه در آن دید. بهشتی شیرازی الفاظ و مفاهیم مشترک شعر این شعرای بزرگ را با آنچه حافظ در ابیاتش ذکر کرده، مقایسه و تطبیق کرده تا فهم شعر حافظ به این طریق سهل‌تر شود و غبار ظاهرگرایی را از بیت بیت اشعار بی‌بدیل او بسترد.

دانش گسترده‌ و عمیق بهشتی شیرازی از ادبیات عرفانی فارسی و قلم قدرت‌مند و طبع لطیف او، کتاب شرح جنون را به کتابی خواندنی بدل کرده است. کتابی که خواندنش برای مخالفان نگاه بهشتی شیرازی نیز مفید است و توشه‌ی تازه‌ای برای برگرفتن دارد. این اثر را انتشارات روزنه به چاپ رسانده است.

خواندن و خرید کتاب شرح جنون را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب را به دوست‌داران ادبیات عرفانی فارسی و شعر حافظ پیشنهاد می‌کنیم.

چرا باید کتاب شرح جنون را بخوانیم؟

کتاب شرح جنون یک نمونه‌ی مهم از تفسیر عرفانی شعر حافظ است. فرشاد حبیبی استاد فلسفه‌ی دانشگاه تورنتو این کتاب را بهترین تفسیر موضوعی تاریخ بر شعر حافظ توصیف کرده است.

خواجه‌ی شیراز، مظلوم همه‌ی دوران‌ها

احمد بهشتی شیرازی، کتابش را با یک گلایه‌ی تاریخی آغاز می‌کند. او مدعیان و منکران و زاهدان ظاهرپرست را که تنها صورت اشعار حافظ را می‌بینند و به‌‌گفته‌ی او به عمق و معنای شعرش توجهی نمی‌کنند، به‌شدت نقد کرده است. بهشتی حافظ را شخصیتی روحانی به‌معنای آن‌که پاک و آیینه و روح محض شده، نامیده است. او حافظ را درویش می‌داند، درویش که در اندیشه‌ی مولانا جوهر عشق است. به‌عقیده‌ی او نمی‌توان نسبت دهری و لاقیدی به ‌همچو شخصیتی داد. در دیدگاه بهشتی، شعر حافظ خود آیینه‌ی اوست؛ شعری که جان عاشقان را به طرب می‌اندازد و قلب آن‌ها را به نور حق منور می‌کند، چگونه می‌تواند از زبانی غیرالهی و مادی برآید؟

آنچه بهشتی شیرازی در ابتدای کتاب، بدان تاکید دارد، بسنده‌ نبودن شناخت محیط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حافظ برای دریافت درست مفاهیم اشعار اوست. شعر و فکر او را نمی‌توان جدا از میراث دیرپای عرفان ایرانی دانست. نمی‌توان به حکم ظاهر، می حافظ را باده‌ی انگوری خواند و آنچه را از شاهد و ساقی به اذهان ظاهربین تداعی می‌شود، منظور حافظ دانست.

به‌گفته‌ی بهشتی، حافظ آزاداندیش در قید ظاهر دنیا نبود و گدای آستان دوست را پادشاه خود می‌دانست؛ نمی‌توان او را که سر به دنیا و عقبا فرو نمی‌آورد، غلام شاه شجاع یا مداح فاجری بی‌‌مایه دانست. بهشتی محکم بر این عقیده ایستاده و در این راه به نقد مفسران بزرگ و صاحب‌نامی پرداخته است، که گاهی به ظاهر شعر حافظ حکمی داده‌اند و برداشتی خلاف عرفان از شعر او داشته‌اند. درد او از آنچه درک نادرست از شعر حافظ خوانده، بسیار عمیق است. او حافظ را شهید و کشته‌ی نامحرمان و مدعیان می‌داند، پیش از آنکه شهیدِ معشوق و غمزه‌ی خون‌ریز او باشد.

درباره حافظ

خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی، شاعر بزرگ پارسی‌گوی قرن هشتم ایران است. حافظ یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارتیرن شعرای تاریخ ایران است که آوازه‌ی شهرتش پس از ترجمه‌ی آثار او در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی، به اروپا نیز رسید. ابهام در جزئیات زندگی حافظ در منابع تاریخی بسیار است. تاریخ تولد او را عموما بین سال‌های ۷۲۰ تا ۷۲۵ قمری تخمین زده‌اند.

او را در زمان حیات با لقب شمس‌لدین و تخلص حافظ می‌شناختند. القاب مشهوری همچون لسان‌الغیب بعدها به او داده شد. تخلص حافظ را نیز به‌جهات مختلفی نسبت داده‌اند. برخی آشنایی او با قرآن را دلیل دانسته و برخی دیگر حافظ را در آن‌ روزگار، به‌معنای آواز‌خوان دانسته‌اند. با این حال شکی نیست که حافظ بر قرآن و علوم اسلامی تسلط داشته و از این منابع تأثیر پذیرفته است. از حافظ کمتر از پانصد غزل معتبر باقی مانده که مهم‌ترین دلیلش گزیده‌کار بودن اوست. این شاعر بلندپایه‌ و دوران‌ساز در شیراز، شهر محبوبش و احتمالا در اواخر قرن هشتم هجری درگذشت.

درباره احمد بهشتی شیرازی

احمد بهشتی شیرازی، شاعر، نویسنده، عرفان‌پژوه و استاد ادبیات فارسی است. او در سال ۱۳۲۳ در قزوین به دنیا آمد. بهشتی شیرازی تألیفات مهمی در موضوعاتی همچون شرح شعر حافظ و ادبیات عرفانی فارسی دارد. شرح جنون، فرزانگان، جُنگ کیمیا، رباعی‌نامه، هزار قطعه، گنج وحدت، بوتراب‌نامه، باغ اسرار خدا، حلقه‌ی زلف و کیمیا عنوان آثار منتشرشده از احمد بهشتی شیرازی است.